Ka Hoku o Hawaii, Volume XIX, Number 25, 10 November 1925 — HE PANE AKEA IA MAU HOA O'U [ARTICLE]

HE PANE AKEA IA MAU HOA O'U

Mr. liunahooponopouo Ka Hoku o' Hftw.au « Anoai kaoa—No Ka haiki o ..mmiawii e kofD3 oie ai ka'u pane maioko 6 Ka Napepa K.uokoa, no ka pane ana ie Albert Kalaau ame L«wrwce M. Keleiopu» te u-i akn jaei i kou oluola i keītabi wahi kaawsle o kftc4ei nooni e pane au i na mea a iaua e hoike nei tna ka Nu— pepa Kaokoa o sa la 29 o Okatoba.Ka mua» ke buii nei ku ? u aio i ku'u aina hana», a ke iKe nei,'.o ka mea a ! u i hiipoi ai ike alo, hookau ia i ke kufl, pnlupe ke aio ame ke koli, a ke pane'nei ao Hale Alani' Malupa a'e ō na mea apau a Mr. Kaleiopu e hoike uei, hookahi mea ano ni)i s a oia l4 mai nana ike k&nia i kau I Eo bai naaka, aka e oaiia !ho i ke kaola o kou ro«k». >} Poioīei keia mau aea a ka Paibaia e hoike oei, e hoopiii īa no ke kino maoii iho, ka eoho home ana & e piU m.ū», & ina e hcx?pili ia akn ma Dft ninau kaiaiama e hoonee ia nei o k« Kaiana o Hawaii, a e piii ana no. Aole paha i maopopo loa ia ka wpiwai i'o o keia mao mea a ka baibala e hoike n'ei, a ias l maopopo ia ia, he uaea maopopo e aua oia i kona ike kaiaiaina ftolf © eaioi mai a leeei mai i ko kakou mau nin&u kalaiaina i na e boop)ii ia aku d a op, apenei no ia. I«e ole ibo ia o« i ke kaola e kau aia i kou maka, a k« lekei uiai nei Oē i ko uiakoo Lpau ninau kalaiaina aia M3B keu Kal&M k a hapaia, ka haukae, na hoopii kririfewai, na ulu aoa, oa kie-puupuu, oa kauo huluiiuluia oua ionakiai e na makai, a kupono no ia oe e Mr. Kaieiopu e hoopouopono niua iho oe i ka Meia .W.Uaon, ua lala o ka P?pa Lun&Hai ao §ka ia lakop, alaiia l«le Ui&i.oe liooponopooo i ko eoakou naau ein&u piīi k&iaiaina. In» e hoopili hou aku, ua like.oe me na Asia asxie na poe i loaa oie ka mana koho baiota, ka ninau, ,be maoa i?oho baiota auanei kpu a>& k« Kaiaua o Hawaii e hiki ai ia oe ke kouio mai iioko o ko makou map nioaa kaiaiaini,, Holo iho 03 & puka i luo&uiHkaaiuana noai ka apana elioua *nai o Houolulo, a!bila hoi puhk; hiki ia oe ke komo mai iko ttako;u u»tLO ni 4 )ar» «alaiaina, a ua lawa paha keia nou »* Mr. Kaleiopu,: A e Mr. Lu:.aL' opouopone-, huh «,'§ kaua i Mr. Albert| JtaUau. a ke h'uike iiei he oia no'u, a oia ka'o i nana iho nei eoa ka buk<s helu kanak«, keu Joaa ole ia*u o kona inoa. ;

I hea la au i hoi ai we teia kaiaUina, ua kamaaina &a inpa« a o ka hwmaopupo ana i kahi 1 hui ai aoie i maopopn. T na oe e Mr. Aihen Kaiaeu no ke Knlaoa o Hawaii, a oaana koho koa i keie Kalau», »laila, waikai ka kaua naio ana oialnna o na nieau kalaialna, aks hoi i loaa oie ia 06 ka maha 4oho ma keia Kai«tiB, like no oe me oa Aiia aru« na poe i ioaa o!e ka mana kolio balot-a, e houhuikau mal i ko makoa m&u nioau kalaiaina, Ke naoa pono iho i kau oaau mea e hoike nei, ke olelo nei oe ua koho kakou ia Kipimana* a nolaila no keia Kaiaaa no oe, a o ka paianeha, pehea la i paa ole ai bou luoa ma ka huke- kohu ba!uta o kt> o Ha«aii, a eolniia no k& eiaio o keia uaau u.t-r, ke [ioike nei Kakauaie'u o ke Kalaua penei. Hi!t\ Hawaii, Ni wroftb& 3, 1925, Tsrit reo Hawaii, Kaiaina o Hawai : » OwaU o Halia Ke'ekoiio, Hope Ka*>auv'Hlr o ke Kaiana a Mokn— puui o Hrtwa'»s, liia <esa b>>oia U<ii, a Ee Rcsu oei i kn S i,i a se Kaiaiiā o Hawan, a ke ki.fe«l« aku u&i, a\a ka uioau a A. hUitn A.OO*-, i Q|i ua paa ka inua o A'bert K<* a u .uaaioko o ka !>u'<ē kuho halul* o ko'u keeiH, a loaa t>«hH ka euaua koho halo 1 » i* Aliwn Kolaai'. NOLAILA, uia kei,«, ke hoike ak«a aia uei, aole loau o ka itu>a u Aibeit K »kau niHioko t> ka iuoa o na imna lohio iI > wni; H. - - kiua *me Hawaii K-.uuohan?-, t.tl huike hoo nei mi, he i>o >habi ii.oa i! j»a* ma ka apana *oh» h <U't« elua o j Hawa i ' Kuoāohana, Hmiv, » 'e iooa nae ū« ktkabi . H*»'»' .»! i k©i« 3 o Ok= ,toba, ma ih'e. H, waii P KaUua a Mikoponi 0 ilawai, - (Si»«) Hao» Kftekol>o Hop« Kakaaolelo o k« i Kahbt]ft 0 j

N'otßila. iio kn loan ole at»a-o kou inou oj.i ka huke kakau iuon o na mana kohoHwlola o llawasi H'.kina a.iK- Koaiohana, be Asi? op, aehe lo niana koho, e hjki ia mke komo mai ilok'» o na nin»u kalaiaina o ke Kalana o Hajra;i, a i na no Kalana e aku oe, iike oe soe Kaleiopy, «©}<? man» h«..'0 — ponopono i na ninau o feo_Enābcu Kalana. Ke hoike nei oe ē Mr. Kalaan, he

Eepuhalika o Hale Alani oaaooua, a ke poiolei neaila ka» e hoi«e uei. A ke hoike nei oe, he hoa s-I pu,- be hos moe pu, he hoa lealea pu. a pololei niaila kau e bnike nei, a maluna ae o keia kiau me?* au e hoikē nei, buna iho 'a oe, aole hoi-ke ae ; i ka lehuīehu i ka boa hokake pu hoa inu kaaa pu, bo» kiinahihi o na heiehelena i ka huokeoa nui i ka okolehao» hoike mai hoi pah » ko makapeni i ua meaapao ao e bai oja) nei, ai ike mai ka lehulehui ka oiaio o *6U, iebe pejE>eiao wale ibo nv, a he«ha ka waiwai oka walaau 0 ba waha i ka makaui 5 ka mea au 1 ike maka ole ai. Ke olelo mai neioe. ua hikii ko maka peni ka feeia m&i i aa poe #> leaJea pu ana j»e ko moho. a heaha hoi ka mea hoike oie a'e i ko lakou ioos, au e buaa «ai uei. Ina ua bsiika ia oe iloko o ku'u hui "BJaoS Haod Guard," "Hui Liooa Eieeie" a'u i boao ai e nukulu maloko oua taia o ku'u home, r kau ae kk>o lima iluna, hooiiiki ia oe imua oke Akua, alaUa hiki i ko ooaka penei, ke helu pakahī mai > na iala ok& Hui Ltaia Kleele. Ke ole'o mai nei oe, ke hoao ne' au e hookahua i ko'u mau mauao kalaiaina a hoopeki. uku i ko'u mau maooo piii kioo no Hale Alanl, no ka haiki no o kou uoonoo, pololi ka iōio, kauana mua oe ika i'o o ka*u mea i boopDka ai ma ke Kuokoa; aole ke ieie nlai uei oe £me Kalei — ope, a olelo mai he mau ujea plli Kiuo ka'u e hoike eei i ka Maiia paha, ua manao (>e, i ku'u hapai aua i ke kulana 'ma&mae, ke kuiana maluhīa, ke kulBnā holomne o ku'u mobo Kamuela Mahuka Bpencer, a be pili kian ibo ia ia oe. Heaha ke aohu o ko'u hspai i kau mohp, a haawi aau i ua hoo — Imaikai ia Hale Aiani, aoie auanei o iko'u kuleanaia o ka hapai mai i k&u inoho, a hoike ae nohoi oe be mobō maikai kau, maem&e kona ano, maiphia naa oa aoe apa», a pela'! waiē aku, a'ina "e a<tmailio plli kinol au maluoa o na mea psli v kt*laiainaJ hiki auanei ia oe ke kue mai ia mau mea. Ke ike ho*i nei oe v **elī*e me ke aea au e an?. aku a l '. e ana ia oaai oo ia oe. '* Ae pololei keia 03«u mea & ka Baibaia e hoike nei,

aka, ua manau paha oe aole au i' wāēie f3Dua i ltlia mau mea, a e ike] mai oe i k& oiaio, <j ana aku ana au' ia oe amB ko Moho Hale A'ani. Nulaiīa, e Mr. Lunahoopouopoau, t abonui mai oe, e hoike ae au i na ' mea j bana ia iupa Mi'u home, i ike oiai o Mr. aae ka'lebuicbu. I ka makahlki 1023, boao au e kukulu hui i Vke ia ma ka inoa "Biack Hand Guard, 1 ' **Hui Lima Eieeie" a o ka oiauao nui o keia-hui a'u i kukulu ai, ne ke kuiai aua ioa pbo'aopaoi'e paa ana i na oihana o ke Kaiana. O na lala o keia hui i komo mas*, i kau aa Uaīa iluna, pai ia'u i i ke Akua, aole biki ia nikou at hoike wale aku i na mea i lianiā! ia malaio o ks malumalo o ko'u home i ka j>oe mawaUo, a o ha poe ayau i komo mai i keia hui, he pte wuie' ino iioko o na haua haih*i ia Sibat : . ■ |Nin»a aku la Abuua, uiuau īho |Naeoie, muau *&u ih jfcUie Aiuiii,, j .ui* aui*j i ike M &ekahl Uui aiuii»; | la inoi». » na Aoiia i kuKulu. - - f loko o ku'u huuie i hoi'puuaua Ja; |ot u« haiiK kalaiaieia ti HaU Alaui, ! ja ua Aona i bookia kaua u,au uiuau| ! «i.iaiiui.u, a iu Ai'na 1 pau« uKU hi 't»o u Siv Nunepa li t um hou--i ' panj#n» r» ki'Knh) lUhii Wahi k«na*a! ! "W'.ikwahui atije Waanaauui/' j [ inki suauei ia oe e Kalaau ke [ uiai ua AUui i Lookouio i keia mau o*b± iiuko o ka Nupepa Hoku amt Kuukoe. Ke oielo uiai uei oe« n Aooa ka mea nanahookiKiua U Haie A<nlll e hoio'ma ka aoao Ōe~tuoK*ū&'' ■, uoi o oekekahi o k% bui Lmia Klwle. « ike uj oe i ua ®ea i haoa i* in» ku'u * ke aaīiiiOi umm a*i m i kt* w**a pei >, » oau « i« ae i k* oiaio, h >oko hou iho ue » airt<u*na huu i ku peui, a iio-« aku i s» nnka i .»<;u i ka lehulehu i kau hoopuui—»! pao»- . !

£ 5 - . < " - Eia noai ka inaū', i ka b f, ea «n» idjŪ o kekahi hnalolm maiiīai kn mea hftuoha.no Kale Ak ; o Hnao — s luln, a hewea -uaa rrjnu ny it\ k«- — fcou Hawhii, u ka hee» umi o k.i malpiiini, 'honkipa t»iut t>like uoe k;i mea hiki, ma keia papa .j»ins, a na hoen rmi na o ka limn eleele, * o ko rm»hr> Hule A3a»n ke - kahi ame kfma aliiwahiue, a i paina, pu|tß a» la na aiuau kulaiainu, a iloko o Reia ".mnu kaeiinilio

rriaf>popf> iho la i>i K«3 f ' i Aki i ke kulana kahikiiia o Hale Alanī, a i kn makou paio ana, a ua [hoike mai o Knle Ak.s i kona maqait aule e lanakila o Hale Alani, .ne holo ma ka a.-ae IlepubxiJiflra, a no ka aiea paakiki loa i ke kulai ana j;s 'Nomana LniniAuu aine Rpt?nc?r, h <• kA mea ajaik«i Vule no u ko Ah.n; komo ilofep oka aouo I>uioka]ak>, a he mea mfiopopn ua koho ia o Alani i ka koho wae moho, a na»iM aku i ke koho nui, a hoaftaka hou o K<ile Aki i xodr man»o, roa haole o 'Numana i ke koho wae moho, a he mea m«»opopo loa o na luna hooikaika ana ia Alan ; , a i haele hoi o Speccer t o ko Spencer aū'a,(i lunahooikaika apau e kokua »na ia ' Alani a i keia mau hoakaka a Ka!c 1 Aki, o<t komo loa keia mao eoea ia ! Alani,-» ma ka la §abati mahope mai o ka paina 3aau- hui aku la o Alani me na alākai o |ra aoao De — pmo&alaka, « i ka lako.u hoolauwili [ana mai 5 ka noonoo o Alabi, « komo o A.lani !a i kn aoao Dew;— kalaka, a nia ka oiaio la e Mr, Kalaan, a aole o kau e waha nui nei. I ke komo ana o Alaoi ike Demcua holoi au i ku'u lima a maemae, a ioa Ikupaa o ira ea aeao Kalaiaipa he mea oiaio rqau ke ku ana o keln Hui Lima Hlieele a'u i ai o x\iani ke kanaaa i maoao ai e hookikina iaia do ka p3io ana īloko | o ka aoao kwlaiaioa RepubaUka» ai kulai aku ia &pencer, kylai aku i sa| Makua Nui a kakon, a koiai |>u iua poe apau e paa ans i na oihana .Kalapa, huike rpua inphu i kona sqo muher, komo aua i ka t.oao DemokalaKa elpaa ai iaia ka lauakila. ] Ninau aku ana au i& ee nawai i' hooiaha na manao kalaiaiua o Hale Al»fii ojfti oia iie nj»o ajqei.ft na Aooa pft.ha? Ke »iGgtn hou qu t ia oe, o.oe «»a»ei ka msa n»ua i kauuho. akn o .iink Aiaui e hele a bui u#e ka .Haole poo ■o ka.hale h#Lna. hao o.&ilo.pei, uiai ua i>aka ae ma k* iloku kekahi mau .nae* e pili aea kahi <»;>au paipa w x r', a aajvai i kauoha ia Alani aole e bui kiuo me ka 'Haoie, ,pka. e hole.)etA. aka o & i Mi&

f iipio j£fa oa iosa paai ku pane iioio ,leta aua. 1 koiwa o (Aiani ma R,epubalikB, he L trifca paaoyopo ioa lilo nu eia ka Jftu.ikiuia,o ke Kalaoa, aoie manao e kuaKiia ann gia m.a ka aoao Oemokaiaka, a kupono loa ka uieie a Kaieiopq e uaeie nei, Lilo i Pupa, Liio i Puao, Uio i ke au a ka hewahewa. A o ka« qoblU enea no apau i hoike ai iaie, oia 110 k&na wahi kuuau hana e hoop>i mai oe», aole noao aku, a Ub Whihe ia aku no keia enau nluau apau ana e hoopii mai nei i k«ia kao, i ke kau oua i hauie ai. I kH wa a'u i ohumuhamu al me kekahi o na hoaloha o ka Hui Lima E'eele e hooholo ia Alani no ke kue ana aku ia Nuinana aaie _Spen- * a hpou)hkBukj>u ih) ia i wahi Pi»nf, kuki; na ou>ole ujcolehao, i>a P'*« pia fcuwaio -, pii iia kīah», a iloko o koia ms\i hauoli anB, nka ia ?h i keia mau j oiiuuiuhumuia ai e uwiiuii, a o paue, a-*oie ku oia e kouiu i i a bana kaiaiaina. Pau iho ia ko tnakou rr.«nao a aiahope m&i p'u hou na S??aha 4 a ioaa iuai k& ,ae hupapu ia h&ua a i kek&hi pu hauoii 0 iiu lik o ka .Hui Liaia iiieeiu,, hauwi mai la uia a kona ae, a iiio ( I»\. w be aieu hauoli A ua 1«lU | hui kaulana e iohe ia nei i Hiio qei < uo ka uianiwa inua lo», 0 a ! kaua aiiiwahi;;*. 1 , aoio'oU au»J|,jem i ak > e • 6 kajjio o Diou»9kaU fc Aka! e ku oia oiA ka &o>io kAkiaiua <» U *»»Uiue. lita kanaiua kou aiauau e Kaiaau i kei» aiau uiea pouo uo oe e mnan i kann «iiiwahine, a i hooin mai oh I k» oiaio o koia uuu mr« e ,homiieik.je?kft ue\ UUĪ aa p^! 1 iv<iw poao, j

Ina i knpa» o Alani ka. ao-o ek'u e ku uei ka man«o nei n«ueut ke knli e oa luua KnUi.a (■ poh > luai ne\ aks?, aole Oia kā makemnke o-ka Makua laui i keU lloi rii»i ts!fpl<\ Ke lohalohe ia mai oe\ e w'uho nifti ana ka Riwgin;n B*r - rii ger i ka nihana kna :e -paa ne;, a nee aku no ka Mo'kopU!,! o Lnnii', a ina he Repuba!ika o Alaui i keia manaw.*, he m^ a - njaopo,yo loa oia ke paui hakahaka ma k-ihi o B,*r~ rlnger. Kana aku kakuu i nt- hana a ka Lunahoomalu 6perc c r, 18 mshina i ka nihaua a sa iehulehu i hookau aku ai 5 ka hanohano_tuainna oufi, ka maikai o ua mea apau ike ia ka holnmoa uni'iai ua alauui, nui na dala i uku ia abu i.o kei r * ma'u hoohana hou o na &lanut o kakou, ano ka ojuau luawai i haoa ia mamua oko Bpei;cer mauawa, a loaa iho la ke kumu e h<fopau ai ia Spencer,

tJa like no keia me oe e jKalaau kukula ae oe i hale hou nou, - " lawa tna pooō apau oka hale, nee aku oe a moe iloko, a i keia makahiki ae wawahi a puhi paha i ke ahi, a hana heu i haie hpu, a ma — nao auanei oe ' hana inaikHi ia au e hana ai, ka pann aole. Ke ninau

hou aku uei au ia oe e Mr. ī£alaau . arue Mr. lfaleiopo» ua īke aoauei j olua -maloko o ka Hoku a i oie mrfloSto oka Nūpepu Kuokoa in» īiOomAikpi a Aia'ai 1 ka lfchulebu, i.o na halota klekie i loaa iaia uia kē kt ; .ho t?ae boho ! pau iha i:. 0 <?o'u ike kal«iaiua o ka puiukai e hoonee i>» aiai ai ia oe, a hoouiaikai nii lu!& |a, pehea ua iKe no paba oīua uia ka Napepa Kuokoa i ka toau hooaiaika» i -ka lehulehu, oj'alie olelo mai aua olua, he'mea liilii wale 1:10 ia a poina pahā i ka haawi aka i na hooaiaikai i ka lehulehu i haaw! aiai ai iaia iua haiola kiekie, heaha ka olua pane' uia Keia ninao, a ola ka'u e ana aku nei īa olūa, a t hik' ole īa olua ke ana mai ja'u, a 'no ka mea ua Kau ka'ike Ealaiam». t B ike mai oe e'*Mr. kalaar, make

hewa oe e paio mei me n'u ma na ninau kalaiaiua, a ma kau hoolaha pepa e' hik! lo ia'u ke' anā aku, aole i loaa ia oe ke kauuiāha o na niiiau kalaiaioa e like aku me ku'u hoa paiu, NA KUAHIWI EKOJX>' Ke hoike uei oe i k» mea au i ike maka ole ai. Ina ne makeinaEe e komo mai \ ka Hui Lima Kleele,

ike pono oe i na haea 1 hookalaku — pua, poniuoiu ko noeni' 1 , a pelikh ia oe lloko o'ke apo o ua hana ku— paianah», Nolaila aole oe he eeaua koho no keia Kalaoa, a aole do hoi o Kaleiopu/ua like olua me n* A&ia, heaha ke kuleaa o ko olua Lele mai 1 ko makou mau uiuau aino, ao ke ana keia ia olua, a o ke kaola keia e kau ala i ko elia oaaka. Nui no ke kupaianaho.

I E Mr. Lunahoopouupooo, na ka poe ka owaho e knhikuhi tiirti i ko kakou uiau oioau kalaiaina, holo oaai Ca Elele Ha8lilo ( noi mai i lehsfehu e like me ka ka lehuleUu tuau kakoo ia ia, a e kaaoo aku iua euoho deuiokalaka. o ka 'ehaleha j feobo iaih, a oia wale no ka lakou i makeeoake fti, aoln oka oaou nuai i kekahi mau mohj e aku i olelo ia o>ai paha e ia e gkoho ia Spenc r, alaila, holo Uke kela manao m'e ko Ka lehuleho, a ke mioi mai nei hoi 0 Kaleiopu agae Kalaau, a i -hui pu aa aku tue kesahi keonima&a i hoe - iaha ae i koua manao maloko o ka uupepa haoU. Ue waUi Hepuhalika aeia uo Eoui'luli 1 , a kauoha qaai * ua aiaua ko.h--i o Hawai» Kaknn « koho ia Hale Alaui» a iio kaaita tua kejkulana o Alaui he aua aiua, « ua Alani i «ua kiihi uji i ß oua iua Haubl» t a noia kuwu ihu. , ia e sj)ho ka lemil#' u ia ALaiū, & auhea oukou, hooponopauo uiua iho 1 ka o ke Kalana o iulu, a ua" wak<iu oo hui e Uuopouu Pjusj i ko . Ta « Mr. pau io? &4ia ko)a.uji.u i m&u Is. | . «i*K< « kv*i*ko» ysjai<B(«<'J i . Ok.kU, 3. 1925. ,

, ,4 0 tme KaUe#/' !T4bi a V| Icq e ke »r*i i* ii| ip*kou, « h*vni p3*i &u& ti|s. . Ui U eu »u*, iaiike e,