Ka Hoku o Hawaii, Volume XIX, Number 27, 24 November 1925 — HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU

(No ka.ppmaikai o ko ka Hoku poe heluhelu) Noho ana Makapuu i ka lae, wahine ke akua poloii, ?oioli aiole, Make i ka ia o]e, Makapuu nui. kua ke auwe, l ai na makou-e, Homai ana hoi ua ai, I kela manawa i pane niai ai o Makapuu. "Aia hoi paha a pae mai oukou i uka nei, alaila loaa hoi paha ka ai 4 Eia no ka oukou ika moana nenoi ana ka ai- Hemai e pae hoi paha i uka nei, ae £>ae hoi ka \vaa " I kela manawa i pane a? ai.j kanaHa iaia ka uli oka hoe i oka waa o lakou, E! Eia noi iluna nei o ka waa o kakou Ēj ai paha kakou mamua o ka pae ! ana ak-u o ka waa i uka o kai aina, Eia nae oe ke nol aku nei ' 1 kela poe o uka o ka aina i ai kakou. Eia ka ai la/' Hoole aku !a o Hiiaka. Aole o. lakou makemake io ē ai, aka, i hoomaoe ae la no oia i ka poe o uka o ka aina, ae paeaea aku ana hoi i kela poe o ka aiha, ai mao— popo hoi ko lakou manao maikai no lakou maluna o na waa. 0 ka mea oiaio no nae, ua ike no o Hiiaka ua pololi ke aikane ana o Wahi'neomao, a oia kona mta o ka hoomaoe ana i ke kahea i ka ai, ai kumu hoi no na wahi naka e noonoo ai, a haawi hoi i ka ai i kana aikane. O kekahi - no hoifUa ike aku no o Hiiaka, a ia ka ai a ya mau wahi kanaka nei mamu«f o ka waa, a malalo hoi o kahi a kahi kanaka e noho ana mamua, a ua makemake ole o Hiiaka e ai o Wahineomao i kela ai i kau ia malalo ae o kahi noho o kela wahi kanaka m?mua oka waa. Ua olelo aku la no nae o Hiiaka i ua mau wahi naka nei, ua oki no ka olua ai, a aols no hoi makou i poloii. "Ua oki no hoi ka olua ai, oiai, aole i maopopo kahi a kakou e pae aku nei. Ai pae aku no kakou, a ua nele no ka poe o uka i ka ai, alaila, aole olaa e pilikia na mea nona ka waa, a loaa no ko olua o o ka noh> ana aku o uka no ka manawa aoiuae nohoana, ai huli hoi koke mai no oiua no Molokai, alaila, ua loaa no ko olua o e hoi hou aku ai no Molokai, Mai noonoo nui mai olua ia makou, oiai, he mau kamaaina no ko mākou ma keia mau wahi aku a kakou e pa§ aku nei." ia lakou nei e holo aku nei, ua ike ia aku la ka hoi ann o kela puuiu waa lawaia i uka o ka aina, ao na waa kai uhu hoi a iakou i ike mai ai mai ke. kowa mai mawaena o Oahu me Molokai, ; O ko iakou nei holo.no ia a i ka manawa i kaaio pono ae jaio Makāpuu ma uka o iakou ! uei, alaila» hoopae aku ia Ukou j »ei i na waa ma ka aoao lvooiau ««* Makapuu* ao kahi hoi e pili ana jijiie Wainianalo, | A» lakou i pae aku ai i uka o ika ai&a» a ia hoi e noho mai ana io Makapūu me kona kuiana I weiiweii aaoli, ai ka ike„ana aku 0 keia inu wahi kanaka i na <maka iehliehu iluna o ke poo o keia |ine kupua, ua komo maoii iho ka makau wehweli 1 Uoko o ua.mau wahi kaaaka neu ka maftawa hoi a Hiiaka i IkanaiUo aku 4 k *

lakou a hele aku hoi. i ka Hale kamaaina e 'paina ai, oiai, a Hiiaka ilcamailiō"āku ai i uamau wahi kanaka nei. i4 Aiako makou kamaaina la. E aho u helo aku ,kakou a kipa kauhale aku i kahi o ke kamaaina

i kono mai nei la kakou. ft Ua hoole koke aku la no ua mau wahi kanaka nei me ka oleloaku ia Hiiaka i keia mau olelo uhiuhi wale \ ko laua ma— kau. "Aole maua e hiki, oiai he ai tto hoi ka m£ua oluna nei o ka waa, 0 oukou ho ke hele aku, ae holo ae no hoi maua ma kal inei a hoea aku maua i Kailua o Ina Koolāu nei." Aole no ko laua makemake' e holo loa i Kailua keia mau a laua, aka, ua piha io no ua mau wahi kanaka nei i k# weli - weii makau maol». Ua hopu wale ae la laua i na olelo pale e pakeie ai laua i keia wahine hookala-kupua nui wale. Eia

nae lilo kela mau olelo ano uhi— uhi oiaio ole a laua i kumu ti6 iaua e hiki ole aku ai i kahi a iaua i manao ai e holo aku. Na ua mau wahi kanaka nei ka hoole i ke kono a alaiia, haalele iho o Hiiaka ma i ua mau wahi kanaka nei e panee ana me ka awiwi i ko laua waa i ke kai, a hoomaka aku la laua e hoe no ua huU Koolau,

la manawa i hoomaka koke mai ka makani e pa ikaika, a "hoomaka pu aku lft no hoī ke au eko ma na Kona'o Oahu, a kakaa wale iho la ka waa o ua mau wahi kanaka neū Oi hoao aku laua i ko laua ikaika hoe a hiki ole, ao ko laua ko hou ia aku la no ia e ke au ma kela huli o Makapuu. ' Ua piha loa ae la laua i ka makau no keia wahine makaiehulehu, ai ko laua ike ana i kekahi wahi awa malie 'iki ma kela aoao Kona o Oahu, o ko laua hoe koke aku la no ia i uka o ka aina, ai ke kamiimu ana no o ka waa i uka o ka aina, o ka haatele koke īho la no ia o ua mau wahi waa o'laua me na pono ai a laua Uuna o 'ka waa, a hele akū la laua me ka awiwi, ae ake ana e kaawale loa aku laua mai kela wahi aku o ka| wahine weliweK a laua i ike] maka a!.

| E waiho hoi kaua e kuu mea heluheiu i na wahi : kanaka e hele ala me ka awiwi mamuli o ka piha makau i ka mea a laua i ike māka ai. A ia laua ke hoio paukiki ala i ke kuia o Kaea,. a. eia lboi ka o laua e w ūho ana i wahi awa pae waa & laaa i pae iaku ai. £ hoohuU ae hoi kaua i :ke kawauio ana oo Hiiak * ! U« nele aiai la o Hiinka uia a !ho*a i kahi o Ma«*pou e noho kati lakuanaia a o?a n» boi i Kopu* weliweli la o tetS w«hi\ a | a»aona «1 • no h >i i kapa ia a]i ke'ui | wnhi o sf«ki.pn« a h >?a wale uo 1 Ikeia mana«ra. H<&wi tuai la ke |na maiiliini* A p&o ka «Dt\ |o kealoh;» maw<uvta o Ukou, ao ko | Makapnu ho<>!nhk«i)ksu ko*'t nw lU no i ai na kaua ro*u »«ati — Ihini, I ka (n«kaukau .ana o os ! me» ai- at»sta, !a o Ma — 'kapnu i fe«na mKU tml>bi)u e īu»e aku iio <a «ns. A i.\ tbaus- ' wa oo hoi o Hiiwk?* i kauuiHo aku ; ūi !a i ke)a tunu otf??, * 'U < rk*« no p:ih<i o- e M<k'p-.;u i ko kiiUn atio, «ol«« *» t)ik* iu kaua ke paina i k»'a JYisu ai A. Jt nc *a kawa -u be ai no ke kamu * kn w»*!ai>. s oia s*no ka mea : kup«>mv i ko atuv 0 ke. al — kan«> .i k?iin kp *i ukn i k« s? au hoomakauKnu i« w*< I k* l * OJ«o*wh i tet: tfco «1 u W»hiueow*o h iho u i u*. M.ak»«puu i h^.^k%uU,o^ J

~~T* r ".. ,-1- V ' - , Hiiaka hoi ujePau-j pi«lae, uu co Kua ika ai aiua uu a. ! nS:<»c - Ai iijo Ja o Wahioeoiuao a hiki i aa maoaa ana, ai&ila, o ko ■<ou nei kamaiiio aku la uo ia ia mi ko lakou aei iieie aka lakou eei huakai bele »a k» hoakai kii a k& Haka kaika»<j lakuu, O.a h.ookūu ae la ia - khij co« k* uaaikai, a ka t>n aku i ka.houmaikai i fce kai»aainH hookipa oia kaha. Ma K.a hoike a kekahi ■)!oīif) huUjuftmua loa aku n jQei, ua maka me kona ait.u oiaka , : Donoi i ke kiao pohaku o Makapuu, A€ Wittho aoa uo ma kekahi wahi kokoke i kal>i o ka lae q kapa ia uei oo' "0 Makapwu.*' He ponaka pq» maoli qp, a eoa ke puo no o ua pohaku uel, ua ike oaaka &a oia. i na puupuu ano kohu lauahu haole, a he aoo iuaka kao&ka uo ka ke n«qa asu. Ella no ka kela' puhaka kupua ke waiho j;ti ma Kela aua a hoea no i keia uianawa. 0 ku o:aio & oiaio uie ria mau ulelo a kela wahine hula, oa kaua oo;paha ia e . kaupaona jho e kuu mef> heluheiu aiai»tai. oka inoa c> kela wahine Hula i hoike iu ae la, i>ia ro o Nekaa KahauUael?, a meft p>»ha o ka p»e kokok& no hoi i Kuliouoti aaoe Wai»lae ka poe i hoo— maopopo i keia wahine uoua kela ; noa. Aole i pau