Ka Hoku o Hawaii, Volume XIX, Number 31, 22 December 1925 — HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU

> fNo "ka pomaikai oko ka ' Hoku poe heluhelu) | Eia ua mele kauiana nei, a |naunoia e ka naea heluhelu e 'koho iho i ke "Kaona" o ke mele. " Kani Jca hanu Jo Nuuanu i ka makani, I ha hoohanuhanu a ka, ua Waaliila, Hemolele i ka ua 61tuu haioleēloke' ika wai-le- ■ " hua, t _ Ke hooma-u ala.e ke kehau,' tfa pufu i Maīamanuii He nui na oihana a Kawaiopua He oihana ia na ke Kuahine, Hoomaikai paa pono iho la i ke ■ kula, . ■ , . None, paani i Kawaikoloa, Paani lealea i Wahiawa, Hehe ka aka i ka ua Kolowa-; wa e, ela-e. , . Hohola na lima o ka la i ke kula, Waiho maikai ia Koalioa, , |ka mahalo ia e ka la i Liai- . pua, _ . Hoi ka manu pili .ana ike kia, .. Hoomea aku i ka. iosnu olaila, Ao aku ka po i ke kula o Kai, . ona e, ela-e, . piliia oq ea'ua ua feo, 0 na huua a ka mea waiw,ai e, E pili ana ia waiwai i like maa-

»ei e, e ela—e- . tTa ike|o Hiiaka i ka nam o| Kailua, !ua hoopapa i ka oopuj peke o Kawāihui, ua ike kumkai i ka ui o Makalei, ā ūa eha Kaukaopuā i ka eha lima ole a ke' alohā, ke wlli alai kia wiliwai a ka niakemāke. Na Kaanahau, ao ke kanaka ui hoi o Kailua. ua inu oia i ka wai-koo-lhilihi o Puna, ua nowehoi i ka pua-leliuā o Panaewa ua ike i ka nanf o Aipo, a ua maeele hoi ike anu o Haualiki, A pela iho la i hooko ia ai 'na makemake elua i holo !ike ke .kaunu i. Wa|olohia.

Ē kuu mea heluhelu o ka Moo. lelo Hooniua puuwai o Hiiaka-i ka-poli-o-Pele, ma keia mana o ua moolelo nei o kaua, ua ike iho la kaua i ka haule mua ana o Hiiaka i ka hewa me ke "Keitci ako luau d Kailua" a oia kek&ki. kumuo kona Kaikuaana Haku, oia hoi o Pele i huhu ai, a hookau ai i ka hoopai maluna o kana Aikane aloha Hopoe. Aole nae hoi i make koke o Honoe a hiki wale no i ka huli hoi ana mai o {Hiiaka mai kana huakai kii kane i Kauai. ai hele pu maTai "'akou me Lohiau-ipo, ai ka hoea ana o Hiiaka iluna o Pohakea. a ia manawa oia i hoomaopopo ai i ka poino o ke Aikane Hopoe i kona Kaikuaana. Ma kekahi mahele hoi o ka Moolelo o Hiiaka, ua olelo ia aole o ka haule ana i ka he wa me Kaananau, ao ko "Keiki akoluau o Kailua." a o ; a ke kum« o ka h\ihu o Pele, a hookau m i ka hoopai maluna o Hopoe ke ■ aikane aloha a koha Pokii aka, mamuii o ka hala ana o na. amhuiu Ia na anahulu po j m haule hoi mahope o ka, ma7w#a a t»ele i aelike ai rae' konai*okii no keia kii ia ipo oiai. o ka aelike i ae ia «4waena o Peie me kona Poiāi l&aka-i-ka-poli e fcii e Hiiaka'

wonoi aku hoi I Kilauea iloko o na anahulu la me na 2 analaulu po eiua, a aole hoi e haule mahope oia mau la me ia mau po i aelike ia e laua. Ma kekahi mana no hoi o ka ;ffioo]gip o Hii-aka-i-ka-iu-o-na noku, ua ae. pio.o Hiiaka l ke koi hoomano a Kaanahau, aka, e lik@ no nae me kana i hana ai ia Pahululāwaiēnuiokai i Laupaho?boe h Hawaii, a pela no o Hiiaka i hoohoka aku ai ia Kaanahau, oiai laua i "hihina aku ai i ka uwahi aka iinoe," uā waiho iho la no o Hilaka i kona kino lepa i hoa kaunu no Kaanahau, a ku ae la no o Hii-a-ka-ika-iu-o-na-moku, a hele aku la a loaa ke aikane Q Wahineomao me kona wahi KaKu 0 Ps|i-o-palae ma kahi i loaa aku ai Jaia. i na hoi he oiaio ia mahele o ua moolele kjtnāhao nei o ftiiaka, alaila. pehea lā hoi oia i 4, paeaea aloha aku av 1 ke-7 j "kahi mau kau ia Kaanāhau'' mai, kekahi wahi mai e koleolee ana j' 'lfaiKira;: Ē waiho aku nq kāua 1 na mana like ole o keia mo'alelo kamahao o Hiiaka, ae hoonee aku no kaua ma ke alaheīe o ka nee ana aku no Kauai.

Ika loaa afta aku o Wahine?— omaō me Pau-o-palae ia Hiiaka ma ke alahele, ua hele liīee āku •la lakou nei a hoea i kekshi wahj ii leapa ia o Kapoa, a pii aku la fmā ke kaoli pali e mo6 ana ma[Waenā e Kailua me Kaneohe, a hiki i ko !akou nei hoea ana iluha o Mahinui, alaila, hoomaha iho ia lakou nei ma ia wahi.

0 Mahimii, he wahi no iā e hoomaha mau ia a? e ka huakai hele, ai kapa ia no hoi e ka poe kahiko *'He puu oioina" no ka [huakal hele no Kailua, ?Mai liuna mai o keta wahi eiho mai ai ' a ioaa kelft wahi e kapa ia nei "G kini Kaiiua, a mano oheT" . 1 keia wahi la huli mai la o Hiiaka a nafta vka waiho mai o kahi o Kaanahau, aia manawa i hu aku aī konn aloha no ua kane riei ana," ao ka willki hōi nana i

wehe ke kaunu a kamakemake,'! ia ma,nawa oia l hapai ae ai i !keia "kau" aīoha no ke kane ō ka wa tf heu ole." Kuu.kane i ka, uhu-kai p Ma— . kapuū, , Auki iluna ka lae o Kalaiiu» Aloha ia pali makua ole-e, ilaila, ... . . Ilaila au ike i ka„ nani a, jke aloha, Aloha kuu kane~e. JN'oho hou iho la o Hiiaka a liuiiu iki, alaila, hapai hou ae la no oia i keia "kau" hou, oiai, a ia ke aloha o Kaanahau ke hana nowelo ala i kona nui kino me ka ilniki. Kuu kane mai ke kai haki-nua o Koolau, Me he kapa-kea ala ka ale i ks moana. K« poooke kai i ka MokU'— . manu, Ku ka ehu a ke kai i ke kula Ot Kaawa. Kuu kane mai ka uka anu o Kaiha. fi!ua no kaua i ka makemake Hke. Eia no wau ke noho aku nei t Ke kau aku nei Va onohi ia oe-a, He ksne oe i ka lan-ai a ke Aloha mai--a hele ae au. | Ika p.iu ana o kt;ia uiau paea?ea anu u Hiiaka no ke aloha .ikekaueia Kaanahau, ua huii jae la oia i ka pali o Ulamawao, a |ike mai la hoi i kuhl 1 amuamu 'ai kekahl AliHyabire o |make ane he kauwa lauluv\abtne a i& m;Vnaw& oia i paeaea hou j&i l keia "Mu," oiai« aia uo ke| { aioh& o Kaanahau ke oiu &i& ileko' ♦ oua J

u'_ lnT , J Ohh ka pali o. Uiumawao» Oia pali aoau k«uwa a Kaholo-— , J£UaiY?8 # He iwa ke alolia e hoooaa- o ae i &ei» ; I >eia iiaii ua-im'-kai o *.y\j aloi h». iau a keua, ua ai a tn»oi)3, 0 .kuu ia poluii *» b<ioas9oDa iko aJoba, ' Pati kela s«o aoa a Hiiaka, eoe he nia i pai ia ae kona inau ou&ka, ao kona ske aku la no ia 1 kē Kaikuaapa ia ua beie ne hoi a ©naeoa oa oaaea i ka bubr ia Hjikka, h» ike iaihio keia o Hiiaka i 1 ke kaikuaana, a ia uiaaawa uia i hoomaopopo iho ai t ua haho ka ke kaikoaana iaia no kona haule an& i kahewa me Kaanahau, a ia uiAoawa pn no oia i ike aka ai i ifte kawewe aoa ae ok& ua i Pa — Iwpai, a k«tni ih.o ke u-hu ana a Hiiaka a paoe ae ia eia i keia mau aiielo. , '.'a# ! £ai ao iioi e waiho koa inaioh a hewa 1» hoi wau,; kao aieila, hewa wau ia op, Eia ka o ka mea i l»aa .ia'Q ma ka'a boak&i no ke kii ana i kau aioha, a oip, ka kau e hoi/hihi oiai uei. O oa hoahauau i ka ie«)ea maka e-'*

0 ka pali o tttama«ap t he Walii ppu īa a ia amttfca pouo o Ma — O ka pu« iiefcie hookahl na paha ia eia lalani pnīi. ,1 keīa hoooiaopopo aua o Hiiaka i Keia hihio huhu o k& hekhelena 0 ke taikuaaaa Pele t oia no kon» manawa i paeaea hou aku ai keia kau e pili aoa pu ana i ke kam , ift Kpaaehau. , Kuu knne ike ala pili o Muhinui,, M«i ka ua kapoai kanaka i P.»hiwai, ": Ka ua o ī£aiiua i kai e, M a .knni ae la ma "ke kowa o Wailea, ■ _ ~ ■ ■■ He ieaiea maka wale oo k&. ' aiAWaho, " , 'A ia no ka 'mo iloko # - t#i .. U* n«>ho līli jva!e a eti&. me i,u4 Ui ena oe i kahi hakiaa Jta siahel-? t X heie u>&i hoi waa i ko makw— ... , make, , . . . A hii'-hewa ka'u aiaoai ia nei, , |Ufc hiii whu iaia a hewa ao la» Hewa ika ipo ahi papai» a ke h')A 1«, . iiuu hoa a.'u i anoi aka «i» A he oiau U3aks*iitftg lua eo e. fa Hiiaka e paeaea aua i kesa kao, oa p\l ae lā hoi ke Vei o Wa—> iiiueooaap» a kaeuaiiio ooai' l& i ' kei* mitu olelo ano nukuaoku i kana atlfane. (Aoie \ Pao)