Ka Hoku o Hawaii, Volume XIX, Number 34, 12 January 1926 — HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU

{No ka pomaikai p ko ka Hoku poe h«]uhelu) Ke maopopo loa nei au he ma'i keia e lilo. aku ana i mai ktttina uo keiā lahui o kaiia, a o. Ita mai ana keia e piha ai Ve kumakena iloko o He mai kumu paa keia, "a he mai hoailona like ole e ik6 ia afcu ai maluna o fia lielelielena o na kane a wahine paha, a pelā no hoi me na keiki. 0 poe i ike ole i keia ano mai pehu, e ninau ana lakou he pehuohao pifia fceia mai, ai ole he pehu Tumuniu pahā, aka, e ka lokomaikai e, eiai au ke olelo nei ia oe, he pehu kumuhonua keia, holaila, ke olelo nei aū ia oe e oe e like me kau e neiiaoe # . . E haawi oe i laau wawahi ia loko oia nei, aia no i. ka olus laau wawahi e hana ai, e hana olua a kuaiima, I ka lima nae o kaiae nanaaku oe o ka hejno mai p isa a ina e hemo mai ana ia mea, alaila e manao oeuamaemaeo ioko oia nei. i keia mau ia a oiua.e hana nei e ikeana oe i ka emi mai o ka pehu ma na maka oia nei, E hanai mau oe i ka uala pulehu, ao ka luau puiehu ka ia aia nei e ai mau ai, No elima la oe e hanai ai iaia i ka uala me ka laau. O koia nei wai e inu ai epono loe e kii iuka o Ahuīimanu, aia| k«awaiika pali o Palikea. il | ka wa e loaa aī o keia wai ia oe e, [hoopiha oe a piha pono kekahi! |poi, alaila, hookomo iho oe i maui pohaku wela iloko o keia poi wai me fta pua hala elima, oia nohoi ka hala e lei ia nei e kakou. E otd oe a hemo keia mau pua hala mai ko lakou mai iwimai, alaila kuikui iho oe a palupalu, alaila, hookomo iho iloko o keia wai me ka pohaku wela. I kou wa e ike aii ke kuku ae o ka mahu, o krou wa hoia e hahao mai ai malalo o ke kapa aia hei e moe ana, a uhi hou mai oe i aiau kapa hou maiuna ona. E hoihoi ae oe i ke |wi wai a ku pono mamua o!a nei alaila hoopuloulou oe iaia. Ikeia manawa, e ike iho ana no oia i ke kahe o kona hou ma o a maai>ei o kona kino t E hoo - mau oe i ka hana ana pela a hiki ī ke Kuaīima ana, alaila o ke pani aku mahope i wahi pilipili hee i hakuiia. Nolaila e ka makamaka maikai e hoomanawanui oe i keia hana me ka paupauaho o!e. E ka makamaka heluheiu ke ike ae ia kaua i keia hana lapaau mai nununu a Hiiaka i kapa ia no eia he mai kumu^onua,, Ma ka iiaim ana i ka h«lehelena ano nni o ka mai e ike mau ia nej iwaena okakou, e hiki ana no ia k*kou ke hooinaopopo iho ua ku like loa keia ano mai me ka mai e ike ia n<?i i keia manawa oia hoi he mai aiii ai oie he mai pak« i kapa la i kekahi manawa. Ao!e hoi i māopopo loa i ka! aiea kakau ke ola io o ka roai| iepera i ka pua hala elike me ka Hiiaka, i hana ae la, ak;*, aole nc hoi he hewa ke hoae aku. Ma~ ] ka o!uofu o ka kekahi] - mainmaka o ka mea kakau nioo ] Hiiaka, uaolelo mai la <•>!&] ' i kdcHhi ano hana anu i ka i>ua ' ihallf e Hke nie ka Hiiaka i Kuhi , i kela wahine nana ke

Ke manao nei ka mea kakaul £ole hewa ke hoao wale aku no ] hoi i keia ano lapaau mai ana.' Aole no paha he mea maopopo ioa i ka mea kakau. _k_eia ola a ola ole o keia mai i ka pohaku wela me ka wai ame na puakala elima i noo ia iloko o ka poiwaL .He nui na mahele like ole g keia moolelo, nolaila ua ku like hoi kekahi wahi ao kekahi nohoi aolo i-like, noiailao k'ahi i ku i "ka. haawi laau ana a Hiiaka, ua like loa me ka mahele i loaa aku i ka mea kakau, , I ka pau ana o ka ai ana o Wahineomao ua kamailio nku la no o i ka wahine o ka r hale, "Auheamai oe e ka.wahine oluolu, e hookuu mai oe ia makeu e hele ma ko .makou alahele, ae hooko pono hoi oe i na mea au i kamailio aku nei ia oe i ioaa ke ola ame ka maha ia olua. I kela wa ua. uwe mai ia ua wahine nei ia laua no ko laua ai

ole ana a hele wale no i ke alo— loa. Ua ninau mai la nohoi ua wahine nei i ko lakou nei mau uioa a ua hai aku la nohoi o Hiiaka, i ko lakou mau ino pakahi. I keia wa ua pane hou aku la oo hoi o Hiiaka. i kana olelo hope. Eia inakou ke hele nei ae hana olua i kahi laau au i ia olua me ka hoomanawanui, a mai noho olua a hoon?ahuakala i ka laau o pilikia aua nei olua. Haalele aku !a lakou nei i keia mau kamaaina, a hele mai la lakou a hoea i Pakole, kupono loa ae la :> Maelieli maluna pono o lakou nei aia wa i olelo mai la

0 Hiiaka i ke aikane. 0 Maelieli kela puu e ku nei, ma ko kakou aoao hema e hele nei, ao kahi keia i haalele iho ai ia hoahanau o kakou, oia o Hinaiikamalama ia lalo nei, a hoi aku ia a noho iloko o ka mahina. A mamuli o ka moku ana o kekahi wawae ona no ka paa ia ana e kana kane, a ua lele muumuu aku la oiā a leomo Hoko o ka mahina i kapaīa Lonomuku. Ua hoomau aku Ia no lakou nei i ko lakou hele ana a hoea i Waialua, fn&i laila aku ūa lioea loa aku la lakou no Kaalaea a maiaila ue liiki lakou nei i Waikane. I* keīa wahi ua huli hou mai la o» Hiiaka a kamailio hou mai la P kana aikane. O, ka inoa o keia aina la. o Waikane, noka mea, ia nei la i auwaha mua'ai o Kane i na wai e pono ai o Paliuli, He Paīiuli no koonei, aia la i kela kaola Pali.e waiho mai la s a malalo iho he mau wahi w&i kaulana loa oonei, o Waiolhli,. ao Waiolola* He kane ahe wahine keia. 0 Waiololi k$ kane ao Waiolola ka wahvn£. He mau aīna maikai keia he aina piha momona, aka, e htle loa akn a pahnlo a ola™' UU ka aioa. Haaiele iho U lakou nel "Waikane a b(>e» aku U Ukou i Hhkipmi »ku kaalo 1 <» ana nft *ra ke s!o punol r» ka pa!! o KoHloii, olelo m*ī la o Hiinka i» Wahineonno, Kia ka [ pnli n K«neho»laMi ku mai r.el t | «o itft u»H>kftpu ket« o H«Io«, Ela| lee holo nei kei» mo kn«hi«-ī 4 mco~ (V i & ftf| hoi kshi M«kn o Mokolll k« ku: tn i ke k»I. I Nolsi!« ea <9 k*u ko | Kiekie Kanehoakul, i | Ao hoh Mokolii i | j > K«iki K i ui«k«hiKr' «1« KooUa' | L»u ke <me * kaue .«o k? a { { Lm na makaiae <• K ol«o | I Us hele wale Ko«Ms» a 1 s«| ! . ~j ! Fi*u kfi* kao & ®ki!;',j i h«W uku i* Ukou n<»i & i ke | paie *i « K«k>Uoyoko ! w* 00 hm ī huli 1 \hovi w*! n! d a kaanHloj Uo« U l Wfchiut—,

**A!oba no Loi kauu! Un $U> ia e kaoa ua wahi apau, un kahawai, na puu, na owawa no hoi, r ua iiele ia ino hoi e kaua na kuiaioa, aa uluUeu, ka w£tf-kanaJs* me ka wāo~kaiiaka olf # ao kahi maioo hoi ūq& oa kai akfce, Ua h^onaanawa —> oui ia e kaua k» make a ka ai, ka wela a k« jjf, ke anu me ka luakaoi atrie na kuaua eloleiu. U* jaoo--manowanui pu ia ka ifio o ke uloha o!e ame ka leo o kft pQa aloha uuai a taa ai ia e kaua kahi mina-ai qu! a tnana-ai uuftu hoi, ao ka iaai ouo ftū(je ka inai ono oie. O ko kaua mnn wahi pono no mai ka aina mai, oia no 'ka e lawa pa nei, aole i aaha i na wahi aahu hou a pea hoi \pa wahi pa-oJ|,hou. A hnaha la hoi kaoa 4 E hooaa&nafa~ nu] ana np kaya i k» kwkai ma fca aina, ai ka rq ana hoi,i, oa lai ooloku p na wa|Si ok, Eia la ik§ I,ap o ka Oio, Ae hele aku aaa K&Oa tna keia wahi aku, he knla ma aka, & he

kai lumeiuuiai hui ma kai, so ke | kai hoi « o'ifilo is* a : . ''Moe malie i ke kai o ko Iwku." Ia kakop e be[«? aka oei a heea aku i Makaua ka aipa o ka oa Maakua. Ai« iUila kahi i ai Doho Q.. Kaili-oha a Kt»n«, d »oua ka iuoa p |Cftphi-^-i-qiafea-o-ka-laDi f a jw._ , iaoa m»kuabsne..uo kno k&— ! kou. oke kurpu o kou ana aku nei ia oe i keia . maa olelo kaukau, oo ko'u hoomaoao aua s,e n«i hoi i na it,«a i alo ia e kakou & hoea wale iho la no i kei» wahi." He mau olelo keia i hoooiu naai j fee aloha iloko o Wahineoeuap, oiai t ua polei io 6eie mao olelo kau-kaa a kana aikane i kanoailio *>i

iaia. Waiho ibo o WahineoQ)AP la vuau olelo aloha & iana iloko iho uiffi Alaila, hoouaau aku U eo lakoO nai i ka heia aDa & heea jt&le uo i Mniiaua, alail#, oielo hpa tkn la ao o Hiiaka ia Wihiueomao i keia mau olelo ho\i. *'E Wahineouoao e, ao kuu ai-— kane aloha hoi? M U& D<ine ma' Uk no hoi o Wahineoaiau oia se aeo kahiko 00 hoi 0 Hawaii nei. "Eo—o. la muuawa no hoi 0 Hiiafea i kamailio uku ai i« Hiiaka tne ke knhikuhi ana o kjna ]iūd& kekahi kakai-pa'i e asoe as &a«, i * ike aku la no auei oa i kela ."kaeīa-pali e osoe ae I», as ula ia *roai !a hol e ka laii-ki?" **Ae, wahi & i ka — oi&iiio mai ai me ka naoa pu ana hoi o kona maka i kahi a Hiiaka e kohikohi ana. Ninao hou afeu la no q> Huak* i« Wahineoamo i kela oiaau &oii ,»ij /Ha, ke Ike h")u ala ūq aaei i kplahi pohaku 0 oioe ae h A ū iyte loa hoi kona Mno rūg ka, aU^* I k*> nao* haooiau «iqa &ku a WmhiueouiAo iiuaa o kdA «aLi & HiUka i &u hi.kuht iki* iwso-~> j pt> Iqs» ig .ak» U oU i k&U poUaku, & he kkio oko» io &o Ui liio. oke kiuo au 0k& īiu» ao k* wawae uo 0 ka ilio* ao k*pOJ ro o ka iiio, a,e moe paea aaa ke kiap poh&ku 0 ua ilie uei iUlvy,a k*u poao aua uae q kou# e-a Uehulipono ana hoi i stkj*. a |pals. Ia ik« pouo ana oiWahiae — |Oi»ac i ke kiuo pv>htk« 0 &ei* iUo, vklo mai la oia i ke aik&ue i |k6i# ai«u oklo, , "K Jfcln e, k« ik* io tka U w*u i [kA jpohttku m i kahlkuhi u>&i mi* % i h«i kohu Uio io uo koua iuoio* Hg liilii nae hoi ko kakou ili-a 0 Hsw?a a h« kii pehaku itio uui ao |k«U«, pohaka ilio? He keu io no |kei« a ka uue* kupaiauih?.. I h*u* t oiaoli u ao paha k<ia kino pch«ka |Uio-r aikane?"' . . | ' 'Aoi« kei* he poh&ku i kaUi u e ;k* lim* 0 b th, 0 ts i*ino pob«ku i« 0 fce k ; ao i!.v» a*a I |katn«HK> moe »ku nei oe. H« ; iiuiw-uiaiu» uss keiiL iiio ue |k*ki,u--l {k&h\?m) " Z