Ka Hoku o Hawaii, Volume XIX, Number 35, 19 January 1926 — HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU

(No ka pomaikai o ko ka Hoku poe heluhelu)

O fta inoa o feeia ilio o. Kavih\-ke-ke-makp-o-ka-īani. 0 ka i'lio keia s K»ne \ !awe mai ai mai Kahiki maf, ao konu wahi nae e 'ike mau ia nei, oka Lae no ia oka Oio, ao Pao-ohi, a oia hōi kela wahi kiekiu* na e iho oiai 1a a leian ka honua palahalaha e pi!i ala i kekahawai o Kaneohē. Hi ekolo oia !a wahi e mau ai a o?a no hoi ka M Doka o Nouhim a hoea i ka Haukomo."

"Ua olelo aku nei wau ia oe, na i Kaue kei,a ilio-ha, a oa hoike ia tio hoi mookuauhau, oia no hoi o Kumuhonua ame Polo-Hina kana wahine, a he pule no hoi i paanaau li na Knpuoa o kakou Da mea pili i ika noookuanhau o keia ilio-ha a I Kane, a ēia ua pule nei la, ae olloli ako wao ia olua. O ka hoamaka aku la no ia o Hiiaka e kau i keia i KaU. I Ka ilio-ha kupua ku ilana o ka I moko,

Lnaa na aIH Kuhonn», f () Polo-hina ka wahiue Ia e, I He iiian A!H kapu na Kane. "A heaha ia tnea he *'Uic-ha' , an i kamailio mni nei? tahi a Wahineomao i katnaitio mai ai ia Hiia*», . "He oui no ke kuhihewa o ke— kahi poe i ka naanao n Kela olelo ■'iiHi-oa* Ua ooanao no kekahi poe he iaoa naoo 'a, a he ano ilio huiu-nn o nov a be kiuo ano moo hoi kona «oie nae be pololei oia «aanao kuhihewa anp. O ka ilio— ha. ua iike no ia me aa hoopili ia ana aku o ka "puaa-kahp," ao su (manao oia oieio, be puaa-nui a jtnrnno«a hoi. Aka, o keia ilio ihuiu-oaakua o ts«koU, au hoi e ike |aku la i ka moe mai i ka paii, he 'iiio nui a oioūoona kona ano, & in [oaa koua poo u>« kona a\ kahi pu — uonohu loa o koo» Ai a»ex uae e houuiaopopo loa «i, aia'iia.«) kau ae w»u i uiau wuhi ulelo kanaeuae aioha iaia. 0 ka «uanawa no ia o HHaka 5 haawi aku 1 kein kau.

KauHi-k«->mak.a*o-K.a-lonu Oka p«li kekee o Halawalew*», 0 kiwhiwi mauna "pali puko o ke, heeia, E like ta a)« Kaliuwa*», f£« o ' O ka halA o Mianokeao. K koi, elel hm, Eka «M, e kii hali.-a pū\ niHku-" i»U, 0 kA maka o ke ukua, 1 k* u>aka o Peapea, I hulu o Mipiui, 17'ualu sa oūaihu x kona l-ulu i k»' i K<> le*«»-feAktti n iupe nle, Lawe ka ua k, . A lawe ka ra»kani Ia 4 L»vre k«. knupu liuk-iwauu, Kelekele i o aku U e, K be *ku/i. !T« «kunlA la Hota ike nuu, ® aU—»»\ K kma uwahl nc kiTatakc c a £ Kab, fc HiikaaUai, K * fe* qx t ks UnL E a!s e %*bīnc I k«t laai 1 H s " ! 12 oi&ī hm f. 1 T k» sna r,o o keia k*u * RH»k* **u fc\ o ka ooi *« l* Btyj* i- ua pob«ku nt»i «:<> tn oni «1» dfk* ktav> oU» * p** po ; i»*t h M Uh o u*; pobftlLu \t\ ui« I* oMo *n* i »tu ■» ,-

"Ina o oe la e fca wāhine Pana, ho fea wahine bui i.ka hikipa ■» ka 1(», alaih, e ala ae hui ■wa.j.r t aiii', uk aluhŌH no Ij-m bei« i ki; ioun i<ja o sa criOfe an*, ae hele u< hoi oe r, hnhai g_u un hoi wau oaehope." 0 ka tua;.Hwa no ia i kaa ueai ai' oa pohiiku nei i kela pnli, ai ka boea ana uo iiaio 0 kela wahi, o lio ulo ae la no ia i kjbo-ilio a hele mffi ia hoi ma fee a&u jlio. 1 1 ka-ik.e aea o Hiiaka i keia kiun ilio o keia kioo pohaku o keis lmlu wakua Uu pai.e koke aku la oia i keia uiaa oleio i ua kioo ilio ne>. "E kaa hulu makua, e uoho iiu oe i kai o MaMaua, e waiea aea boi i ka uehii* ia e k» aa Maakup, ae htH)«vanawaDui ana hoi i ka bau ann o na pah hauiiali o ke Koolau. " Ia inanawa pu no hoio Hiiaka i hoofeeuk&u aku ai i keiu kau hoa— lohaioha i ua kino ilii» ue", ae um*k> akj.«na iaia e' hoi no oia e no,bo iki i kyna wahi a Kane 1 hoo-r nolio &'■ iūi«, a eia ua beu uei a Hiiaka i paeoea hou aku aiKuu iiku» i ka hale han, bale k«naka ole, Ogoa ka hale kauaka e laa ai la ■■■ hoi, .. £ ■

: Penei wale no ka ike akn Aiai ia e ke ki ohuehu, Auwe kuu akua ho» e, . E noho hu 'hm oe",~*g noho Ua oielo ia aaa Keia MooU'o o Hiiaka, mainuli o keia kau houuoho a Huaka, ua hr>i bou no v«. iiio nei a hiolani no i kela paii ana i nobo wua ni, a he aao

oae hui o ke kioo liyna kou.n». t*e ike jia nei no a hoea walw nu i keia U. .Ut sa waiihiui Leluhelu o ka kau« H<>ki\ i na oe tie mulihmi i u? Pali Hauiiuii o KooUu, ..ae hele a»ift pahs ce i fea u;*akaīkai tpa: ia mau kaiaulu pae-aiauo», e ike iana no oe ia mea ma kou aoao heoia, i D8 nae oe mai. Honolulu' ,aku ka hele āna o kau hiakai. I (kou hele ana a«u a hoe i i Kualoa.i |a eoai naoa ae oe la Nanahoa o pae 1 ! ole oe i Kw)lau-li>s, e Looaiau| 'aku uo 09 i ka hele ana a hala ;ka Lae oka OU/ f hehi aku oe i ke 'kana o«e raa, a hoea oe i! kahi kiekie e hele aka ai a pii a Ikoma nanoa i ka oawa o Kahann, Oj jkahi kipnpali no au e ike aku ana e; ka fnat an& mauiua pono ka hokuai 0 is kaola-pali, e iie aka aoa no [ma ia wahi he uu?. O ke! ano o keia poLaku i»u e 'ke aku 1 at*K, oa like loa no ia me ko ka ! liena e mne ana uie ke kau o koiiA 1 poo iluna oia ke auo kay aheahe» ae »iana una hoi i ke kuah.iwi, O keia kino l'ona la, uia ka eoea 1 kspa ia e keknhi kauaka i' iVe i keia moe mai o keia kii liona "he liona moe. M (S!eeping iron.) He mea pono no paha i ka ati;a kAkiin ke haoloau pono aku i kt— kahi mea i pau pouv> ole akn nei 5 ke?!» fe*m a Hi:aka i paeaea ai (io keia **>ea **he ītiu-h»/* oia uo keU<: ■'Kn itiffis, kupu iua Uuua o ka moku, L->aa na a!ii O l-'olu'Hania ka wahin* h r He t»«u a!u kapu a Kauv % O Pole-Haina ka wahlu*, O UWa-wele t;e khu* 1 » I O L*a-i *a wahioo, O Laa-het-wfiile kt> kf | O Lk&-*a«k« ku w.ihiue» O Lu.-ah kei k*ne 4 ' C» Kanikau ka waluue, [ 0 Kaui-ku? ke ktue, I O ??ohc-u ka n*Mu* t i O iioho-aiini ke kaue, 0 H>jk:-ku s.h waliīue. , 0 P.l ■-vv#!e ko kaus> PiU w.,V 1.. keia iuoa *Miv-hA ' heike i:» a? 1« IXSA ke:a hak'i.-» si.c*, n,-» tv?c»ivp > ! : v - 4l vv J»we iki M hai kfc,ua * omn* heiuhelu m«ik«'u i k) P«UMI ''iuoh*' 1 a* k« bu»ocl | *"tinna," **> iki ae he \kim ma k4 kwi &m ! ula&i m*.

hna mai ka inoa ae oka 1 'llio — * ha" a hoea aku hoi i ka huaolelo Liona. " • ILĪOHA," E hoonalowale aku hoī i ka hua mua loa I, ae koe iho ana LIOHA, a ma kahi hoi oH, e panai iho i ka hua palapala N, ao ka loaa. no ia oka inoa Liona, ai ka nana maoli ana aku ou e ka "Malihini Makaikai, i na Pali Hauliuli o na Koolau»" a ma kela wani hoi a ka "Mea Kak.au Moolelo i. kuhikuhi aku nei, e ike aku ana no.hoioe i raea a kela "Malihini Makaikai Honua i kapa hooheno aku ai i. kela "kii liona, " oke "Sleeping Liona." oia hoi ka "Liona e moe ana ilalo.A ma ka Olelo Ka-— hiko hoi o.Hawaii nei he "ILIOHA," . _ Nau no hoi e kuu "Mea Heluhelu Maikai" o ka Hoku a kaua, e hoomaopopo iho i ka waiwai paha o keia mau hookulikē ana, ai waiwai ole no i kou manao, alaila, kapae ae no hoi paha ma, kula, a nee aku no kaua imua no ka "Moolelo Hooniua Puuwai o_. ka Wahine Palekoki Uwila o Halemaumau."E hoomanao no nae i ka wai nui o keia Moolelo kamahao o ko kaua aina aloha» a he Moo— ielo Kaao hoi a na Hanauna i hala aku nei, e hoonanea ai ia lakōīi iho, ae olioli ia ai hoi na . Kau nani o keia Moolelo hao e ka poe lea mele nani o o keia Lahui aloha, He, mes nani maoli no ka hoala ana mai i na mea kahiko o ko kaua aina ao

ka aina nani loa no hoi a ka Makua Lam i hoaahu ai we ua. nani kamahao, a ka maka o na malihini e hoonuu iho ai- Ua pololei io no ke kaga ia ana. "Ct . ,kaParediso o ka Pakipika/' j Haalele iho la lakoi? uei ia Mai kaua, hele aku la lakau nei a , hoea i kahi hanahanai pall o Puu iMahie. ia wahi ike aku laiakou j nei ia Palani, ke o ka |makani ahiu. e hee nalu iwaho pono ae o Kahana, ai ka |ike ana o Hiiaka, aiaila, paeaea |aku la oia i keia kau: [ A makani anu ahiu o gahana, > Khlakala. ika lauwiliki o Koo'- | lau, i Hoopuepue ike anu o i Ka naheie ioa,mauka G*Ka]e-~ j hua loa, i A hele aku» he loa o Huilua, i 0 Palani oe, 0 ke Alii ,a. Kahana, . , , 0 kft.mah.aua o ke Kiia i pii ia, } . Palani ao && alii heena|u«i kekahi maliele o keia kau , hookahi no, a he okoa ikl nae hol !na olelo, a no ka pomaikai no hol [o k% po* ake mete kahiko o Ha— * waii nei, eia no ka mea kakau o keia moolelo nani o Hiiaka ke hoike pu aku neL $ m \i «a hai e ka mea hduhelu maikai e. hoohah'kelike ae la mau mele., Pa fra ahiu, anu ka uka o Ka— •hana/ " : - Kalakala i ka lauwili o Koo]g% Hoopuepue ke kini noho i kee, * * v Ka nahele loa mauka o Kalij — hoa !oa, / r *^ A hele aku o ka toa 6 Ilulilua e O Pal&m oe e t 0 ke aIH heenalu o Kahai^% 0 Kamah*, o ke Ki!a i Kiei la.. , "V " 1 ka lohe ana aku q Palani i ks hoohiki iao kona inoa ma.oko o ke mele a ka wahme i paeaea •ku ai mai uka aku oka aina. a mai ka puu aku o Mahie. a ia manawa uo ua Alli nei \ ninau mai ai me kt ano. uahoa o kana mauoMo. "Owai o« kda wahine hoo— , . kano e hoopuka mai tnn i kua^ No fea f«ka »«» ma? o ka huahookano mai ka wuha nia: o ua «111 heonahi nei o ka m&kani >*hiu o Kahana, o ko HuaKh kaa Kmi akw (a ne i» i keia tv.o!o hou. C liPm) * . " -'I