Ka Hoku o Hawaii, Volume XIX, Number 38, 9 February 1926 — HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU

v fNo ka pomalkai o.ko ka Hoku poe heluhelu) *'Me he noea ?.!», n» kekahl o Iteltt cd«u wahine keU olioH lealea p katow i lohe aku nei. Mioauiina walb ka hoi ke a'ikaoe lea i ke 011, maoaoli o ka bi?a loa » kai n*i. Alohn wa'e ka ho: ka !eo i kahee naai mi īa kakea m» keua oaela le;i i oiiōii mai oei. *'Ke iho ala Itm iho kahaKai —HeU poWi»hine hē poē wahine katiianirsa nu keia kaha, «kfl. he poe wāhine (naiihini feela oaai Hawaii i&ai, otai, ua hoehailke iuh? pei ia kakou me ta poe iho kahakai u Ha*alau i Hiio, He hookahi t&e hoi #ahi ano e i iuei i.@i rha fcfla oli an»i oi« ka oJ®ro &na mai ne', "he aiaHe e." A olelo hoo ae la no ua wahine oei "ua ūnEliho ke kai." % he keo kela & %a wahine aho e. n Q»«i la hoi keia wahine ano ku~ paianahi? He Oiaio ao nae ua ike »ku nei kakoo i ka ua &uskuaiau i tnaai>j awiwi «e nei ma ka moaea, [*eiu nna 1 na o Kahuku, a ; he ua hoi "t»e ka aiakmii, a aole loa liin ho> i haia lōa aku uei ia ino oaa* kahi aku a k»«cbu e ilio afeu nei. A , īio i'a iu ) paha o ka lae o Kahu&u i ke ku«iu o koia m«u oleln a ua wii-- : hin6 nei, a no ia ino pnha kaua i Ikauaenne m?ii ne», «e lualie ana . kahnUai. | I keiu'vraUlii'e e kaumilio nei j k" |l?.k<iu p e, ua he-Ie aku ia oo ia ' mau olelo n lohe o Huak». Hoe* p<>no ka h s»kai a oa 'poe lawai-.; 'nei ) kahakai, a hoea aku 1& 1 no hei o Hīiaka ma i kfi one o Waihlun, 4 Ike aku ta no hoi o iaKa i ka waiuo mai o &e oue o K.i~ 'lamiiulA, ao ko HiiaKa kao hou aku uo 1« i tteia >tdu hou. | He kui Kapi one o Kaiamaula i Fupuiet>, i Oa pala i ke kai ke oho o ka f' fh-;D3,' ! K hlki «ku a'i i Kahnui, [ S iho aka ai T Piliaauue, I Ala i pili-wa!e e- | A i ka pau «ua ao o, ktU. & , Uiittsa i aku ai, ua iiiuau Uok9 aku 'ia u.v>, VVu7~ i . j ( "t)wai keia pu— ,p&ea ae la ea sela fcau uu ī ut j)»r- . , "He w»hi kauaka w,o,u ka'u o ka jifte ana aku nei, ae iho aua hoi j j*U Inwal-a* h nona hoi »a la» a Liiuka i k* iiuailio aku ui i ke aikau^." ( Hooenau iku la no i j;* |hele aiih, a hiki wale |juo i iliu |iina.asu o \VahiueoyQiW i kekahi i «\.uj kanaka e piliwaie io «.«a ]uo i ke alana', » m Ar \V«lliinu'umo i āauiailio aku ai i ke laikaue Hiiaiia, , J "&U uei he waU ka*u e īka a&u u> ) w» nae a H iauui, ao ka kanaka pal.n kela,au ī kuui — u«u& aau ke tiuo iuoe," I hakalia uo apau u,uu H aiut o!» o' Hiiaki» i kana uian u tu»>, u kv> HiUfea pai>a»a ako la iu> la i Ut>u nko no uft r.t, . i k6 ai&uui e« , &• e, - , u**ā Uui 6, '* , 1 a! J Q he fl«Di m*m*\ e ui«ikai »ku o*h* kf k*k-u :v!OL]e;o uo , «lii &>auaka e U m

' 6 keia wahi kanana o Pilienme, fae J»wai-a K&na, h&ua puna'nelnlo#?, be aiiii SID'J auo papal'oa k >>)', <- likw no b'īi uid be ano eep» u ki* aoho luui o aa hanaka ula mnfi'twa -Wh leonohiki t»i_ aitif> oi« no-b«. -«jna u Waia:ea, a oiamuli no hui t kei» v»abi kanaka i kapa ia hi ke! i Wohi e h«le eku ai a iho i ka muli — wai o Wa'uiea o Piliaauia, a wats iio i «eia a kakou e oōho nei. X manawa a u* wahi knnak? aine ano papaloa e boho nei uia kapaalano', a kona hoi ana - mai n' ia inai kahaaa» mai, a he ia **poo—* paa" luha ia i hoi uiai ai, ai kapa ia hoi e kakoō j keia aiau&wa "he ooi>u-D'> ; -pa*V ai kfct.ahi ma&awn rui hoi ua kafca ia he "oopu-iai." Ua iue :vko la fao o. Wahieeooiao i ka va rt in &i t'-uā wahi kar\ak;t eepa nei : k<-la ia "oopu-iiH," a ua haU 1 ao b(tf kela ia hoo-p«a a kh-ha uepiiuepu tluaikttt kooa kiao, a ma ■ mali oi<* Anō piha u-aKa? u ke feiL= ō Sela ia o(Spu-tai, ua ulo aku la t ; Wttbiueottit»r, alaila, oleio akā ly 'oia i kui>a aiknuē ia Hiiakn. I "ile keu ka hoi ku ia iitpuuf-pj | aiBikas. Oao riifii la ka hoi wau : ; kyīa -ia fcithf kauaka e paa mu: la." Ij ma&awa uo uteo iiiiaka iainailio eku ai i ke aisaue i ktit aiau uleio. "Auie uo hui i kaua mai ka apt u kaa oao i kela ia poo npi hoo— weiiweli o Ke kai, o Kailaa no no ia a kaua i hele enai nei, &o kbhi ho 6 k.a oopu-aoake-peke o Kawaiau ; aole aku ia boi i kohu kau ou; ilaila, ctku ree ho : , euti «e uo ho whu ī ka i-a a kela Wiehi ,ula-iel( eep» e uobo toai I» 1 . . lCia nae .< hoiise aku uo oae wau op, e hoh aua oia ala. &olu aae qi ,sla, .aoli oia e pak.ele. buu. . Ō koua wahi i jpee ai, ao koua j*shi no hoi ia i inake ai. 7 * I keia uianawa no o JEiiiaka i paeaea lua wahi kauaka eepi uei i keia tuau oklu uoi it. Piliaauia i ke aianui, Kanaka hee pu'e wai q W'aiinea i«ku o lūukoko, KaiJHjsu.kilo ia v. Kap;tiki nei U Ho mai aua hoi ī-a ie. . Ika Jghe &ua no oeu wahi ka— imka eepa nei i keia kau uui iu i |Hii«*va«. »e noi aku aua hoi i kaot ,hiB.Bii« aoa i kona lima„ o .koui | upauiiw* ,no ia i pane ukū ai i igii : utm ulelo auo pakike ia Uiiaki - v .. . . k*»\u i-ai» oukou. -A fio hoi ke kai ia« h«is uui m iioi aa v?d>wftfi ju oauou l.ke .kai « iaw>i:-a ai i A a ī-ukou." P«.u uo ktia 'eueu < a u.<i ?r&h k#u.aipa eep& mL 0 ki>ya. ku £.o h i& iluua. a iioiu akii la intj ki iMiiua uui. 0 kei# ma.oaa, a»< a Piliamna« e hoi «ua no oiam koun w&hl uoho •na k<*m baU. , k la uianawu uo hui o Wiihiueawa» , i kaiuiailio akii u< ū i k«ii . iii-U oielo no ua wahi. kauuka t-ui , ' l * a^J * - i "He keu ka, hn..k#ia u,k4hi. ka— t pi i >.v »a>.v . Ak« kvi*x *h j Ui« u .anaia Ugi.. Uu kaa ua ho t o. u«i huuolelo I vuai.uei ia, kak m.'* I "Ua hiki hoi paha. uo u § holo a pjli »t i aeU uiau puhaki { uuuu* t ku uuai U a &akou uo hoi < jik«6ku u*ū? 0 kuaa 1010 naU* |Hou>o aou* &i«o uwo uta k« kama v ..k$U ;mp>\ .aUiiā, a kau« |A > «.«* « uot;o 1Q«. «ku *' juut Ueia u>ua hku»*' ; H;i o'Uiv> oih hoio i'v! uua wah: ikasifik-i ues, a ia Wahiu«oui«c |hai i hoo w*u aiu *i ika uau<i iii fkk, a* auo ii«»« kat:aKa «« m us |W»hi *««-»&* u«I siu.'e h« l«l« * yj* 1 wah'ue 1 ;-xii «i < :-j *Wp*JI» mO? • -e i. i.>< o nahi k&u*k* *\ p.v ufi i u .o , uuuui a »i f ki.a.AĪ.u d to k* oit&«Lva&:

'i i enlowa.e hoaaa iho «i u* vvufci ne-, a ia bo hoi o Wahineuā.ao i hoolio *e ai keia, i sa olelo. Ei\ ua aalow&ie hooua ibo ia wahi kanska l-j* nei ik a > a v:b i n kakou. Aob iho la oie. Kia sho la oia ihfc«? Pane w-ū } a o Hiiaia ia Wahiue-o-.uao 1 kt»ia oia» OJe ] o tuo ii oQaw — keaka u^>a. papa pu nQ hai {& Wahmeomao. . "pa hui ak ft 1» Uo fea m ' OQ j koaa nahi o ka P ohafcu, a oaai iiluau oe i feoua «uhi o ka, uaiowale aoa," wahi a iiiiaia i kamAĪlio aku ai i ka«;\a ia Wahioeomao. līe oiea oiaio oc, i ueia holo aoa uo o ua kaoAKa eepa nei s hiki i ka puu polwku a H;iaka i kahi— Wuhi aku ai ia Wahioeomao ma, o ke ku t jioo &e Ja no ia. Mama* aas o kona kua-inoo an», ua ku iho ]a ,koya kioo kaaaka naaolia hehi »su ia kona kapuai hopeiea maluna » *ek*ihi pohaku, a oi«. keipuai hope [ ioa b Piliaoaoo i hehi ai iluna o ►eln (pohaku, t ia oo ia pohaku a btki iuo i kfi»a mat»ewB, Ua n&iowaie 'oa aku ia aona kiao kanaka, aua ota aku U oia ma ia hope aku ma ke ano ne pit.-t .<soo,'' a aole hoi oi», i hoi i nona kino Kaaaka EŌaia hope inai, a oia iho ia ka hoopai .0 kana naaq olēlo j>aifike ia Hi ; aka uia. Eao mai ana no hoi paha ia kakou t;e aiea nuaikal ole ka-r.ua waje i ka mea i noi maikai ia mai, a he uoea oi !oa aku uo hni ka hewa 0 ka hoopuka »aie aku hoi i na olēlo .pnkike kikooia walf. fi lilo ia mooieio 0 PiliHmoo i mea ao inai ia kaua e.ka iiiea heiuhaiu 0 ka moo —> ielo kt>aiab.RQ 0 Uiiaka.. Heie aku ia l&kou nei a iho aJca la * ke kaha'wai r> Waimea, a pii aku ia ma keia aoa.o, a ke kokoke loā aku oei lakoo uei i Waialua, a i& manawa iio hoi 0 Hiiaka i kau aka ai i keia kao, ae hea ana ho? ma ka inqa o kein wahi kauiana 0 ka mo-V «oiwini.kauUna 0 Oahu. j O Waiaioa la'i eba-—-e liha «a majj.no iaio Waialua —e, La'i mao o ke kakahiake, La'i ae o ke awakea, | La'i reai ana ke ahiahi e La'i Waiaiua i kape,—e. PhU nn hoi keia kao a Hiiata, hoomau aku Ja no iakou nei ī ka bele ar,a imv* t ai ka hoea ana i Mokuleia (Hina ona kopuua oni oei» Me* Kakau Mooleie,) ket> hou iku la uo o Hiiaka i keia kaa hcq. 0 Waialoa leo oui, lā lono ka uka oL'hae, 'tte wa ala i Wahiawa—> —e Koiī wale ka ieo 0 ke kai, Kt»ii wale ka le o . He'Teo no ke kai e. Ika oōanawa a Hiiakii i.hooki.M. . f i kela kao aua i ao; ka me naw* i" kamailio oaai ai i*.HiiajUi kak oleio. *'Heaha hoi nei "olii a e hpohiki f wai. aei i |s. ,k4? . Pau sa hoi ke k"U hooUi|ji niau aua "tuai 1 ke kai. hewa a k# kai au e m&u ae nei 1 keift «ianawa?" - "Aob« m»i oe e k*iu aitaue aloha, , * wahi a Hiiaka ip a» aku |ai 00 ka Wah'neoom — |in> *»», 1 kuwau nau ae ia hu k 'a kumaua3Ho aue ike kai uu ia'u ipaaapaa* aoa ako ia, mnm iii uo U oko'u ak>ha no hoi la k*u » 0 1 Waiaiua keia ika ehu k a i o A« lw«ieie hou iho a&a k*ua i aioa, a au ho.» aku i ka sat om kaia hu-ikai a k&U4 eh?U u?., m* k* oaoku a fci..s aku ai i 'kai. h*i >a ■ t Jk-i»Au h>>i a kuu. ai«:;«e aiu3* * tt)ai ue.\ ak», <» k.eta k))a hooa4aa4«au.ai a k»UA s* *.»ak»i W,!to a kt? haku 0 kakeu» a, 'a ; lv - k.i*u 1 k*,, ai? ne! i ke ksi « h<Miu*uawa,i-.K ,js;, k . . -~-J - : : T '4* "