Ka Hoku o Hawaii, Volume XIX, Number 45, 30 March 1926 — HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU

(No ka pomaikai ō ko ka . Hoku poe heiuhelu) "U* pau ae la no," wati a Wahiaeo.mao, i pane aku ai, me ka hoomau aku.no nae i keia mau olelo i ua Aliiwahine nei c Kauai. "Ua lphe ia a*s la,oo hoi pahE kou enaaao e ke aiii, a ua law? iho la, no hoi ia. Aole no h # o ka'u he olelo hewa, a aole tic hoi he huakai hewa i hoea ma nei imua ou e ke aiii, ae lilo ai U hoi ka'u mau olelo i mea e ai hoi. wau ia oe e ke Aliiwahine o t keia-ai»a." E kuu makamaka heiuhek maikal o keia Hoolelo hoomu< puuwai o ka wahine o ka Pau— uwila o Kilauea, k$ ike pu ae l£ no kaua i na olelo makona a ki no hoi i ka lokoino a Kahuanui pane mai ai ia Wahineomao, i ku like no hoi ifl me na olek mua a Hiiaka i hoike mua aku a ia Wahineomao, a ke ike like k ae la no hoi kakou 1 ka hoea anj māi o leela mau olelo nuku kohi ole. I ka Koi ana māi o Wahineomao, u& hiolo iho la kona mai waimaka, a hu mai la hoi konj aloha 1" ke aikane Hiiaka, Uj ike la no hoi o i ki helelei o na waimaka o kan; aikaue, a komo pu mai la no ho oia iloko oia uwe like pu ana, \ lolelo mai la oia i keia mau olel< ,'i kana aikane. "Heaha la hoi e kuu aikane E hoomanawanui wahine no ho kaua i ke kane a ke Kaikuaai?£ i Haku o kaua, ke kape £ ■ kakou, alaila ku ae, no kaua a ho ; i ko kakou aina. Ua hele makamaka ole mai no kaua mai ke f kaua aina mai o Hawaii, a me ks «manao la hoi e loaa ana ka makamaka i keia aina o Kauai nei f ka hoi aole iho ia ka he maikai Ka mea panai ia mai ia kaua. B hoolana no nae kaua a loas ae ka makamaka e hoi akii ai ne Hawaii,. oia no hoi ke v kane a kakou. E hoomanawanui ne , kaua a hiki i ka lanakila ana o ■ ka kaua hana maikai hoola hoi i ka kaikunane o ua kaikoeke olelo iokoino nei o kakou " Ua ka— mailio ia no keia mau olelo e Hiiaka i ka manawa aole i hoea mai o Wahineoniao i ka haie, ao kamaiiio ia ana hoi keia mau olelo kaukau im«a o Puu-palae. I ka hoea ana aku o Wahine— . omao i kauhale, a hui ilio 'a hoi mo Hiiaka, alaila, hoike aku la oia i na mea apau, « ine kona imwnao la aole i maopopo mua ia IHiiaka na mea i hana ia mai iaia ie kela k»ikuahine o Lohiau. | Hoikeakulao Wahineomao. i jna mea apau a kela aliiwāhint> i jkamai!io lokoino mai h.ia, a? 'hoopukn mni ai hoi ' ? na huaolelo niakons o koaa aio. i ka iohe ana o Hiiaka i na mea apan a W*>hiroomao i ka . maillo aku al t ahui^" ua uKi ae } laiioko,g Hiiaka Ho ano hoo~ i \\ahiuv.£iia maoli : ke kaikoeke o jiisou,; ao ke kaikuahine hoi o kai no la hoi he maikai |ia hoi kana e panai mai ;.i, a hoi o ka hoiouna ana mai ka o konh o hole "aku J hoi Lluie o ua \ Eii uo ka h,ox ka p aa\\a ileke

k.i-M > iK;hc,.-sS no l:a olo.ko] i ua manuo aiaila, oiln itjuj ln i.a huaoiely loUolno iwaho,' /u hoa .«euiUi i-io lit no 011» o UiUuu e Kon t \ huhu iloke :h~ o:tc, e mai 1a i ke uikane i keu mau olelo, ''I keia po kaua e ike ai i ka a o\ak> o na olelo a ua kaikooko i\Ji o "kalou no ke kino o'ke kane a Ma ko'u manao no nae, ua ho->punipuui nei oia ia kakou, oiai, ma ko'u ike 'la, aole ke kino o ke Haoie a kakou ī kahi ana i kuhi— kuhi paee mai nei- . Aole no nae he hewa ma ko kaua aoao, oiai, he maikai hoi ka kaua.e ham āku nei, ae irni aku nei hoi i ke alahele e ola hou ai ke kaikunane ona* ao ke kane hoi a ka' Haku Kaikuaana o kakou, a ma kona āoao mai hoi he-mau hana hoo—> a me na olelo makona a ku i kalokoino, aka, e hoea mai ana no nae ka manawa e kukuli mai oia imua o kaua, a me kana mau olelo mihi mai no keia mau olelo ku ole i ka maikai ana i hoopuka mai nei." Noho kali iho la o Hiiaka ma a hoea i na hora o ke aumoe o kela po, a ia manawa o Hiiaka i ka— mailio_aku ai ia Wahineomao me kona wahi kahu pokii, V'l na kakou i ka lua kupapaii o ke kane a kakou, ae ike maka ai hoi kakoui ka nui hoopunipuni 0 ua kaikoeke lokpino.nei.o ka— kou. E ike ana no kakou i ka mea oiaio no kahi o ke kino o ke Alii Lohiau i waiho ai." ,0 ko lakou nei hele aku la ne ,i& no kahi a, ua aliiwahine nei i kuhikuhi mai i ka he kupapau e Lohiau, Iko lakou nej hoea ai\£ 1 kela wahi e waiho ana k"a h« k.upapau, alaila, owiīi ae la < Hiiaka i kona "pau uwiia," a( kona hili iho la no i'a ma ke an< kakikepa, a lele lii.lii aku la k£ īepo me ka pohaku i kipapa ia a ka he aohe nae h< kanaka oloko, īmea nae e pan loa ai kuhi'hewa ma ko Wahineomao ms aoao, ua lele kino ihola o Hiiaks iloko o ua lua kupapau nei o Lohiau, a ike maopopo iho la oia, ao!e ke kino o Lohiau ilōko o kela lua-knpapau, aka, e waiho ae ana he pumaia ua hele a paloho, alāila pane ae la o Hiiaka is W?hineomao ma mai loko ae e kela lua o Lohiau i keia mai oielo. hoi paha la! Aohe kanakā oloko e waihō nei!! H* kino pumaia ia e waiho ae nei, ua hele nae a palaho/' I ka pau ana o kela man olelo s Hiiaka mai loko ae o ka lua ku— papau kanaka ole, ua hoi ae ls oie iiuna mai loko ae kela lua— kupapau kanaka o!e, ai kona kan anailnnao kahi a Wahineomae ma e ku ana, alaHa, f nli mai oia a kannaiiio mai " la ia lauf i keia mau o!e\o ke »k« p« ae kakoi ia i ka nele o ka lua i ke kanaki «le, nolaila, ua hoopunipuni U kakou e ua aliiwahine lokoine uei- Heaha no la hoi ka mea e k& hoike ole nvai i ka mea oiaio?" Mi* *«♦*» r..pu o * }f '■ ! .'i'l >* U otn « • U\-< i v l l«l)l AO «4« o, h u i« •( ■»•*» t(Ua «** ( ♦ ,v ii K:vhu* h'<U' K '• a\: ,t'; «>.J, ,i V «■> .«*■»«« J\<« «•♦•* \- O •• ' i' ( «"A i t-n u '■ •; i» .-«{oh u L hi.ui. Ris l(ft «•<»»''" OWH K *! ' t A R»I ! !.*. M ' I- 4 ■ L A.«- M.U.» A i k , ta . i> 1 mui» .. .. U ■ *.. iiv i * '1 2 "-1 ' '

O:3Ī k f anoauo lai pu (» ke iiuoa^e • E'.ipuhK* aoa, 'ia pa pono aku la :» .-leo.-o Hiia-ka-uia .na. kuam-pe^i--10 T) KHhuanui, *oiei oia e iuot *»» nH kuoa punee iwaen<i o na kuipa r>aupau j hoope ia i ua mea al», n, 'i<i tiae kaaa i panemai aiuo «au n Hiipha"Owai la boi keia e kuamuaaau noai nei i ke alii i ka hoopuaipaai? «ahi a ua AHiwahiue nei me kj»leo huhu. ' . Ia- manawa no hoi o Kaukafeiapaoa 5 kamaUio aiai ai ia KahOanai i keia uia« olelo, o'ai, na ifcs iho„ la oirf ik« kaono o keia mau h»a 011 a Hiiaka, ?. na ike iho Ia no hoi sole he moa okoa reia pli o ke aumoe, aka, na ka Wahine-jpoai— moku no. "Auhea .mai'ee e ke nlii, ua hew» paha ka\ihale nei la, ke hookolo i»j»I la fca leo oke akna. Eii la ke oleio mai nei. "t7a puni hei waw . ta oe la.** Heaha kau olelo i hoike aku 8i i ke alii akua o kakoo, ai mai la kana olelo." *'Aohe a'"a 'olelo hewa_i nekahi wahia« iho o lakou, ai hele tnai aei e ninau ia'u no kuhi i wuiho »i ke kino oko Aikane. Ua olelo aku do, hoi wau, a ia no hoi i ka lua kahi i waiho ai.*' **Ap, ua hewa oe e ke ali?, oiai, ua vke oo kauaj aoler ke kino o ke„ nlii ilaila, a he kino numaia e waiho alal ka lua? I na hoooaaaawanu' fee akua o kakou, aiaila. ola kaua, akfl, i akha ole mai oia i kan», alaila, e pipilikia ana ka hoi kaua,'** wahi a Kauakahiapaoa i kamailio aku ai i kana w*hiue ia Kaliananui. " 0 ke ala loa ae ia lio ia o Ka*'— kahiapaoa,- heaoo aku la J "mai lako akn o ka hale, a h'olo aku la a ka 'haka-moa, a loaa ka moa, a he uaoa ! wahine hoi. alaile, o kona holo loa aku ia no ia" i im haleū?.. o Hiiasa uoa. īaia nei no boi a hoea ilaila, o ke komo ana aiai no fboi ia o Hiiaka «ia, &lails t koeki tāka la keia ika inoa ika puka, : "ka hale o H'liaaa ma, a ia mauawa, 'hookahi no hoi feeia i ku pu aku mi ma ka puka o ua hale aei'. A ike o Hiiaka i ka moa a'Kanakahiapaea i hoolei akn ai # alailt. lalau ooai la oia i ua moa, nei, a oia nae ka W&huieom&o i hookmoi ae ai. *'Nawai la hoi l?er.a moa I hoo'ei mai la?'* Ua pane koke akn la no hui o Hiiaka ia Wahineouaao no kaaa nlnau. **Na Kanakahiapaoa d2ai U" keU moa. Ua pono e kwa kaaa i ka aiana a ke kanaka." A :a tsanawa no hoi o Hii&k» \ kanHilio hou mai ai me ka hoopuk* mna"! keia eoau olelo. "A webe kai &o & haluhi sua Vii us, e ou ka triakttrit, e paa &na na k«ahiwi i kā ohu, e ko ana k& puua,-kta i kahakn!, ae h»ki-koo aoa ka ioio. K tt!at niai aua o Ki!ioeiiAjw» ame Kalanimainou i ke &Ia o kaum e pii aku si ika pali. A paka aae ka !a, alaila. o ko kaua oianawa ka boi ia «i pvi aku ai. A pu kau* i ka pali «Uila, <f paa u)ai no ia*r— oh pa- u o kau*, a euai ao f>e m hookoa iki o lilo oe oaai »*«"!, a iel«?,»ua nei.ee ika pu. , u & elna hol a*u e auaoio ml* o ke kaue iioi a ka<oa a ot pu hoi» Hoi tm wiu m pUi t ka pali ( am pu mai n > kokahi» o>a ? » o f«m hakakm a kruk <? hoon<»<? aku imu»), hehakak* kar,v kf : .% eiua uaai i»oa m* ko imam aost\ a he book«hi Jasn b-<ī wsu a& kok»uamo#o. > & aku muA « wwm<M) h t«i dm U, a n » &*• i •kakt lim keiki k?4» «• «M (im ht*p« o\:a imi Uoa T>aha ml ol*» n- pab;i, «I hou «V*» «• k«* ksiM> UnmkiU no i» 0 \''u *>?«*& «au *ku *Vi H <", pa» v*_ l»aA k* Oa-u o *i v iU *4* mkm p'i'A- H Aaj| ; jk\o