Ka Hoku o Hawaii, Volume XX, Number 13, 17 August 1926 — HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU

, (No ka pōmalkai oko ka Hoku poe heluhelu) I "0 kahi ai io no ka mea i koe e komo iloko ou,. alaila, o ka pau loa no ia oka jpij|kia TTa maikai loa no naeleou ono ana nnpi nei J ka luau, oiai, he wahi inai kumu no ia maV ka po mal j. No ka mek pīli hoi i ko Kai— I kualiine me ko Aikāne, a ja I keia ah.iahi oe<j īke ai ia lauaina hoi e] ae hou mai oe i leā'u 'e noi aku nei īa oe. e !ioi atu hoi oe iluna o ka e noho ai, ae moe Wu as, a hlki hoi i ka manawa e Koi māi ai kela mau wahine kii aku la i wahi o nou <e .sono .al a. pela no hoi me Kahi Kahuwahine b lca~ kou i kii aku nei ilea puoīo aia manawa oe e aīa hou mai al mai kahi mofe mal a_ai ilho i ka poi me kajii wahi luā.u..[' I keia manawa i fioea aku ai 6 o Is|hi 9 Alii, ai ka ike ana .mal a£āhua-i nui ia ua nodmakaj kpke mai laoia ē uwe no ke] i ke kaifeuna.n%, a me riā heleiei ho fioi ua mnau la no oia ia Wahine— | omap. J .. . J ' 'Ēal peheake ola 0 ke j Alii, ao kua «aku kaikunane W■' . ■ " "Oia hoi ka'u mea i hoea !a imuf 0 olua, a hol ou e', ke AHiwahine, ae haiakii Koi ia| oe ika ono q Alii Sa|u kai~j kunane nei qxx. Uā oia, ka ai, a oia ke kumu 0 ko'u mai la i.wahi kilu āi nanā- i "Kahahaī I wahi kilu ai no ka mea e aku. paha ia 0 ka pono', e lawe aku 3*ej kanaka i kamaū ai na oukou. Ua ulu mai no .ke ano iloko o'u, pehea la oukou « mainei? Aole' 0 oukou hoouna, īki mai i aj napukou. maopopo iki 0 kahi e loaa mai s hei ka oukou ai 0 ke ola ana 0, keia mau )a Eia ka pono e aku ke kanalea me elua *ja\i 4 kamau ai, ae mamaka aku hoi ko oukou wahi'' Ia manawa no p Wahineomaol £ane māi al ike Aliiwāhinē kāī- ( ft&ihihe 0 liohiāu i k«IJt mio. _ ; 2 * "'Aole oe e pono fe hanā Alitwfihjne, mllWo o'el wahi kni I! na ko Kafkunane #akv, ota wate no 6e Mā\loha i hoouna ia māi nei no kou K661t0 māl

[ Aoleepono e Jkaha wale atu ; mawaho o keia Jkauoha, ao kau i m#i hoi ka ahewa ia ana maluna ho'u. 0 ka hooko nku i ke k&u— fofta a ka ihea fttma i liāYS6 Hio lā, f-a hoihoi hou rnay Ve olā ltoVo § |]ka Huku AI» o lyaVo« # oia no ka |mea pono e malama ia, &o hai iauanei ke kauoha a kapilipili raat t km no k& hooko oI<? Ia J 0 kelftfŌoha. , AoJ« uo M\, q maiou. pilikiiu ioiai, «ia no hoi makou ke ai raa\ ■net no i ka ai lani. afc ina ana uo ;ho! i ka t»ai lani, 0 ka moa n\ii j|no ka hopNO ia. no ka [jpomaikVi o kc Alii jf!ak\i o ka~ E ai i% aku ana r.o k& »i mi» ka ia a ke Alii i kda mua iho. akajo ka w<*a nui hoi' ja kakou * noH&oo sku ai t cm_ tio' lea Haku AUiS kakou i hoihoi hou la mai la ko»ota.** i • ■ \ ■>....

Noho hamau iki iho la| o Wal hipeomao a hala kekahi Aoanawa, aīaiia, kamailio hou aku la oia i keia mau olelo i ke Aliiwahine Kahuanui. "Haalele aku nei wau, ua a!a ke alii a noho iluna me ka ho«!ana ,pu an» mai i ku makou mau manao, a ua olelo mai !a ia ma - kou i keia mau olelo hoolana Doai£aj, "l?a hiki no ia'u ke ku a hele, aieoe wale no ke ano hakahaka maoli oloko, a ina paha no ke komo wahi ai aku, a hpopiha ia houpo lewalewa, alaila, 0 ka pau loa no ia 0 ko'u pilikia, "Mamuli hoi oia mau olelo 0 ua Haku Kaikunane nei ou e ke AUiwahine, ua hoouna awiwi koke ia mai !a wau e kā mea nana e lawelawe hoola nei iaia, e holo koke mai i wahi kilu ai nana" 'l naio pela. alaiīa, e hooko io, aku no kaua e like me ke kauohā' i lawe ia mai la e oe, wahi a Ka~ j huanui i kamāilio mai ai ia Wa— j

hlneomao. aiā manawa hoo— kahi no naei nlnau hou mai ai ua Aliiwahine nei ia Wahineomao i keia ninau. "A ono oia i kahi mana poi, aiaila» heaha ka inai o kana poi e ai aku ai ," "Na ua Alii Haku nei no o kakou ka ono i ka ai, aia marflwe pu no i ono pu mai nei no oia I kaluāu, ae hoihoi mai no nae nana no e'hoomoā aku.'' "I na hoi ha pela. alaila, aole a kaua hana aku i koe, e koi ip oe me kani kilu ai a ke Alii Haku o kakou, ae hooko aku hoi i ke 'kauo'ha a ke a{tu?i>" wahi a £a— huan.ui i kamailio mai ai ia Wa— Kiiiieomao. , 0 ko ua Aliiwahine iiei kauoha kpHe ae la no ia i ka Aipuupuu o alii, e lawe koke mai i "omao kamau/' a me ke kauoha pu aku no hoi e iawe pu ia mai kekahi kiiu pohue i haona ai ke AHi Lohiau. . Ua kaukau koke mai la no ke kiiu ai, ao ka huli hoi koke aku la no i ka hale lau-i o ke Aikane e kali mai la iaia, ia Wahineomao no hoi a hoeaj me kahi kilu pohu« ai a ke Aiii. ; alaila, o ka manawa pu iho la np hoi ia i lioea pu mai ai o Pau-o-paia a me ka owiii luau. Ku kahi kiiu ai, a ialau aku la no hai 0 Hiiaka ika wahi luau ma kona mau iima, ai ka paa ana, alaila, hoomakaiho ia oia e uhau i ka pule ana i uhau ai ma "Wailuaiki m* Maui, a lakou hoi i hele ai, ai hoomoa ia ai ka puaa jm ka piii ole mai o ke ahi. - Ika amama ana no o ka pule m aua ike mai la no o Wahi-1 ma i ke kuku o ka maku «*a wela o ka luau. ] ' f ka makft\tkau pono ana o kela! mau mea ai i hoomoa ia e ka; manao k» pule a Hiiaka,^alaifa,! kahea mai la o Hiiaka i ke * ala ae fhrna ae nee mai hoi e | a i ikh tmo &na i ono ai 1 j Ala mai o Lohiau aai iho la' 1 ka ai ana i ono ai, at ina'i ana| hot ka luau palupalu i hoomoa | īf»aikai loa la I kona ai ana %an kahi kilu ai * me ka lfiau pu h.">i, alaila, ono e mai la no oia i ka wai. 1 U manKV,a no' o HHaka i ke:ia ( |coke dku ai ia Pauopalaa e kii alku \ huaniu ao ka'niu hiwa 'naik. Ee manawa pokole loa no hoi ko Pauopalaa i nalo aku ai a -hoea mal !a oia me ka niu-hiwa i*tra'T??na, n ho H- 1 haohao hot Pa\i kok • rur Ta no ; ta e a*iaa*v:r. U i ka ]»!n« 0 RHak-', Ai o \ k.« o Hu AliuK huli -ieh o UiUk-i * jk.im *«Uo ako 1« i kol' ! i t Lohiau

7" ■'Kī-i ko Wai !a e iuu ui ( a he ' wai !c\va no boi, ai kape ia. e ke— (-"V kahi noe 4, he wai laiiī." Inu iho la o-Lohiau i keia wai o , . ka iiin hauhao, ui lea pau atia uo o . koua iiiu ana i kelu wai o ka niu- . hiwa, alaila, o &ona ole!o mai la , 110 ia ia-Hiiaka ma. . ~.1) "Ea, mai la ka hoi wau i. ka auau ki<j-^ |ltH lofae ana o Hiiaka i keia olelo ,a Xohiau 110 ka makē—? . "iake i ka aumikai, alaila, uinau _ koke aku la uo o Hiiāka ia Lo - hia«. .^*i VO ke aha ke ano o kau nuau e makemake nei e auaukai? O ka auau no ānei a hnli koke iuai no mai ke kai mai, ai ole he ano auau kal okoā paliā kau i niakeiuake ai? "O k* heenalu. Oka ati no hoi la a hoea i ka nio&nā lipolipo, a ku mai hoi ka ualu nui e hele āua a halehale poipu, \oia *uo oe ia 0 J[a pali kuahiwi. o ka ualu ka hoi ia kalia aua ke kino i ka muku» a hoi aua ūo hoi i kā lala, a meia pae no hoi la a pae āna i kahaone, auau ika wai maoli. Ku no hoi a hoi mai, a oia k&'u auau la i makemake ai,' r wahi a Lohi'au i kama — ilio mai ai ia Hiiaka iuq, ! "Alaila, nianao ao oe e hiki aijy& luo ia oe ke he!ei ka heenalu i ' Ha apopo?" wahi aHiiaka i ninau : 'aku ai ia Lohiau-ipo, i * | "Nokeaha hoi ka me& e hiki oie ' * . * . J v ai. eia no hoi waii ke ike nei |' ka hoi mti o ko'u ikaikā kino maikai. Aohe o'u wahi pilīkia i koe. * - , He hookahi no paha o'u niea. e \ hiki ole ai ka heie i ka heenalu i ka !a apopo. o ka nalu oīe oka apd|)o. 0 ka'u kai uo nke e „ ai e heeualu I ka ta apopo, aia āō* h6i 8 kiekiē ka 'nalu ā ku kā &i * * ka puna-kea i uka, ',a lewa hoi ka moann a ikaika hoi ke kāi koo ana, alaila, ike ia hoi ka lealea o kā hee ana i ka nalu © kun ailla. ,, "Ina hoi ha pela ko makeuiāke . heenalu e ke Aliy e hooko ia ana no ia heenaiu oti. a aia nae hoj a $esiua oe j ka maka o ko kaikuāhiae me \lq >kane i keia ahiahi, a malia hoi O , v 'latia .kekahi i makemake i ka heenalu, ao ka heeaalli pu no no |ia me be, No kfla kai pulei leho a ku ka puua.&ea i uk'«i uei, apōpo joaa ia kai heenala ia oe. Na'u hoi e hooulu akw ia ano . kai i keia po, ai ka la āpopo hea halulu ia auo kaī i ? ka moaaa kai akea,'' E ka mea hēluhelu o Moolfcio iiaao o Hiiaka.i-k&-poiiīO«Reie 1 ike ae i<i ug kaua me hoohewahe\s a ek i ka lio—■ pena o ki» Hnaka mau h&na i l.iwelawe ai nialuu.i o Lohiau. Hc ku no ike iino kamahao ke ano o ka inwelawe lapaau una, I ka pat' o kel' mau fcikfc kauiailio aua t;iA\\.v<.u. v» Hiiak* Luhiau, ua hoi aku ia o„Lohiau e liiaiuoe. A hiauioe o Lolūau, alaila, hooum hou aku la o Hiiuku ia Panopala a e ki' hov. i lnau, 'oiai, ua hoomaopopo iho }.i r,o o Hii.ikA, a U no i X, tu.r.uwa 4 Lohiau v -U.« i.Kil aj, alaiU» e ouo ho-a au< jk> .* a; ua k* inua hoi o ii oka ai ka luiea po**o A hv..a ■>ik« i* hoi |o jP<»ttoptuti a i ke kn luau, Ihonuna l.i tirt <- P''akfi ia ~ r heV " i k.i'-; . |ua AV" . « * 0". -« '.. .iku 1 ki'' -'i i„ .u<i k« īka Us>ii« pt£ •uv hoi o e V>ta . heie pn ;;ai īttc V, | Ahiw&h*n<? «• .rue k ■ Ai- % ?. I o>a ho» o K.'uka — 1 : *