Ka Hoku o Hawaii, Volume XX, Number 15, 7 September 1926 — HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU

(No ka pomaikai o ko ka Hoku poe heluhelu)

I la manawa no i emi hope iki i mai o Hiiaka ! hope, a lalau aku fla I na kapuai wawae o Lohiau, a ionou akn )a imua me ka ikaika, aua holo aku la no ia o Lohiau 'me ka ho!o ikaika loa ana, ai oi aku mamua o ka holo o ka manu koloa.

I k«ia holo ana o Lohiau iluna oka i!i oke kai, ua holo me ka h<rio maoli a hiki i ka nalo ana o na pali o Kee, a eia keia wahi a Lohiau me Hiiaka e holo nei'ika moana kai uli. Eia no hoi laua ke hele nei i ke kai ehuehu pulei-leho. oiai, ua'hului lua ka moana, ua popoi kai uli kai koo o «a hoa b eihei o ua Alii nei o Kauai me ka Ui Hiiaka, ao ka eueu hoi o Kilauea, oia no na *'Niuhi, ka Naia, ka mahimahi anie na maftolike ole o ka maona kai akea, a uapiha kahi a laua e holo aku nei i na ia hooweliweli o kamoana.

O ko laua nei holo no ia a ano uhi mai ke kai ia luna o Waialeale, alaila, hoolana iho la laua nei ia wahi, alaila, kamailio aku lao Hiiakai ke kane Lohiau i keia mau olelo.

1 *'Eia kaua la ike kai o Hawaii ,ikapaia'o "Moanawaikeoo/* ao !ka hele ia o keia kai la a ho,ea i jOahu, a nee ae la a hoea i kukurlu o Kahiki, a popoi aku la iluna 6 Kahikinoe. 0 ka kaua kulana

nalu keia la. Nolaila, e makaukau oe e ke kane,' ua ku ka nalu, e*a ke mahiki mai nei o Kaonohiokala!!

I lawa no a kapaHli na kukuna okala i ka ilikai, ia no o liiiaka i kahea aku ai e ku ka nalu.

Ia manawa no iea mai ai kekahi kikiao makani ikaika, a aia pu mai la no hoi kekahi ale nui iftuna ole mai, aole i kana mai ke kiekie» oia hele no o ua ale nei a ku kakala o ka naiu. a ua hale no hoi a halehale poipu mai. alaiia, paiaku iao Hiiaka i ke kane t leie iiuna o ka nalu. Oko Lohiau lele aku la no ia me he manu keehi ple ala o ka moana, a kau ana iluna o ka nio oka nalu. Ao Hiiaka aku !a no hoi a kaua ana i kakala o ka nalu.

la man&wa no hoi i !ke ia aku e Wahineomao mai kela I,a« Hala kaulana aku o Naue 1 na hoaīīona knpaianaha a Hiiaka ī kamailio aku ai i ke aikane, ab fca hoailona mua loa hoi o ka Punohu ua koko i ka moana. O ka wa no ia o ka hekil? i kui nakolokolo iho ai mai ka poiuiu o ka lewa lani, iho ae 1a ka aīewal«wa iani, ku ka punohu u!a i ka moana, ao ka hee iho la no ia o Hiiak* ma i ka nalu o laua me ke kane. Ua lilo ao ia no ka pa-n o Hiiaka i papa-heenalu r.o Lohiau, ao ka umauma no hoi o 1 Hiiaka iiuna no hoi o ka p&pa— h*enalu no hoi a kahi kahu i hOt? I makaukau ai nona, *

I kets hee ana o laua i ka nalu, ke ike s!a no o Lohiau i ka mai— k»i maoli o kona ola kino. a ua hoi ia kona ano ikaika mai— kai inna o kona kino e Kke me maa mau M.l I 1 ■

tTa hee aku la o Lohiau ma i ka naiu, ae hoololiloii ana no hoi i ko iaua i kekahi manaw'a, oia hoi ka hoi i ka laia i ke— kahi manawa- a hoi ae la hoi i ka nuku i kekahi manawa, ae kika - kaha an% hoi io a io me he kaupu hehialleala.

0 ko Lohiau mau hoa e kika— kaha ana iiuna o ka wekiu o ka , nalu, oia no na mauu nuio o ka moana, e $$$ oia ik« kikaha puōkeia ano manu. iluna o ka hoktja o ka ale a nalu hoi ona e hee pu nei me Hiiaka, a he mea hoi a Lohiau i ik;e, mua ole ai i na, manawa ana e hee nalu ana i na lialu kaulana o kona alna, .

Aole no hoi i loihi aku ko laua nei hee ana i ka nalu o laua nei, a lohe aku la o Lohiau i ke kani, ki kou, a kani ole-oie o kekahi pu, mahope o laua nei, ao ka leo hoi : oka pu -puhi, he nani maoli no i ka hoolohe aku, a ia manavya i hoomaopopo ae ai o Lohiau i ke kau hou ana mai o kekahi mea melaua iiuna o ka hokua o ka nalu a laua nei e hee nei. Ua huii ae la o Lohiau e nana i keia mea e kau pu nei me laua iluna oka nalu, a ike mai la oia he kanaka e kau pu ana ma ka aoao o Hiiaka. a he kanaka no hoi i hele a poohina kona poo, ae iuhe lana kona mau lauoho loioa ma— hope o kona poo a ma na aoao hoi.

E ku ana ua kanaka poohina nei iluna o kekahi upoho papa-na ua hele kona malo-ula a kupololei i liope, ae paa ana kona lima i kekahi pu-puhi oke kai [Oia no hoi na pupuhi e hoohana ia ai ma ka Halekuia rae na Halehalawai 0 Hawaii nei i ka wa kahiko aku nei, a mamua hoi o ka hoea ana mai o na bele i Hawaii nei.j 1 Aia hoi ma kona poo ua ohu i ka lei limukala o ke kai, , l,km manawa co i ,ku iho ai j kekahi anuenue mai ke kai aku |hoea i uka oka aina, ae ku ana; [kekahi wawae i kahi o ka nalu aj ( lakou nei e hee nei, ao kekahij |W.awae hoii uka o k»,. aina.. O 'na waihooluu oua anuenue nei, ;ua hele no ia a moakaka na. ano waihooluu like oie- I| j He ku ike anoano me ka eehia keia mau ouli kamahao naa ka jlewa a maka honua hoi. ae hoike nei hoi iko Haena holookoa- Uai ilte ae la lakou i keia mau ouli kamahao, a hoomaka ae la lakou e niniau aku kekahi i kekahi I keia ninau.

"Owai hoi keia alii nui e ku nei keia mau hoailona kupaia— naha a kakou i ike mua ole ai i na la i kaahope aku nei?"

He mea oiaio o ka lā kamāhao keia o Akt:a, ao ka !a hoi e noa ai ke kapu kuahiwi ame ke kapu oke kai. Ke ike ia aku la ka a anaonaimu puaa ma na wahi slikeo!e o Haena, a pe!a no hoi 1 na imu ilio i hanai-a-huhu ia. ' Ke ike ia aku la no hoi na kane 'mp na wahine e hoi mai ana mai ike kuahiwi mai me i>a Uui lipo— 'lipookawao, oia hoi na ho-io, [ ī\z kika-wai-o, ao paa pu ana hol iinakihene kaia ole o ke ikuahiwi. a me na oopu-naplli o ike kahawai, ua ai wa!e 1 ka pua ilehua a ka-ha wale ka opu. 1 orm pop hete nahakai hoi c ! hoi v*a!i> hna me kahi puolo ole o ka lima, Mal, ua ulupa ia iho la na lan llnm o ke kai e ke kai koo !kaika, a ua neto hoi i Vahi hua

opihi. oiwi. ua Me na !ae kaha kai a kuakea i ka ikaika o ka ino, oiai, ua kai koo ka moana i ka nui maoli o ka ino e huluka ana. «, • ' fa I>hi?Cw i tke aku ai i ikanaka r i ohi»ui e pu nei m<? , luua nei i ka ualu tta liuouuojh>j!o I kv>ke ae h*. o Lohiau i «# ok*U) iii i Huaka » m m & ike i kci« 'klimū'*. #■ weho os,\ I llwhhi «hnuU a aku. i, kc'ft

Ua ivehc io ae ia oia i kona aliuiila e kau aaa iluua o kona poohiwi, a hoouiaka aku la oia e kahea i keia raati olelo. "E Kaue e! isia oiai ko wahi aaliu, ai ola wai hui ko'u o Lo — hiau."

Oi lele no ia o kela ahuula o L°hiau a kau aua iluua o na poohiwi o ke kauaka uialo-ula e kan aei ine laua iluua o kela nalu, a ia manawa iio hoi ua. uei i aahu ae ai i kela ahuula o Lohiau. Ia manawa pu no i puhi ae ua kanaka nei i kana pu-puhi a wawalo leupinai aku la ka leo o ua puj.i«i me he leo aiā o ka hekili nakolēkolo e papaaina ana i ka iewa-uuu.

A pau ke kani ana oka a ua kanaka nei, a la mauawa oia i huii mai ai a kamailio maj la ia Lohiau i keia niau oielo.

■'E Loliiau-ipo. Mai hoohewahtw,a oe ia'u j«a kei?i ni.ua aku, a ke ike luai psha ia'u ma ka ma-. nawa e hoeā jjiai aoa t ae ike aua uo hoi ia'u maluna o keia wahi .papapapaua o'u. Ua ola oe, aka, nana ia aku uo aae omua o ke au oka manawa. 0 ke aloha uo kou e Lohiau-ipo, eia wau ke huli hoi uei no ko'u wahi i hele niai ai. iMai kukulu mai %vau o Kahiki, ae j huii hoi aku aua no hoi no iaila." I hakalia uo apau k«ia niuu olelo a ua kanaka poohina nei, ao ka nalowale honua i,ho la no ia ona ni ai n a maka aku c Lohiaw me

Hiiaka. Ia nianawa i ike aku ai o Lohiau ika nee o kekahi puuohu-ula ika moana, a hooniaopopo koke aku la oia i kekahi inea kino iwaenp. 0 kela puuohii-ula i ka moana, a ia h.e mea.okoa, akā, o ua kauak®Poohiua nei no e lei aua i ka let limu-kala o ka moaua. I keia manawa a iaua nei e pae ndi i keia naiu aiwaiwa o ka nioana kai akea, aia no hoi o me Wahineomao «la ua hoea niua mai iai na ''Hala 9 N*ue,'' ae noho aua hoi i keia wahi ao ke kali ana mai i kp laua aei pa e aku ika nalu. Aole a lakou mau me« eike mai aua, aka, i ka hala ik* aua 0 kekahi i.uauawa, ua ike ia mai la keia nalu kuakea i ka mo — ana, ā ike ia mai la kekahi mau niea auo e!sele iluna. t> ka t hokua q. na nalu, a ia np o Wa— hineoiuao i.huli aku ai a, kamailio aku la ia |Jiahuaniu ke kaikHahiue

o Lohiau.

"0 kela niau mea elua a e ike aku la iluna o kela hokua o ka nalu, o ko Kaikunane alli no ia me Hiinka, a he hookahi nae <5 aole hoī*he jke ia ak", e like rto hoi me ka Hiiaka i kanuilio tua ai ia kakon, M

Oini o Lohiau ma e !iee kokoe— ina ana iluna o ke kakalA o ka nalu. a me he ala i pai ia ae koT,ohiatt s\au maka, a ike hon aku ]a 110 oia i ke!a kan&k i % hee ai i ka nalu aie laua, ae h«c hon ati« tio i ka «al« use ke aka—mai i!tti maoH. oia me ka w«n« noio e klkaliaha atia iluna o k« 'welaw ona na!n t se kvt-)-olo!ci »nn hoi kt>ns taa!o nla iliope, uma kek»hi olelo ae «o hoi me he 4 'K*»P M hehi ale ala 4 ' ka hoa e like »i.

1 Heaha ta ke pai ?ho fneS i k« poU o k» maK> oaA, a «Itii U ka leo o ka naUi. a n:e poi tt>ii a «*!u i kumn;'ati v n<» nae, aole boi l;tkou aei i kokoke «ku i k« kn>n;!-.ia o Ha— ffl*. f Aok) paiO 11« «1q« k«ku>i o>«no ta>aluta i Ut* U qa*i r«i iuai omu« •% haaw' «* *.ku m. k» . Uu»« o i tl*nry X o P .u* au W* ihookuu u *KU iua K*i)cr. >, *c hc*« ii**®* t b<HjjHl*asuU «ku u« a« ' kuU i*u;* y raua, L* «u ir * . P«viA k«k*M **tu iu4isji « &a , kab&>t«h& &UA i kei*. « u o uuuhu