Ka Hoku o Hawaii, Volume XX, Number 17, 21 September 1926 — HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU (No ka pomaikai o ko ka Hoku poe heluhelu) [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU (No ka pomaikai o ko ka Hoku poe heluhelu)

5 - u (No ka pomaikai o ko ka Hoku poe heluhelu) * Uu iuoni w%le aku la 110 ko Waliineomao haae i ka aala mai o m mea ai i hoomoa noiau ia e na |>oe Uw.lawe o ka Halealii o &a— huanui me kona 'Kaikunane Lo — E inoe aua kaoo 6 ka iawe i keia mau mea ai no keia wahi e paina ai ke Alii Lo — 1 iiiau* kooa kaikuahiue ttte kaua $%a»e no hoi, 1 k* haea aua aku o na mamaka M jtne ka. ia, a īue na iako ai no apau i ke aio o Lohiau ma, ua »ikl koke mai ia uc hoi o Pau-paia-a ai kokua pu ia aku no hoi e ae halihali ana hoi i keia lajko āi uo loko o ka hale lau i, ae hpemohouoho ana, h 4 i na pa pohue, ua pa laau 110 hoi, a iua kilu lioi i hoo ia ai na, lako e pono ui ka ai ana, Ua hoouohonoho . ia iho ia ka. papaama i luuluu iua niea ai like.i oie, ae hoonohonoiip iā ana hoi uia, ka uoiau nui e.keia mau mea uana e hoonohonoho nei ka waiho aua o na mea ai Uke ole, ae waiho ana hoi iania i>oqoi o ke alo ,o. ke Alii Lohiau. Ik« >ke ana o Lohiau ua uia— kaukatt na mea apau, alaila, hoopuka ae la oia i keja mau olelo kaukāu aloha, . .

' Aloha uo paha ka «i me ka ia J 0 ka aina. tJa makaukau ka ai, a j ua makaukau pu no hoi ka ia, aka, iie hookahi no nae wahi īnea i koe, oīa hq hoi kahi was awa, ao kfl ai hoi a na akua o kakou. Peneia la hoi ka makaukau o keia mau mea ai ono like oJe, aiaila, juu mua aku la hoi kahi spu-awß, a kamau tuai la hoikahi puptt ono, aole i kanā mai ka maikai." "Ae, ua pono oe e ke kane no keiamea au i hoomaoe ae la, ao ke kohu io no ia o ka ai ana. He awa no, Aia la i Puna aina a ke oaaona i luakaha ai, a oia hoi ka awa kau iaau a ka manu." H« kulou ana iho o ke poo o Hiiaka iial», ai k» ea ana ae 110 iluna e ku ana i ke alo o Lohiau he pu awa nui, ae ku ana no me ka iau no ame na mea no āpau i piii i ka pw-awa. Ia manawa no o Hiiaka i lalau iho ai i na puawa oei, a-ia iuauawa go i kaawale aku ai ka lau me nu lala, a koe iHo la kahi 0 ka puawa e mu iaai. He lalau i?na ae o na iima eitta o Hiiaka, a pupu ae la 1 kahi hookahi, ai ka hoomohala •na aktt 0 n» limao Hiiaka, ua ik* tnai la na inea apau oloko o kela hale, m wali ua awa nei me he aia ua matna ia, at ole ua kui īa paha a waH i!utta o ka papa kuiawa. 1 O ka hoomaka iho la 110 ia 0 e lmna I ka awā o k<? kane, >« iakou, a hiki i ka m»kauk»n; ipone ana f kahee iho !a no| >ota iloko 0 ka apu a ku, alaila,! ae ta o Htiak& i ke alkane j ■Wahineomao, al ke kaikuahiue no ,hoi a ke AUi oia lioi o •KaUuauui, ai ke aikaue punaUele i*o* * Lohmu ia Kaukahiapaoa a ltamaiho atat !• i I»kou i kei'a mau loteTo. I' 1 ' Ea» o w«kou pu UO Uoi paha Ikekahī e i<|» pu i k« awa k«u a *a «i l»f i-4 mai no k« r: ■■

IJa hoike koke »'ai ln no o Ka-— huanai me Kaukahiapaoa i koi ]aua uiakeaiake e iou pu hoi i keia i *'awa a ka mauu," ao ka awa hoi i kaulana ]o« ai o pussa aiua a ke onaona i noliQ ,ni- Iu !ohe aua uo o Hiiaka i ko K.fhua4iui ma maketn«ke e mu pu i keia awa kaulana o ka aina o ke aikane aloha a Hiiaka, alaila, o kona hoomakaukau koke iho la no. ia i kekahi «au apu awa ao ke kaikuahioe iue k€ aikane a Lohiau, oiai, ua hele ( mai no ka Aipuupuu nui o ke aio-1 aliime na apu no o kona poe alii, j oiai, ua maa no oia i ka puui a, kona uiau aliii ,j .. I ke kil «ua o na apuawa ekolu e' ku nei inina o lakou; alaila, olelO; aku la o Hiiaka ia Lohiau i pule no ka awa o lakou, ae kanaenae ia hoi ia pule niamua hoi o ko la&ou iuu ana ' "Awa kau-laau lana opuua." Ia mauawa no h.oi o Hiiaka a nia kona ano kino papalua no iioi i hiookomo aku ai ma ka waha o Lohiau i keia puie, aoka pnle uo hoi a Kaanahau i kalokalo ai ma Kailua aj hoike mua ia aku uei no hoi ina kela puka ana aku nei o ka "Hoku o Hawaii." Oko Lohiau oli aku la no ia i keia pule, a he ku no hoi i ka uani keia kanaenae ane> a a hui pn iho no hoi paha me ka nani o ka leo 01l o Lohi'au, aole i kana mai ka ui tue ka nani o kela kanaenae aua a Lohiau.

Eia ua leo pule kauaenae nei. 0 Pele ko'u akua, , Miha ka lani» miha ka houua, ! A wai kai, a wai lani, Kai awana. ka awa nuī a Hii— aka, 1 ku ai kuu mauli ola, E, i Mauliola e, He hale o Mauliola e, E kapu kai ko awa, E Pele Honuamea, e kaia, t Ē Haumea wahine, O ka wahine i Kiiauea, i Nana 1 ai a hohonu k& iua, 9 ! O ua mau wahine a Makalii» O ua mau wahine o lani, 0 Kukuena wahine, i O ka wahine inu awa hana, , Kanaenae a ke akua malihini, \ Hele hoi ke ala ma uka o Kau, Hele hoi ke ala ma kal o Puna, Ke one nea la i ka pua lei, I Eo la ka v*:ai i Apua, Ka piina i Kulaula, ; Hoomaha aku i Puulena, Aina a ke akua e noho ai, Kanaenae a ke akua malihini, Aole nae keia he malihini, He kamaaina no-e i I ka pau ana o keia pule & [Lohiau, ai haawi ia aku hoi e ka | mana o Hiiaka, o ko lakou inu ae | la no ia i na apu awa apau o llakou, a kau mai la hoi ka pupu I hoomanalo awa, alaila, hoo — Imakaiho la lakou e ai me ka i hoohialaai maoli. I la lakou nei no hoi e hoohiala i ai ana, ua lohe aku !a lakou ;na I leo hula a olioli no hoi o kekahi Ipoe makaainana, a ua hele no hoi lakou a piha lealea i ka wehe ia ana o ke kami, 1 ka lohe aiii o I,ohiau i keia mau ieo hula a leo olioli no hoi o kekahi okona poe makaainana, alaila, kani iho !a kana uhu ana, a huh pu ae la no hoi oia a |ka • aku )a i ke &ikans ia Kaukahiapaoa i keia mau olelo, ,4 Ka. ea. lealea mai la ka hoi wau i k« hana a kaua 1 hele ai a ■ffpu. a ailolo no hoi. ° I na hoi paha noi ka hoo- - kau mV o k$ no'e-noe o ka oaa a ka awa, ahaa iho hoikaua i ka nua moena me na pahu hula a kaua. he ui mai hoi kau a lohe mai i ke ao K hoomanawanui ka lealea u ke A!ii, wshi a Hiiaka i kamailio aka ai, olai, eia no hoi oe malalo o ka'u «|>a an« aku. a ia uo hoi ka u apaua ia oe» alaila, iwa aku, m & nui o aia

nawa, ao keia manawa la no ke Kahuna ia manawa. Hoomanawanuikapuni.i ka lealea." Ua hoolohe mai la no o Lohiau ia mau oielo a Hiiaka iaia. Painaiho la lakou nei, a iwa— ena no hoi o ka paina ana, alaila, hoomaka.mai.la no ke kanoe.noe anao kahanaa ka awa kau-laau 0 Puna, a waiho aku la lakou iiei 1 ka ona aka awa, a hoea wale no i ke ahiahi. Palna hou iho ia lakw nei i ka paina ahiahi. Ika pau ana no o ka paina ana, alaila, hoolale mai la no o Kahuanui ia Kaukahiapaoa no ka hoi ano i ko iakou kau,— hale, aka, ua ana hooiolohe iho la o Kaukahiapaoa e noho pu me kana aikane me Lohiau, oiai, ua ioihi hoi ka manawa o ke kaa— wale ana, a. akahi no hoi a hui hou, a he hui hoi iloko o ke aloha oiaio o ke aikane i ke aikane.

Aole wale oq ke aloha ia Lo— hiau ko Kaukahiapaoa hoololohe ana e noho hou Iha i kela po ma kahi haie lai o Hiiaka ma, aka, ua makemake pu oia e loaa hou . kahi mau pule, a oli paha ma ia * Hiiaka mai, a oiai he kanaka oli a hula hoi o Kaukahiapaoa, no\aiia, a ia jioko ona ka make — make nui loa e loaa hou kahi mau mea ano hou iaia. I ka hala ana aku o Kahua-7 nui no ko lakou mau hale alii, . alaila, la n Hiiaka a. kamailio hou aku la ia Lohiau j _ keia mau olelo» "E hele hou ana kaua i ka au- . kai i keia po, oiai, 0 ka po maoli keih 0 Akua. He kai luu poo maoli ko keia po, ai elima hoi au luu ana. A pau ia mau luu ana . au elima, alaila, hoi mai. kaua a ka hale nei, ai elima nō hoi au inu ana i ka wai-lani mai loka mai oka Ihue-wai ihiloa nei." (Aole,i p#u)