Ka Hoku o Hawaii, Volume XX, Number 19, 5 October 1926 — HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU

(No ka pomaikai o ko ka Hoku poe heluhelu) . * Ua ike aku la no o Lohiau ia Hiiaka, a āole no oia i hoohewahewa aku i keia wahine a ka ui nui wale. Ua kihaohao io mai la ho kelakela nei p Kilauea i kdna ui kWaki'e, a ua hele ua Hiin&i a' kau i ka hatio haaweo, a ab!e io no he ui e ike ia ma Kaliai a puni e loaa io aku no keiā u! i ka Poli o ka wahine o kaluat>Halemāuinau, I keia komo aha mai o Hii a ka i ua uwa ae na kaMk'a nle kā piha mah'alo a wale ka leo uwa, oiai, he uf io tjo 6 hiki ole āi ke hookuku 1a akrtt"tfte kekahi mau ui o ka aina kaili la o1alo : e, 0a hoopiha ia na mea apau e kfCpahdohao riui waīe.nōkeia m pookela a ko lakou mau maka e! maka hel, & ua atu ae la iloko 0 na pahaohao ana, a ninau Warno keia wahine 18 W k&.Hvin& ole mai- ' "®Theia hete "ana o Hiiaka a hiki ileahi o Lohiau e noho ana i ka nuu oialnole'eAānawa' 'i noho pono iho ai ka uhane hula l'wanan'a īluna o ke ailane Ikoeke o Lohiau, a oia no hoi o' Kaukahiapaoa, ike ia aku la' ,oia 'e ka lehulehu 'e oni mai ana [iloko o kela anaina, ae make— |make maf ana hoi e kaa pono mamua iho o kela nuif kiekie a Lohiau me Hiiaka e lju aku nei. "E hoōmanao oe e kuu niea heluhelu maikai, i kela manawa no o Kaukahiapaoa j hoololohe a hoi pu'ole aku.m( kana wahine ke kaikuahine o Loiiiau* ua ma[kemake nui oiā e loaa hou iaia kekahi mau mele pule ma ia [Hiiaka aku, a ua 'ao io aku |no o Hiiaka ia Kaukahiapaoa 1 kekahi mau mele puie eehia, ao kekahi oia mau mele pule hulihia ka Kftukahiapaoa i uhau aku «i imua o Hiiaka, ao kekahi no hoi o m meie huli hia pookela loa i 10h%4a Oia ka oleio makua--hme o keia ama, Ia Kaukahiapaoa i hahau aku ai i kela mele huii-hia, ua hoo— eehia nui loa ia kela anaina, a hui pu iho no hoi me ka aani maoli no oka leo o keia Aikane Kaikoeke o Lohiau, ua lilo maoli fto i rmea waiohia i ka hoolohe aku o kela anaina nui. A eia ua mele pule huli-hi/ a Kaukahiapaoa i hahau aku ai imua oka Ui pookela o Kliaues; Huli ke au ka papa mokii, ' Hulihia, ku!ia mai ka moku # | Kahiki, Aina no Kahiki ka la, Aina hopwali-ia e llaena, Hoomoe ku ia % |;^a , O mai ke ah] k . = Kapuiii a|cim ng Pek, , keehiohie wak ala i ka U#i» Haule \iina 1 Polapda* Noho i ka !au-haa oka moku, Hina o Kahiki, Hina ka omuku i ka makani, Ka iVpwa-newa apua i ke kai, Ea pai ana ma MaJkn mole mai o ' PRjmai ana ma Kauai a ma fahu. Mjjiokai, Lam«u\ Kanaloa mai» fiauū iw%lw*hine © ¥* ] %\,

I hi'a i a kana ahi a-a, Puiupulu kukuni wela ka lani, He ūwila ku' i no! ka honua, Ilekili paapaaina, Opaipai wale ai ka mauna, ,Pipili ka lani, paa iā moku, 4 Nalo Hawaii i ke ahi a ka (Okamualoa keia o hiapaoa i hea ai i keia huli-hia, ao ka lua o kona hea ana ma ka lua no ia o Pele raa Halemaumau Liaia i huli ai ia Lohiau i ka make ana b Lohiau ia Pele.) I keia manawa a Kaukahi--apaoa i hea ai i keia huli-hia. ua piiipu iho la ka hanu o kela anaina kanaka nui i lohe mai, a ua kau iho la ke anoano me ka eehia nui iluna o na mea apau. I ka kuu ana iho o, keia uhau ana o Kaukahiapaoa i keia naele huiinia, oia no ka manawa i ku like ae ai o Lohiau me Hiiaka iluna o kela nuu o&w> a. kaioa— ilio mai la o Lohiau i keia 'mau olelo imua o .kona poe alii me kinamauhulu makaainana "Eiako'umea i ola ai, Eo'u ,mau makaainana, o Hiiaka keia I i kā Poii-o Pele, ao ka wahine |hoi ika hikina a ka ia. Ae, o Hiiaka keia ke kaik&ina o Pele. ; Oia nei no ka wahine maiihini 1 |hoea mai mahope koke iho o ko'u i make ana, ae ole oia nei ,la, aoJe |la oukou e ike i lgo oukou ahi e ku aku nei imua o.oukeu i keia ahiahi, a ua hoi hou mai wau mai ke kuiana kanaka make ai ke kan.aka ola. Nolaila, ke kahea aku nei wau ia oukou e ke o.nomua me ke ouo hope (Poe op me ka poe, opiopio) e hele mai hoi oukou e ike i ke Aliiwahine q Puna, ao ka aina hoi a Juj»kaha ai." I hakalia no a pau kela mau oleio a Lohiau, o ke ku .like-mai la no ia o kela anaina kanaka nui, a nee mai la imua no ka haawi ana i ko lako» aloha hoomaikai i ka wahine ui pookeia nana i hooia ko lakou alii mai ka make mai. . . I ka pa&ana o ka ike ana e kalehulehu kaaaka, ua keua ia mai Ja ua iehuiehu nei. e ftet= aku no na papaaina i hoomakaukau ia e ke kaikua— hine o Lohiau, a he ftaina lioi ka hauoli no ke ola hou e Kona kaikunane mai ka mak« mai.

t Hoomaka no hoi poe ai i ko lakou ai ana, ao ka manawa no hoi ia i haia mai ai ka poe hula i ka lakou mau hula i hoomakaukau ai. ; Iloko q keia manawa e hula nei kekahi poe, ua nana aku la o Lohiau i kana aikane a Kaikoeke hoi» oia hoi o Kaukahiapaoa, oiai oia no hoi ka iaua hana i hele a lehia, I ka hoemaopopo ana o ke Kaikoeke Aikane i keia nana ak u o Lohiau iaia, ua haupu n?ai la, no hei oia he hpolale huia keia a ke aikana e nana aku nei, aUuia* o ko iaua hoeueu ae la no iai kua iho, aiawe ia niai la ka iaua mau * 'pahu-hula,' ! a oia no hoi na pahu-hula i ai ke o o ka pahu alohe ai o Pele i Kiiauea, ai imi mai ai hoi o Pele ma k&uhaae a ioaa ai o Lohiau i Haena» & oi& ugi hoi ua uo ekolu ana \ moe oni ole ai i iycaau, ai noho kiai ai hoi kahi Pokii !_*• hiamoe a kona kaikuaana Haku. «ku la o Hiiaka ma i keia komo ana o Lohiau i ka huia mt aikane ma k.eia huia pai|>acu*ia he ku io no i ka naui me ka !ea mao?i no, ae hiki ole ai no I XeKsm meao ka aoao palup&iu «manaa hoohihi oie aku i keia roau kanaka a Alii ka maoii no * ka hula pai-pahu, a hui pu iho «0 aoi me ko liohiau kanaka uL S'?vS e 4Vti e lioo — mm >,cko o HaaKa» %ka, ua | IH> iiae 6ia i kana ota& hoopaa e maUnm i ka maluhia o ke kaue .a iaua, a boea aku hoi imuao ke Uk)o k« Mukuaana me ka maiuihuL $ĒBĒSKKSĒBHKĒKtĒ&

Ua malama maluhia io no. o. Hiiaka i kana olelo hoopaa hano-. hano, ao ke Kaikuaapa Haku no ua hewa o ka piha lili maoli no i ka lohi o ka hoi ana aku o ka Pokii hooko kauoha, a uhai no i ka hoopaa a laua i. hoopaa maikaī ai mawaeiia o ka Pokii me ke , K&ikuaana. Na keia mua aku nae ia o ko kaua Moolelu kama — hao e hoike mai. Eia no o Lohiau-ipo ke walea n«i no i ka laua hana ieaiea me ke aileane kaikoeke, ona, a hiki. wale no i ka o ana mai o na kukuna o ka wanaao, a moku aku Ia hoi ka pewa.o ke ao, alaila, ku ae la o Lohiau mai ke kahua a laua e hula pai-pahu ana, a hoi. aku la a noho pu me IJiiaka i ka nuu kiekie, a ma ia walii oia i ku mai ai a kamailio mai la ? keia mau olelo 1 ke anaīna nui o. kuna mau Alii me na makaainana pu no hoij a eia ua inau oleio nei a Lohiau i kamaiiio mai ai ia lakou apau. "Auhea oukou e o'u mau ma — kaainana mai. k?la pea a keia pea o Kauai nei, mai ka uka wao , kanaka a ka makalae ; iioho a ke kupa kamaaina q Kamawaelu.a~- ( lani nei. Ua pale ka. po, a eia ikakou ike ao, oiai ke kani mai ka hinihini kuamauna, ke alokele noho wao, ke kaiiuii leo kupinai 0 ka hau kakahiaka* ka manu,.q ke ao, ua ao kakou la ke wena> mainei na kukuna o ka malamalama. Ua hala ,ka po, nalo ka po. He ao keia, he la hanau hou no kakou ka poe oia. 0 keia ia ko' a Ja e haaieie iho; ai ia oukou, a heie aku wau me kuu akua nei la me Hiiaka, no ka aina i ka hi— kinaakaia, e ikeaku hoi i na maka o ke aloha, ao ua aioha nei ia a Lohiau-ipo i na haia o Naua 1 ke kai." la hooki ana iho no o Lohiau ! kela naau olelo hope ana i kona mau alii me na hulu ao Lohiau, hapai ae la no i4 i keia mau lalani mele, a ma ka ano hula nae kona hoaeae aku, a he ano hula maoli no mele a Lohiau i aku ai. ,A , <Aolei pau)