Ka Hoku o Hawaii, Volume XX, Number 22, 26 October 1926 — HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU

I (No ka pomaikai o ko ka i Hoku poe heluhelu) U .. - Oiai o Wahineomao me j Pauopata-dfe holo ana makai o j ka waa, ua huli ae la ke alahelej i o ko lakou holo ana ma na pali o ( iKalalau, a maia,svahi aku ma—sj | waho iho o Miiolii, ae waha iho ; ana noi ka pali o Kamaile- | Oiai nae ka waa o lakou e hau,iani ana i na ®le o ke kai, ua hu mai la ka hoomanao ana no Haena i na hala o Naue ;-ke-kai, ai ke kaikuahioe hoi 9 Kahuanui, ai ke Aikone a kaikoeke aloha hoi o Kaukahiapaoa ame na alii me na makaainana pu no hoi 0 kona aloalii, ao ka aina hanaihoi 0 ua Alii nei, Ke auku nei ka ihu o ka waa i na ale ai ka pa ia ana mai hoi e ka makani o ka aina aloha, ai ka hala ana aku hoi 0 ka puu o-ahi 0 j Aneki, ao ka puu kaulana hoi i īhoio iloko 0 ke mele & ka poe . kahiko 0 Hawaii nei, a oia hoi ]keiahooheno ana. ' . ... / ; .r 0, lele ilunā ke ahi a ka malie, He »hi maka auhau, maka papala, Ke lele oni ala e like me ka hoku, * _Ke hoi aku la ke ahi a Makua- - iki, Hoi aku a ka maka q Kahai, Hai ka eha, ka luhi a ka laau, Ka mahole iki i ka ipo ahi « papala, II na ia i ka pali 0 Kālalau, Laīauia maī, moea kou make—■ make, Kou hiaalaai, Qno ai au, Kanaka like kaua ke aioha, aohe-o e, Alia la Jha---0 -e. (Ka Liliha keia mele.) 1 ( Oiai no hoi o Lohiau ma e holo | ana roa ka waa 0 lakou, eia no | hoi o Hiiaka ka Wahine poai- mofku ke hele neī mauka o kela mau | paii kuhoho. A hoea keia iluna 10 Honopuaialoha, huli mai la ko [ia nei alo a natia i ka pali 0 fKa!alau, a ia manawa no hoi o iHiiaka i kamailio ae ai i keia |meti huaolelo. i 'E i maipaha u ua nei oe e *Kalal&u pali 0 Kauai, ao!e au i j kanaenae aku ia oe, nolaila, eia | mai ke kanaenae aloha a ka ma - ilihiniia oe." | O Kaialau pali aala Jioi e, i Ke ake ia ae la e ka wah ; ne, l Aala ka pali i ku lau ae, 0 Honopu-i Waialoha, I Aloha oe la. .... I A pau kda mele kaukau a ia I nei, alaila, 0 kona hele aku la 110 ; ia nia ia wāhi aku, 11 iftia nei nae e hele aku nei, ua like mk\i la keia \ ka noho mai 0 a. a manawa no hoi lihuaeaikoia nei aloha 110 ke | Aikane 'Wahineomao e. holo ae la Ihiakai mkluna 0 ka waa me ke | k&ne a lakou, oia hoi 0 Lohiau. 1 Uapiiiwsl« ia no e laua na 1 nmhi a i he!e mai ai mai 1 Hawaii mal, kela he!e ana hei ; k laua alailal' wehe Va pia ana a Uua i na a]«ule khulehu, 1101 hapai 1« la o Hiiaka i keia 1 kanaenae a»h& no ke aikane |! AHon.opa wau l ( hua&uuiu.

Wa? maawe j ka pali O kau wai hana apu !au-ki v A ke kupa la i hana a haaleie, "Haalele i TTonoipu i Waiakua, Kannka ole lae ke hoa e, , .... Aohē ho-a la. A pau keia kau aloha a ia nei, aiaiia, o ko ia nei hele akU ia no ia ma na pali o Kalalau, ae ka— mne ana hoi ke alahele ma na O ka hihipea o na ialaiaau o ka waonahele, ua lilo Hae ia mau mea akeakea mai i ko ia nei alahele i mea palepale wale ia aku.no e ko ia nei mau lima, a hui. pu iho no hoi nie ko ia nei *mo kino papalua, ua lilo wale no ia mau akeakea o. na pali nihinihi i mea ole ia Hiiaka. O ko ia nei hele no. keia a hiki ,kieki« .ioa o ka pali, ae ; huli aku ana hoi i ka waiho mai o iMana. Ike aku la keia ika kini ika mano o ke akua e nonono mai j ana ike aiialia. 0 kane, ka j wahine no iioi, ao ka poe nunui i rae ka poe liilii, ao ko ia nei oli aku la no ia i keia kau penei; O Mana aina a ke akua- e, Aina o ke akua i Kaliu, j oka paa koio hele io a io e, ! E hoi mai ana ka oe i o'u nei-e

{ j I ka lohe ana o ua poe eepa nei I o Mana i keia kahea ia ana lakou he poe akua, ua aioalo aej ! Ia iakou io a io, a hiki i ko lakou j ik« ana mai i keia wahine e nanaj aku nei ia lakou mai kela wahij j kiekie mai o ka pali, alaila, olelo j hoaano ae la ua} poe akua nei i keia mau olelo. w . I ''He keu hoi kela a ke "kauwa lae-paa,'' o ke kuamuamu ana imai nei i kakou he poe akua. 1 I Kauwa make-loa oe ia makou e 'keia wahine hookano hui wale," Q ka manawa no ia o ua poe akua nei i hoonee aku ai i ka uaawa, paa na pali, pouli na kualono ame na kuahīwi. 5 Aka, he mea ole waie ia Wa~ hinepoaimoku, a ua iilo ia mau /hanaaua poe akua maka liilii I nei o Mana i mea ole no- | Oia hele & mao ua pouli ua awa j nei a iakou i manao ai he mea | hoopilikia i ka wahine a lakou i huhu ai, ai ka nana hou ana aku 0 ua poe akua nei e hele mai ana no ua wahine nei mai luna mal o ' keia paii. I ka ike ana o ua poe ( a«ua nei, aoie i ianakila keia hana mua a lakou, alaila, hoo— maka hou ma? la ua poe akua nti e kapi i ke one me ka manao i mea e pula ai ka maka o keia| wahine e hele mai nei i na pali.' Aole keia poe akua i hoomao-1 popo o keia wahine a lakou e| manao nei e kue aku, aole ia wahine okoa, aka, o ke kaeaea uo | ia o ka *%a Hiki mai ma ka hikina. I na paha lakou i hoo —; maopooo o ke kaikaina ke?a o kai 'Hakuwahine o Halemaumau, alaila, aole paha keīa poe akua maka iiilii o Mana e hoao mai , e paio ia Wahinepoaimoku ka mea nana ī ulopa na Kupua i oi aku ka ikaika i ko lakou, Ua pii mai ia ua punohu one aei he ala he lepo e pufci ia ana e ka puahiohio īkaika, ae hao jm uiw uu hoi i ka opala uie fc*t iepo pu» ai puia pu no nae i ene ae»e o k< alialiA o wili U \iii puahiohio oue a Sepo pu i k«hi a Himka e heie u*tu uei. i ka ike «uā uae o ilimka i kei* īuo a kem poe akua liilu o Maua e ioaeu aku nei iaia, a waiuuu o ks i' totk» ana »ku o' keia puahiohi\» oue 1 kof»a, yrahi e uei, oia uo |ka mauawā a Hii«ka * ku\luv īuwi i, ikoua ' i>atefcoki Uwiia*' i?>u i e U«k aku kft ino, a ua, j iuhi aku I» keU vu&h*ohio loue i k«hi ©koa a un liu» ih » (<»itio a u- akvia nu\k.a Inu; |nei i hoohm «ku »i > «iv.« ©le i [*T*u ok* W*ihinc^i [ ,uu V; t - |i ~ »1 ---m*

I ka niāo aua ae o kela pouli o ke one me ka lepo a uie ka opaia, a ike hou aku la uo ua poe akua niakaliilli nei o Mana i ka mau mai no o ka hele aua o 114 wahine uei imua," a aole j lile ka iuo a lakou i kuehu aku ai i nien akeakea i ke alāhele o keia wahiue i mea hoo|pojno aku iaja. Ia manawa ua po6 akua liilii nei o Man'a i kamailio ae iwaena ilio o lakou. "Ea, e papau ana paha kakou i ka make i keia wahiue a ka ikaika nni wale. Alua aku nei a kakou make i hoouna aku aka *ole i lanakila ia mau poiuo maluti3 onā, a eia no oia ke hooiuau mai nei i ]ja hele anā imua/ ; S VOwai la keia wahine inaua nui wāle e alo iuai uei i ka ehuehu o ka kakoumau i uo i h®©una aku nei maluna ona, a eia no oia ke hoomau inai nei i ka hele ana imua." Owai la keia waiiiue niana nui mana uui wale e mai uei i ka ehuehu 0 ka kakou uiau ino i hoouna aku nei maluua ona.'' Ua komoiomaila ke an 0 hopohopo iloko o lakou ia manawa. Ta manaa'a 1 hoea loa mai ai o Hiiaka i ka. lihi 0 ke aiialia t ao kahi hoi a ua poe eepa nei e puuluulu nei. Ia inanawa i kaniailio ae |ai kekahi o ua poe nei i keia jmaa Olelo i' ka nui akua o iakou. I Kat Aohe a kakou hana pono i koe > a ka, oko kakou le]e aluka waleaku no iluna ona, a poipu ) akn ko kakou nui maluna ona, a ililo paha ia i mea nona e hehi ja, ai » (malaloo ko kakou mau wawae. I fH fl i. n _°., hoi kona mana me kona 'ikaika, alaila, pakele oia fa k'akōu, |ai uuku mai no hoi kona ikaika,. | alaila, oka hana ana keia make oiaia kakou, aohe oia e pakele aua, oiai, he nui lioi kakou a oi& Iwale 110 hoi ma kona aoao." Ia niauawa uo i o ae ai ka leo kāhea 0 ua poe eepa nei o ke kāha ,0 Man», ae kahea ana hoi ika lehu - jme ke kini 0 ke akna e lele poipa | maluna 0 ka wahine maiihiūi. * TJa like keia poe «kus roabfe-hilii o Mana e po? ana iiena 0 Hiiaka .we he nui makika ala e poi-pu iho lana maluoa oke siiio kaiaka. ' A.ka, ik» manawa aua poe akoa makaliiiii nei 0 Mana i poipu iho ai noaluaa o Hiiaka, a qia uo hoi *a J msntwa a ua Ēueu nei 0 ka Paa - Uwila 0 Ha!emsoma U - T i poi pouo |ae ai i koua pa-u a paa p:»uo! i ikonal'ma. L I«* manawa no oia i wili ae ai i ua i Pau Uwiia' oei mslona oua poe J«ei>a n«. a ia kuehn hoo aua «ku uo j*u lilo iho U u» po© akua eepa nei i i i«ea ol« imua 0 ka mana o kela J Pau Uwiia kuptiscah& o Hiit.ka. Aia no ka waa 0 ke kane me ke •ikane ke hoio ae !a on makai 0 ke kai, ae hookela ia ana no hoi e knti kahu Paoopala-*, ]„ kou ike aaa mai i ko ?» nei iho aku 3 kahakai, ia manawa uaheio Pau-opala-a i hoohuli mai ika ihu o ka waa no oka 0 ka ama, O Ra hele ia a pae k& $$$ i ** k* aina, alaila. kau a»u ia 0 &i*kt iluua 0 ka *«a. Ca oiaio ia o kahi o Hiiaka i kau «i :!u;h o ka waa< oia no kahi e ike ia iiei i keia lt» o "Ke oni kani o 2vohi^» ,, l'a olele ia ma keia aiooleLi o Hiiake , 0 ke kuiuu ka e ksai aei kela one % lrki i u īiuawH, oia no ka leo uwe 0 kt : ls ikk akus & i iiiiikka i *uku an a iu:ko o kala oiia k«Di ka leo kU:es!fco\a o oa poa n«i o M*na, *e u*t um> nUa !skoo i «* ka K % loa ai t a .osl. 0 s ke |O ka niaio a oH'o v-;h oa k»ua i;o i* • |k« iNt « hoio ihoj tAoJt