Ka Hoku o Hawaii, Volume XX, Number 25, 16 November 1926 — HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU

(No ka pomaikai o ko ka Hoku poe heluhelu)

j Apau ia mele a Hiiaka, alaila, | f hok> mjii la lakou nei a hiki i j Hiiakaike ana mai i kekahi mau| [hoahanau o lakou, a ke kaikua—| j ana Pele hoi i hoonoho &i ia laua. ma ia wahi oka moana. O keia | [mau hoah.anau : i hoonoho ia ma ia, J watii o ka oift no o Mo'-I jano-nui-ai-ka-Ifehua ame I>umu-j ■ nui-ai-ka-le.hue, ' ; j Ia manawa no ihuae ai kona l aloha no ia mau hoahanau e ka jheie mai Tahiki mai. Ia imanawa no 6 Hiiaka i kamailio |kaukau ae ai i'keiā mau olelo ia lana, "Aloha no hoi olua e o'u 'hanau mua. l?ai, no hoi he hoo- ! kahi o kakou wahl e noho pu ai,

eia ka hoi e hoonoho ia ana olua !i keia wahi kai hohonu lipoiipo"l'Aīolia w,- • ; '• - v Ia manawa no hoi o Hiiaka i hapai ae ai* i keia mele mamuli ;o]aaloha iua mauhoahanau nei |Ona; ' i. Aio ha olua, ; .

E o'u mau kaikuaana i ke kai nui e, 0 Moano-mii-ai-ka-lehua e, Ao Kumu-nui ai-ka-iehua ho' ■■ e, ' ' Na hoa haele pu i ke kai llpolipo hoi-e--1 ka paa ana no o keiai kau a Hiiaka, eis no ka waa o lakou nei ke holo pakika nei i ka ilikai, *me he ala e onou ia mai ana e j kekahi mea mawaho ae o Hiiaka. ,He pakika he ;pahee mai hoi

ikau, | I kft manawa no hoi a Hiiaka i , hapai ai i kela kau i hoike mua i» ae nei, aua lohe aku la no ua mau hoahanau nei ona i ke kai uli, aiaila, komo iho ia ka makan hopohopo iloko o laua, aia ma— nawa hookahi no nae ua komo p\3 iho la no hoi ko laua aloha nc Himka, aka, ua oi aku paha k« makau mamua o ke aloha, ao ka manawa no ia o laua i kamailie atcu ai kekahi i kekahi i keia mai: oielo, oiai, o keia Hoahanau e laua nona kela leo kaukau alohs ia laua. "He kapu-ihi-akuaoia, he kapu-abi no hoii a he kapu-

wela enaena no hoū a he kapu *Ui no hoi, a oia.„kuinu makau Wo laua mea i kamaiUo ae ai i keia mau olelo* "H, auhea mai oe e Kumu-nui-

ai ka-iehua, e hoio kaua mai ka Pokn haku o kaaa, oiai, mahope Kaua mai iaia.'* "E hoio ana kaua ihea e pee ai. K hoio no paha kaua a ko kaua wahi no hoi e pee ai e ike mai ana no kona mau maka nu } ike iakaua. Ihea aku a ua nej

fcaua e holo«pee aku ai? wahi a , &urau-nui i kamailio mai ai i kona hoahanau, Aoii«oi* e ike mai ia kaua, nahi a Alo&uo-nui. K holu no v hoi kaua a ko kaua ak-lua a aala!, no hoi katia i kona woii. Aole oia e ike '&'na ia;. jkaua.'* . |i \ Msmu?i?o keia" mau olelo a; : MoMPvwuti-ai-ka-tehuu, m\ ! So ,a «o kona h. isr. \uu ' iu - ko har.% iu:o .<,* J &Mi la m ia sH iu tw i kū kuuf iiiu _ j

0 kei» mau olelo me ko laua t»olo ana nae, ua ahuwale ia mau mea apau ia Hiiaka. Oia holo o ka waa o Hiiaka ma .a hoea i ka huli ana o na ale o Keuai, a pela no hoi na ale o Oahu, a oia no hoi kahi o ua mau wani hoahanau nei ona e pee *na iloko o kela kai lipolipo o ka moana, a ia manawa no hoi o i hapai ae ai i keia mele. ae hele afeu ai. ke o ana oia leo mele oia nei 'a lohe pono ua mau wahi hoahanau pee nei ona iloko o kela moana kai uliuli. A ho-io e, a ho lo la. , A holp oiua-la. | E o'u mau alolia ole ! e, • Hoio ana o ka ale-i, o ka alemoe, 1 na ale o ka puhi-e, Aloha wale olua īa, E o'u mau kaikuaana i ke kai neila, I keia hele ana o keia kau a Hiiaka a lohe ua mau 'wahi hoa—

hanau'pee" nei on?i" iloko 0 a 'Huae pee ana, alaila, ole)o aki| ila 0 'Kuniu Ihoahānāu e peepu nei i keiā mau ! ofe!o o ke aloha.

v 'Kahaha! Aloha wale no hoi ka leo'o kā o kaua e kau aloha māi nei, ae nemanema mai nei no hol i ko kaua aloha ole iaia. Ēa, ua hewa i ka'u hoomaopopo iho. Aole hoi kaua 1 pa i ka leo 0 ka ae ku &}

j pokii nēi o leaua, eia ka o ko kaua 'holo-honiia ī&o la no ia me ko ia ala haha ole mar i kekahi hanā aloha oīe ia kaua. Ua hewa maoli no kaua i keia haiia holo— pee wale ana o kaua. He keu no hoi ko kaua alōha ole maoli i jka Hakū pokii o kaua,"

'Ke fohe'nei no o Hiiaka i keia mau olelo a iia hōahānau ona, a la matia#a no "hoi i kāni iho ai kana aloha no ua mau hoa— hānaa kalkuaana nei ona,' a ua ilohe mai }a no hoi o Wahlneomao i keia kani uhu ana o ka aikane, j alaila» o kona ninau mai la no ia i keia uinaa ia Hiiaka. 1 "Heaha iho la hoi ia au i kani liho la ko uhu i ke kai loa nei e Aikane aloha?

"Aohe no he mea nui, aka, i kani iho la hoi ka'u uhu ho ke aioha no hoi i keiā mau hoaha— nauo kaua i hoonoho ia i kei» kai uli, a kai popolohua hoi a Kane, ai hu m nei hoi ke aloha m laua i holopee aku la, mamuli o ka makau wale paha o hana hoopoino wale aku wau ia lauaAole n&e hoi kaua e nana aku i ka mea i haia aku ia E nana aku hoi kaua no na ' mea e hiki mai ana, a no keia mau waW'aku nei hoi, oiai,' he alahele keia a kaua e hel£ aku nei i piha ina hiaewaewa, a he

alahele hoi e ku ai knu niakaia, ao oc wale uo paha ka mea e ua ai kuu iaaina, ae maliu aku ai hoi i ko leo aloha mui 4 oiai, ua pili aioha ia hov e kau.i ka ua tue ka ka ia wela ikūki ō He kau wela. Ak& uae hoi, e hwa mai aua no paha na k e olelo ia ai-

| ' 'Aloha wale no ka kapu o iKilauea i ka hulilna ia' e ke kai, |ae ;ava-hia aua boi ku lau-hau iue jkaUiui. *e i>aU-k*-huki s,uu ka ,ai o Makaukui." Hqoi*U U o Hiiak* s ktia i»*tt ka««>ailio ani,» bo!o m«i l& uo ka o lakou ud v\ Uoe - ] la i k» i<iC o &j |,i* uu.u<i\va uo h.oi o. 13 lu'h< i ik<, I uuu &i i kiiikun <nc oua, 01- hotj lo Kah;ēokiivna meP',hakn-o-ka\i.a, [• oia no koua «u3u«,awH i m<ea<.* jinai ,n i k«-*u k''J > ' t u.». j l oh*,t e I me Po^&kn»; t j_ - | l K .Ua* ltt i l;,v kiuuik. ,'t I: " U UiC k ... .'■ " | .. I 1 oi« u« uoi ik \ vhu a ko k

r :~77".: . mm ! E in« anā i kuu wai kumu ole i . l ka pali e, ! Eia māi hoi wau a pāe aku e. . I Ika pau ana no c> kela kaūaenae : lāloha ana k Hiiaka iua kailiunane / uoho lae ona, alaila, o kona hoo<— huli niai la no ia ika waa o lakou "* !aci no kekahi wahi knono ma jka " aoao o Waialua o kela īae kaulana . j 0 Kaena, a ma kahi kokoke loa ! hoi i kahi i kapa ia o "Ka-leina-a ka ahaue," ao ko Hiiaka lele ma| la no ia mai ka waa mai, a nie k'a ooho no nae o kona mau hoa holo !moana iluna o ka waa, alaila; huH aku la oia a kāmailio aku la ia i keia mau olelo. 1 "E noho no oukou fluna o ka Jwaa o kākou, ama kai ae no hoi oukou ē liolo ae aj, ama u'ka nei ' hoi w«u okaaina e heīe aku ai. " E holo no hoi oukou a kahi a*u ē haawi aku ai i ka hoailona, alaiīal [ o ko oukou wāHi ka hoi īa e pae mai ai i ke one.'» •

[ ka pa" f 5O o k£la/ jot<?to a Hiiaka, aaliia, oko . ,"kālia ināi la no jh a hele īnauka q ka ao Wahinepioao wa &Q hoi ma kai o ke kai e htlo ae snaJ - - ~ &kuu uiea huiuheln maikai, 9 k«ia Moolelo kaiuahao o Hiiaka, īua keia wahi la he iike o]e ka mauao o kekahi poe paa moolelo o Hiiaka, oiai ma ka manao o ke—» .v, kahi poe p.aa mooklo o Hiiaka, * aole i ieie o Hiia'ka .ma ka iae o

K<uua niii kōiia huli kui ao.a uiai mai Kauai inai, aka, ua hoio loa xio oia ma ka waa ā lele i Waiānae, 4ka» iaa, keia iuooieLo Hiiāka hoi e waiho ia uei iuiua o ka poe heiu— : h.eiu o ka Hoku o Hawaii, ua iele au o Hiiaka ma kahi i oielo ia ae ia maluua, a heie uiai ia no hoi oiā. a» uka o ka hoea wale uoi Waiaoae, a.ia uiauawa uo hoi ob& » hoi »uai ai i)»a uka o ka aioa r & oi* uo hoi kana haua aua i kekahi haaa kupaiauaha nia kekahi kipuka kai iuh akau iki aku o Keāwaula, E naua aku uo uae hoi kaua n>a ka uee aua aku o ko kaua uioolelo uia keiu niua iho. O keia kipuka kai ao hoi i ka - mailio ia ae la u>aluna. oia no ke kipuka-kai i kapa ia o Kilauea, a ma ia haua no hoi a Hiiaka i loaa aikawaiono ma Keawaula. Ua |!awa paha keia mau olelo hoakak& aku ia oe kuu niea heluhelu, ae nee aku no kaua imua nia ka kaua mooleio kamahao oua "Ui uei q ka Pau Uwiia o Kiiauea. 7 " Hele niai ia o Hiiaka ma uka o ka aina, a hiki i ka hui ana me na kaikunane ona, oia hoi o Ka]ae-Ob me Pohakuokauei. Ia mauawa no o Hiiaka i ninau aku ajl ua iuau . kāikuuaue uti no ka pae pouo paha o kahi waa a Jakou i Uwe *i i Kauai^

(Aole, p*u)