Ka Hoku o Hawaii, Volume XX, Number 38, 15 February 1927 — HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU (No ka pomaikai o ko ka Hoku poe heluhelu) [ARTICLE]
HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU (No ka pomaikai o ko ka Hoku poe heluhelu)
A pau keia mele a Hiiaka, alaila, huli ae la oia a kau aku la kona mau maka ia Lihue. O ka hele a kala a hulili i ke kula, a ia manawa no hoi oia i paeaea aku ai i keia kau no Lihue, oiai, kamailio iho la no oia iaia iho. I na hoi wau e paeaea ole aku i kekahi wahi kau nou e Lihue la e, alaila, e manao mai ana hoi oe, aole o'u manao nou e Lihue. Eia ua kanaenae aloha nei no Lihue. Ala wela wale o Lihue, Nopu no iluna o ka opu lau koa, Maewa mai la i ke oho o ka mauu nene, Aohe nao i ke lalo o ka mauu, I ka pewapewa ma uka o Puulele. E hele ke kehau, ka makani lu pua, lu hau, Pua kukui, pua i ka loa ilalo, o ka pua lei, o kuu lei aloha. I ka pau ana o keia kanaenae a ua Wahine-poai-moku nei no Lihue, alaila, huli hou aku la no ko ia nei alo no Hawaii, ao ka a mai no o ke ahi a Pele i ka ululehua i Hopoe, alaila, hapai hou ae la no keia i keia kau; Nani Palailai, he anaina kapu na ka wahine, Ke kukulu nei wau i ka pahu kapu a ka leo. O ka leo o ke kai ka'u e hoolono e, Ua lono aku la ke kupa??ka Ua inu iho la na manu i ke koena wai lau noni, Kunewanewa ae la na opua i malie, Pua o mai la ke ahi o Hawaii ia'u, E i mai ana paha ia'u e hoi, Hoi a hui me ka inaunau a ke aloha, Ua aloha oe! owau nei la aole!! I ka pau ana o keia kau kanaenae aloha a Hiiaka, alaila, haalele aku la keia ia luna o Pohakea, a hoomaka mai la keia e iho a hiki wale no i ke kula o Keahumoa. I keia wahi i ike mai ai oia i kekahi poe wahine e ohi puamao ana i mea lei no lakou. Ike aku la oia i ka noho ana iho o ua poe wahine nei ilalo, a hoomaka iho la e kui i ka lei a paa na lei o lakou, alaila, hoolei aku la i na ai o lakou, Hele no hoi ua poe wahine nei a ohuohu i na lei mao o lakou, a ano ui maoli no hoi ke nana ia aku. Alaila, hamohamo ae la hoi keia i ko ia nei ai, a he nele wale no, a ua olohelohe hoi i ka lei ole. Olelo iho la no o Hiiaka iaia iho e pili ana no keia mau lei uluwehi o kela poe wahine, I noi no??i wau ia oukou ai ko oukou ?uhi hoi i hana iho la no ko oukou wehi, ai aloha mai no hoi oukou ia'u, aole no he lokomaikai e loaa ole i ka uku e panai ia aku, ai loaa ole mai no hoi, alaila, ua hiki no ia, oiai, o ko oukou luhi no ka hoi ia!! Ao kona hapai aku la no ia i keia kau i ua poe wahine kui lei mao lei o ke kula owela i ka la.
E lei ana ke kula o Keehumoa i ka mao, Ohuohu wale na wahine kui lei o kanahele, Ua like no a like me na lehua o Hopoe, Me he pua koili lehua ala i ka la, Ka oni pua koaia i ka pali, I na kaupoku hale o Apuku Ke ku no o ke alo o ka pali o Puukuua. He alii no nae ka aina, He kauwa no nae ke kanaka, I kauwa no nae wau i ke aloha Na ke aloha no nae i kono e haele no maua, E hele no wau a, Ia manawa no i pane mai ai kekahi wahine iaia nei i keia mau olelo ma ke ano maikai maoli. "Alia oe e hele aku e ka malihini. Eia mai ko lei. He oiaio kau i olelo mai nei, he kauwa ke kanaka na ke aloha, a na ke aloha no e kono, ao ka naue holookoa no ia o ke kino." Holo mai la ua wahine nei a hoolei mai la i ka lei iluna oia nei, a pela no hoi kekahi wahine okoa iho. Ike mai la ua poe wahine nei i ka wahine ui maoli o keia wahine, alaila, koi mai la lakou iaia e kipa kauhale a paina hoi, alaila, iho aku hoi o kai o Ewa. Alaila, olelo aku la o Hiiaka ia lakou. "Aohe o'u pololi, ua maona ae la no wau i ko oukou lokomaikai. Eia nae ka'u wahi kauoha ia oukou. I noho aua nei oukou ai halawai kekahi o oukou me ka pilikia ai ole ia o kekahi paha o ko oukou mau ohana aloha, ea, e apa wale ae no hoi oukou i kuu wahi mele i paeaea nei ia oukou, ai noi hilahila ole aku nei i ka ohu lei o oukou. He mau wahi leo pule no ia, a hala no ka pilikia mai luna aku o oukou, ai ole ia o ka oukou mau mea aloha paha. Nolaila, homai hoi ka ihu o oukou e honi aku hoi wau, a iho ae hoi wau i keia kula loa e waiho mai nei." Ua honi pakahi aku la o Hiiaka i ua poe wahine nei, ai ko lakou honi ana no i ko ia nei ihu, ua paa aku la kela mele a Hiiaka i paeaea mai ai no ke noi ana ia lakou i ka lei ma'o a lakou i kui ai. Ua lilo io aku la no kela mele paeaea noi lei a Hiiaka i paeaea mai ai i leo pule no lakou i ka la o ka pilikia. Haalele iho la o Hiiaka i ua poe wahine kui lei ma o nei o ke kula, a iho pololei aku la oia no kai o Ewa, a aole nae hoi no Ewa ponoi iho kana huakai e iho nei, aka, e iho ana oia no kai o Puuloa. I ko ia nei huli pono ana o kona alo no kai o Honouliuli, huli ae la keia a ike i ka waiho mai o Leinono, a ia manawa no oia i kamailio iho ai. "Kahaha! Mai poina ka hoi wau ia oe e Leinono, a olelo mai paha oe i kuu lokoino no ko'u ike ole aku ia oe, nolaila, ?e uwe aku ana wau ia oe. Alaila, hapai ae la o Hiiaka i keia kau ia Leinono. Noweo maka, ea i ka la. Hoa kuilima laula o Ewa, Ka amu ahua lepo a ka makani, He hiapo na ka Moae, He keiki na ka Ewa-loa e hii mai la, E Leinono e, Hoa aloha wale, o kakou hoi-e.
A pau ia kau a ia nei, alaila nana aku la no keia i ke aikane me ke kane a lakou e holo ae la no ma ke kai, ae hoe ana no hoi i kahi waa o laua.
Ia manawa hu mai la ke aloha o Hiiaka no ke aikane me ke kane a lakou, ao ka luhi hoi a laua me ke aikane ame kona wahi hulu pokii i hoi aku la no Hawaii i au ai i ke kai loa makamaka ole, a hookahi no makamaka o ka hoomanawanui ana, oia no hoi ka leo makemake o ke kaikuaana Haku o lakou. Ia manawa no o Hiiaka i hoomaopopo iho ai, ai ike mua aku la no i ka make o Lohiau i ke Kaikuaana lokoino ona, ke hoea aku hoi lakou i Hawaii, a ke huli ole mai na kaikunane o laua ma ko Hiiaka aoao, a mamuli oia hekau ana mai oia ano halialia imua o kona alo, nolaila, ua hapai ae la o Hiiaka i keia kau: Kuu kane i ke Awa-lau o Puuloa, Mai ke kula o Kanehili ke noho e, E noho kaua i ke kaha, I ka ohai i ka wiliwili, I ka pua o ka lau noni, O ka ihona i Kanehili-la Ua hili wau e. Iaia e iho ana i keia kula kanaka ole, ike aku la keia i kekahi mau wahine elua e noho ana a kui lei ilima malalo pono aku o kahi a ia nei e hele aku nei. I ka ike ana mai o ua mau wahine nei iaia alaila, olelo ae la kekahi wahine i kekahi wahine. "E! O Hiiaka ae keia e iho mai nei, eu holo kaua, o make a ua nei kaua ia Hiiaka." O ka holo no ia o ua mau nei, a hoea i kekahi wahi pohaku e ku ana ma kae o ke alanui e iho ana i Waianae. A ma keia pohaku i lilo ae ai ke kino o ua mau wahine nei i mau kino moo. Holo no kekahi moo a pee ma kekahi wahi kowa o ka pohaku, ao kekahi moo no hoi ma kekahi wahi pili naha no hoi o ka pohaku, a olelo ae la kekahi wahi moo i kona hoa moo. Aole i pau.