Ka Hoku o Hawaii, Volume XX, Number 42, 15 March 1927 — HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU (No ka pomaikai o ko ka Hoku poe heluhelu) [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU (No ka pomaikai o ko ka Hoku poe heluhelu)

I Holo aku Ta lra waa 0 lakou !nei 9 paei Waikiki, alaiia, hoala ia ae ka liiamoe 0 Peleula ke Aliiwahine. Ike kaakaa ana ae oka maka 0 ua Aliiwahi'ne Peleula nei; ike iho la oia eia ka la — kou 1 Waikiki, a ua kokoke loa nohoi ikorra Halealii, 1 Aole nae i līlo keia pae ana 0 P'eieula ma Wa,ikiki me kona •hoohiamoe ia ana e Hiiaka i mea nona e huhu ai, aka, ua akaaka ae la oia i kei& hoea ana i kona ' wahi me ka hiamoeUa huli maj la oia a kamailio pai laina Malihini i keia mau 'oīelo ia lakou. "Nani ia ua hoihoi mai la ou—> kou ia'u i Waikiki nei, nolaila, e hoi kakou 1 ko'u wahi 4 ae HIo hoi oukou i poe mahhini <<na'u." I "Aole makoū e hoi i hale ponoi, aka, e haawf mai no oe.i kekahi hale okoa aku ou, a ma— laila kahoi makou e noho ai, M wahi a Hiiaka i kamailio aku ai i ua Aliiwahine Peleula^nel, "Aole ia 0 ko'u .manao e ha mallhini. Ua makemake no wau. e hoi like no kakou a ko'u haīej ponoi, a ilailā no hoi e.| noho ai, ōiai, ua ike ia mai hoi wau 4 oukou, Aohe nae hoi j heolelo ana no ia mea i nala hoi, he pae mahu wale no kakou, akaj he aoao oolea kekahi i ike mai. nei ia'u mai luna a lalo, nolai!& j aole hoi o'u makemake i wahi] okoa aku hoi ko waiii | noho ai, aka, i' hookahi no ho hale 0 kekou e nolio iike ai-, Q ko'u wahi e noho ai, %lail% o ko, wahi no hoi ia e noho puj ai kakou. E pono eae mai ou— »kou i keia manao o'u e nonoi aku nei ia oukou,'* waiii a ua Alii— M wahine Peleula nei i nonoi aku ..... Mamuli 0 keia mau olelo a Aliiwahine Peieula, ua ae akuk 0 Hiiaka m«3 Lphiau ame Wahine- ' omaiii keiamanao ..pialkai 0 ke, .Aliiwahiae kamaiuna, a hoi aku ,la lakoū nei no ka Ha]ealii 9 Peleula. Roea. lakou ,nti .ka, , t Haie* aiaila,.hoa ia. mai la kp aM kapu alii 0 Peleula, a mahope hoi. .9 ke ahi kapu* ua hoa ia mai 'hoi ke ahj-noa 0 'ua ,Aliiwahii£ nei 0 Oahu. ' E like no hoi me ka niea maa . mau no hoi i lahul mai Jsa Imanawa kaluko lga m,ai 110, oia !*no hoi ka nooaoo ]. hookipa Jana \ na niaīihini, ua kena faē 'la no ke A])iwatiine Peleula i mau Aipuupuu e hoomakaukoke mai.A na t pno apau llko me ka hfkiwa\ve ia,la'Hou |e r J noomak aukau, aku hQi |bia me kana mau nialifiin>. | Ika makaukau ana 0 ha mea ua noho iho la 0 Loh;au-ipo |hie Wahineomao a pu mo' Jke AliiwaMne £&mafttna, aka« 0 ikiiaka nohoi aple oia i pama p u | mai me lakou, oiai, ua maona no eia wahi anā i ke Miiwahme kamaaina 0 ka mōkupuni 0 bahuv Ika pau ana 0 ka lattou ne! . ŪT& riotib tuAns. wa]e iho la op.lakou i ke'a koena a kki \v£e ao ka 0 ijkf, o»A 0 ka pvv kamaHio hnai \£o Peleula ia lakou \ keia tmau <fe!o ,*

"Aunea mai oukou 'e na mall- ■ hini, Oka lealea o ko makou nei wahi la, oia no ke Kilu, a me he ala e piha ae ana ka Hale k-ilu 0 makou i keia ahiahi, nolaila, e noi aku ana no hoi_ wau ia oūk'ou e hele pu kakou i ka hale-kilu o makou, ae nana hoi i na iealea o keia ahiahi.*' Ia manawa no o Hiiaka i kamailio aku ai ia Peleula i keia mau olelo me ka maikai- r 'iAuhēa mai oe e ke AHiwahine Peleula. oka pono ea, ooe no hoi ke hele mua i ka hale-kilu, a honua maī h'ol k$ kahua ia oe, alāUa ka hoi hele aku makou. Aole makou e hoole ana i kau ko.no maikai e ke .Aliiwahine lokomaikai o Waikiki nei." UaJiio keia mau oleio a Hiiaka 1 mea maikai i ke Aliīwahine Peleul.p, aua h'uliu io ae.'la oia iaia ibo # a hele e aku la mamua no ka halekilu lealea oia ahjahj ,e malama ia ai na a mamua nae o..kona haalele ana iho i ka, hale ua huli mai )& no hoi a kamailio mai la ia Hiiaka i ke„is mau olelo. "O kela manao ou e ka Uhini ui i kamaiHo mua mai nei, no ko'u hele e mamua a hoohon.ua ei ke k t ahua īealea, alāila, helo ae oukpu mahopo ae. TTa pono loa ia oiaū he meahou no pa maka malihini ke ike fe mai e ke anaina e akoakoa. mua ana, T& lilo io ,ana no ko oukou hoea ,ana ae i mea no ke anaina e. nu ai, ao ka oi loa no paha no ia ne! ke AUik&ne Kauai, oiai, e mai ana ko ia nei ano me ko. k| I aoi loa aku no noi, paha ina hoi he lea oia neī i |ce j oli, oiai, oia no paha ka mea e; nani ai k,eia hana oke kilu, a ,nO-a he makaukau loa ia hana kahiko o na Kupuna o kakou.*', Ikapau ana no o kela mau r olelo, aua Aliiwahine Peleula nei, ua b ? aaiele iho la oia i kanā mau |malihini i kayhale, a hele e aku ;Ia oia no ka ,Hale-kilu f oiai, aia ka lehulehu ke kali mai la iaia. 'la manawa Ihookahi no nae ua ano lohe ia.aku la no he maa ,maUhini kana. e lawe pu aku ana. Ika ike ana mai nae o ke] [anaina nui i ka hele hookahi Luo.o ua . nei o lakou,; 'ua ano nune iho Ja ka poe i lohe ( f mua no ke»a ijiea hoi i hoike mua ia aku ' 'He pau malihini ka ko lakou Aliiwahine e lawe aku ana ikelaahiahi. . I.ka hala ana aku o ke Alii.— WAhioe, ua huli ae la o Hiiaka a : kauiaiiio la i ke Aikane i keia mau olelo. "Auhea mai oe e ke aikane, ke heie nei oe me ke kane a kakou Ika halekilu i keia po, A eia no ka'u oleio ao ia oe e aikane, ma ikahi no e noho ai ke kane a 'kakou/a malMla no oe e noho'jm' ma 5 nini rsoho wf.te i eku oe ina ka aoao 0 ka hai kani', 'o lilo a n.\ nei hoi ' i tnea e 'mai ka 'wah'ue a«a kane, ho«!>h Mic oe i kc\a mau oīo!o a'u |c [ao ak« lse i *' [ ae iual ]a o Wahineomao'i JiiCKAW.au olelo ao maikai pau ana uo o ua glelo a iiiiaka iao ai ia \\ aMiieoniao, ae uiai no hol o — Qvuzo t aUi'a, o k.i hapai .ie ia iw u 0 uiiaka i keia ...... Nd Pun« k& uwahi kui mnka lfehfia. ! H* wnhine kihe«hea pau. Heaheao tska, •R noho *na ka papS lohi o keie, H»a hoi ka papS e, Hta hoi kā p*p* o J4ankeie. Ke kahnii nei e, A p4n kan HiUk<> I — o'i ak» hu'i .ve no hb u akn IA *:i \ k«U tu«u o N lo <*o rnaik*i.

*'Eaj ke liele ala oe i ,ka hak „ lealea, fie hele uo a uolio uo iud jta aōao o kau wahine, a mai oolio wa]e aku oe ma ku aoao o ka hai wahine, a loaa luai aa aiaoao kekeue o ke karie a ia wahiae. Ua āe maikai ruai la uo hoi o ', u Lohiau-ipo i .keia mau OMO ao . maikai a Hiiaka, ai ka pau a»a uo hoi o ka Hiiaka uiau oleio ao iaia, alāila, ku. ae la ao ia o Lohiau - a hele aku.la laua toe. Wahiueomao no ka hale lealea ia po, Ia manawa uo hoi o Hiiaka i kau aktt ai i keia Kau. , Kuu kane i ke kaha o Puuloa, f Mai ke kula o Peekaua ke noho t r E noho kaua i ke kaha, i ka "* i ohai, aj ka wiliwili, Ka p«a o ka lau noni o lCaiona " i Kanehili, Ua hili hoi wau e inahope ou: Koho iki iho la o Hiiaka no kekahi mau. mauawa pakole, a iaia uo ka. ike ua kokoke loa_ aku, ia o Lohiau i«e Wahineomao -e itoiiio,i ka Hak-kilu, aia manawa. ao oia i hapai hou ae ai i keia kau, . a paeaeā aku la me ka ieo maikai. iuaoli uo, , _ Mtti Pmiaau e, Māi pvma au, ' * M«i ka nka waii o Wahinekapu Mai Poluea ike Ahialaka la, . Mai Puna au-e, , . . - • ■ -.' A pau ao hoi keia oli ana a. Hu»ka, a komo ana uo hoi o .aia i ka hakkiiu, aa ka inanawa, uo hoi o Hiiaka i haaiele iho ai ,i ka Haiealii o Peleula, a hele aku v. ,lauo k4 hale kiiu* Ua hele aku, ,4a uo hoi o Wahineomao a ©a ka aoao o ka -poe o a . hahai & «o hoi o Lohiau a, _ a uoho iha ia wo hoi uia ka aoāo o- 9 | Wahiueoiuao* a aole no hoi i liu— . [liu iho a komo ana uo hoi 0 HUak* „ , >a. uoho aku ia uo hoi o Hiiaka ica , t kekahi wahi okoa iki mai. . y . 0 Peleuia waie no ke uoho ana . f oia koaa wahi, a oia no hoi ka akau oka haie # ao ke kiuo a® : aae o PeleUa aia keia wahi, ā ia [00 iiae koua mauao. ke hele aia ikahi a Lohiau e ooho. aua me W.ahiueouiao, a ua oleio iho la uo ~1 j<M* iUo oua, "0 Lohiau , |kaua kaue e kohu ai kā noho ana o „ |ia tuua aku, ae kohu ai hoi ko iaua l»oho aua aku i ke kaha o Kau — i ' A hapai ia hoi ke kuko, ai _ ia mai e ka makeiuake, . r _ aiaiia, hauau uiai no hoi o hewa» a ak«li uiai la ao hoi o Hauuaele mahope oia uieheu," , . . Muuiuii o keia keia kuko 0 pe— leulā ia Lohiau, uā mar oia i kekahi o kana niau Kauwa e , _ kii mal ia Lohiau e hol a ugho j?u nie ia lualuua o kona walii e uo!xq flaa - ' , Ua ike uiua uo o Hiia&i i .fc«l4 „ m nianao hoohihi o ke hookiv>« o lakou, ai&ila, o koua J manawa »o ia l kamailio aku ai la * - -• AV Mehameha hoi kou noho ana e ke Aiiiwahiue, a ov?au paha ke ~ f oee aku i kokooiua dqu uta koa O kaua hoi ma iā wahi lā, e kamaainai maikai." . J | Ika ioiie aoa o ke Aliiwahiue | PeieuU i keia )eo aoi a Hiiaka, ua 1 t kauiaiUo iho ia oiā iloko iho uo oua , |i 4tcw wiau oielo» an* uae i uiauao _1 *» aoie i* e ike ia &ku e Hiiaka ; 4 Oi ala k«t! 0 Mioi. Aole hoi i " kahea ia ak« wet oia, a niioi wale m«i la no oia i kahi i unuiaoiā ao ' kekahi »nea okoa, *' „ j 0 ke kanaka nae a Peleula " hoottna ma! ai„ ua &aa;as!io luai la oia ia Hiiakā i keia o!eU\ **A Ua mea \ uiake ia, aka, ou a]a *ku*' iue «su aku o kona mau Htua ia Lo— * hiau. '.^3 l?* al?tt H o H:i*ka i kela tn*« olelo a ke!a k v.\ika :r.o mau o!*te (Aak ctxi) ! - * ' "1