Ka Hoku o Hawaii, Volume XX, Number 44, 29 March 1927 — KA WAIU AME KA MELI A I OLE NA H OONANEA O KA MANAWA [ARTICLE]

KA WAIU AME KA MELI A I OLE NA H OONANEA O KA MANAWA

Kekahi naau mea kamahao e jjil* ana i kekah : mau tuaswe oooolelo 0 Hawaii nei. - Ma ka ooaawe pooielo 0 Wakea arofi Pap», ua OMO ia aa hanau ia un mokupuni 0 k/ia Paeaiua e Paoa a i kapa ia a loa ia Pai)»-— nui-hnnau-nuoku. Houo 0 Wakea oae Papa, a hoomiika ka hanau &na o na Paewoku Ua olelo ia m.a ka moolelo 0 -k« kumu kahiko uo ka kanaka a ua ike ja hoi oaa na papa houne — honoho kuauhau a na kakau moo— helo kaulana 0 Hawaii nei, a me ua mele-aoihonoa, a maia mau eaele, e loaa ai na maawe moolelo 0 na lalani alii i hookamu ia inai ka po mai. A u« ike Sa. 0 Papa i noho ia Wakea, hanau mai 0 Hoohokeka — lani (w) Penei 0 Papa-nui-hanau-moku ka wahine, 0 Wikea ke feane hanau f> Hoohokukalaoi (w) ke alii, aoho ia e Wakea ka makiiakane, iianau 0 Hnloa ke aln.' Penei ke mele koi hooua oaa keia maawe kamahao a ka mea heiuheln e ike iho ai a noonoo ibo. 1 ke'ko i ke pahaohao aeue kaualua 0 ka neouoo. ' 1 0 Wakea a Kwhikpluam^-ea 0 Papa, 0 Pagananaunaoku ka. wahine, _ Hanau Trthiti-ku, T«jhiti-wo3, Hanau Keapaj)anu-j,*hanau apapalani, . , Hanau Hawaii ka moku makahiapo Ke keiki makuhiapp a,lau-u,a. , v j 2 0 Wakea la aa aane, 0 Papa 0 Wah'auu, ka wahiee Hookauhua 0 Papa i ka inoku Hoiiuli ia Maai, hanau Maui-loa he inoku 1 1 hnnau :a he Qlolarti r he Uilaai Uilpni, he Ikapalaum&ewa . He n.uu no uo Kt\ uo Looo No Kane m» laaa 0 Kanalo-oa. | 3 Hanau ka pa Ke kuakoko j Kaahea ia Kanaloa he j I hauau ia he He keik! i-a na Papa » hanau Haaleie Pap* hoi i Tah:ti Hoi i Tahiti.Kepakap&kaua Moe Akea uaoe ia Kaulawahiae Hauau Lah'kaaia Ile isuakabiapo &o nata wahi-ine. ( 4 Hoi hon ao Akēa ioaa Hiaa Loaa Hina he wahine moe q» Wakea Hapai Hina ia Mol;<kai 11« mosu o Molokfti a. Hiaa Ilaina e ke koiea a Ua uiee Wakea i kii wahiue ii na «a iani ku ka huulili o Pe-iipa. Hoi mai o Papa mailnko o loaina lili i ka puna Hae maoawa ino i ke kan» O Papa moe ia Lub, he kane hou ia flanau Obaua!fa, Oahunlua ke keiki «ooko He keiki llakaoaiau a Lu-ua. Hoi hou ae o Papa moe ia Akea . . . • 1 N»ko Papa i ka iloll H<H>ha»iui Papa i ka uuoku p Kauai ; Hauau KaoiaeluaUai he uiuku [He aweaw» Niib*u, he, pileaa ' u Lehua H» pauina Kaula ka moku Papa ka H%ku Akea q ,7 0 M £Uku Lōuo o ka Pu— maioli Ka puheeua o Haiaki Ka poheeuannu 0 ka hai «auia 10 kt kaena lua iā I Kai-kapu i 0 ka *U pouiele 1 ka pouipoiu 1 ka ua 0 Pap« •, O Hoohokahouua ka iaui 0-Hooht>ku<aiatii ke 5 lit a «aw#, jtft* keia « k« i&ea heluheiu 0 k» > Ue iUo aaa Qta i keia i heike i» ma ktjs* o, kelahi o a* moolelo ko i )u lu-. mihao loa ote o P»ps ame Wakea* • 11« kei* t&e)e kuihonua & kakou |i oa h«nau ia m&i ktu «f<a pae#okvt e ka puhaka o P&pa, atte Bo«ufr*Uai k« ahi. ,

» ■ . _ «. .. ..y. M 0 k«ia se kaikamahiue a Papa o Wakea i.»au kaue, a 00 «la u'i palena ole 0 Hoohokukelan', ua hin* iho ia 0 Wakea i ke kuko nul iiO Hoohokukaiaai a hiki i hooko ta ana o ka iini pau ole 0 ka'makeo&ake ilok') 0 no HoohokukHiaoi'kana kaika:»sfciiDe ponoi laua me Pap , a oa hanao mai 0 Heo — hokukalani (w) ia Haba ke Hf. T ka hnii ana a hooni. hoi>oho i ke ala o keia noaawe moolelo e loaa ana 'n kakou he maa maawe ano nui a kn noouoo e mahele ia ai he hapa he oaea io, rhe hBpa he nuea i'o ole, Ar»le no paha e mauao ia ua ola'.n iua ka hoohauau <tna o Papa i na oiokupao» o ke'a paeaina, ke ole 0 lilo ka uoonoo maikai 0 ke kan.%ka i mea pnpule, a «ole~no hoi i ike ia ma na moolelo knauhao 0 keia lahui i paanaao i na po<s kahiko,. ka po'e 7 nana i haku keia mele koihon ja & waiho mai ti'a sa haoaUna hou o keia e ike ai i ka i'o ame ka mole o kakou hookumn ana niai na KOpnna mai ke kahna i peka n.ai ai a laha ra£jt€ia mau p«emoku na pua alii kiekie a hoea i kā ha&haa a pelā boi ka nee ana mai 0 hoea 1 ka "lopa" a me ke kauwa haahaa ilalo e kolo ai. | Na keia mawwe 0 ka moolelo 6 HoohokukdUni-ke alii e hooiau» maj ia kaknu i ka pololei ame ka oiaio o keia mele k'oihōnna e alakai ana a e fnhikuhi ana ia kakou \ ke knauhaa 0 hā'hanpnnā alii mai a Papa (w) 1 noho ia e Wakea (*) a han»»u mai o Hpohokokalani (w) ke alii 1 noho iaeWakea' (k) k& makuakane, a hanan mai 0 Haloa ke alif. Nt>iail<«, aoie kakon mea e olelo ai a» wahahēe ka poe 0 %a wa hiko, na lakon 3 baku 1 kela mele ' Maloko 0 ke Kauoha Hou, ua ike piuepine ia na iunaoleio e knhikuh: anu i ka oiaio 0 ka olelo iloko] fo na mele koihonua a amei Soioa3oue, a pela no e hiki aiia] *akoo ke oana aka i keia mau uaawe koihonua 0 na mele o na ha—J naona ahi ame na huoauna kanaks e keia Lahui Hawaii. Ma ke koaohau e ike ai kakou 1 kka. aee aua oka mookuauiiau ma! .a Hoohokuiani (w} ke alii a ioa? ka sfo»Kamehameha I ka ea'i,&U'~~ pun? kaulana loa o keia mau .p<se, ouoku uana i hoohoi maUlo 0. aa, mana hoomalu o ke kauakā hookahi! h kukolu i ke kah.ua p*a aaueue olel o ke ela ame ka maluhia ame ba,| 'noho hoopilikia ole ia o aa kanaka;] apau. . | "MAMALAHOA KANAWAI" r Oīa boi **JĒ bcle ka elewakuL 1 aj nooe» ke ala. ka (uahine ame ke 4eiki uuku." Aole mea nana e; pepehi a hoopilikia ia lakou. j «eia kanawai, a pookela ] kni ka Moi Kamehameh», ka uiōi' hookahi i noho ma ke nooo ke au-> ,j puoi, m haawi mai i ke kauawai e! niaiuhia ai ko:m »qpDui, a e he'e Wakiia ai kona taau makaaiuana aole e hoopiiisia boo ia mai ia nawa mai, a hiki i ka hoea aua maj o k& iamaku o ka malamalama o ka Euanelio 0 ka pono Kanaiano 0 ke t)la mau loa, a pahoīa iho maluna 0 sei,i mnu pHieuioku nani a pookela o ka Paredai»o oka Paklplka, aaai u& piki» kuahiwi kukua&ila, a hoea aku ina nehe aialie aiue aheahe makaui e pa mdī eei, pa oekm nei. 1 ko kakwu hikl aka i kahi u ka mō*>leio bka Moi Kamehameha'l, ka n» f i aupuni o Hawaii aia». Hawaii aOponi ai»p H&waīi lāhui. hiki ia ke nounoo ib.u me ke kaoalua ole i ka oiaio 0 ua tt»oo!eto ltaavhau o na hanauna alii 4 pai naah i im p >« kaluko euai kc-> **toi becauua a hoea i kekahi ha— oaaua. A>i« o kekou uwuMke mouUlo i ( &akau ia ,ua uhiko eiike *oua Uhui uaauao e ae 0 ka. *ka uae, ua kakau ia aoia uia ka. {Mp* o (k uaau tuai kahi hauauaa a i kahi h*aauua,. , OWio mai k&Palapala Hemoklo ( < * # p»hp4ja iho en ī aiaal oielo uia kō lakyu mau uamu (aak! a»a ka *nae Wu ma,u mgn:v\ j I ka ht»H nna \ n«i kuniu *«4 kakaa too;>Ulo kauUt a0 H* ] w*\i nei, 04 ike ūka aua *uie j puka aaa mai 0 kela ame keia j uauauua aiii uiailoko ouai 0 k«la a j oie keu hauauua ka .akiii — loiHi a piU po'.oUi uo iuī.

I 0 feeis sekabi ovs mea walwai nui lf>a je nooiiOu ia i fceis uuanawi e ke Ahaoieh» mao na seogtūa «©© .m luDttii>ttknivh)eoft.o &»toy, e heokaawt\!« i bn«winn d>»la, no fc« hounohonohoa hooponupono ana & pae buka :a ihi aioolelo epnu o k« Vu~" T auhau o na a!īi ao/e kela Lihu* Htiwsi). • , E pai buke i» a)a aa olelo a eloa olalo Hnw*ii .aai.e BerHauia* a e waīho ia mai u)a «>■ nuni a uo k® kuoiUkuai a ka ahcoi» Iu e iau siHe aiea waiwai uni lo* e ioa opio o keia ao ē oee aku eei keia aaan me«, a oia", eia oo ke ola uei kekaiii poe kahi'eo i hiki ke hoo—■■ aiaopopi» a kahikuhi aku iua ha — Aauaa huu o ibau la.. laa aule © hueaaaopapo ia keia ike waiwiii uu.i, alaila, e aku aua i ku powehnwehi a, ,u&lgisftie i n& haoaune o aeia Lahni H«Wt;ii a.oa na l&hui e. e hoomaopopo mai ko lakou ola lab\ii ana eaamuli o ka hooaiaopopo oU-. K heluhelu iho e ua poo heluhelu oK* HokUi a hoounaop' pa.. iho o feeia kou aieoleU - noi mai fca po inai o k?, hoakueaa ia ana o kela man paetcoku 4 a tce na hnnaona alii aoae na hanaune o ka liooīaha kanaka ana eoaluna o keia maa mokupuni aloha a naoi o ka Moana 'Pakipika i lito ae oei i Psan*!«an pookfla no Amerika Huipma i k«ia ia o noau )ea akn t a o ka mnolelo OR6 o koua hookumu ia aoa aoie io» ia e p^u., Ka Obu H*aheo Ina , K;ushlwi £kulu