Ka Hoku o Hawaii, Volume XX, Number 47, 19 April 1927 — HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU (No ka pomaikai o ko ka Hoku poe heluhelu) [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU (No ka pomaikai o ko ka Hoku poe heluhelu)

I ka pau ana o keia;mele a ua 1 Wahineomao nei, pae ana keia* ma kekahi aoao o ke kahua kilu, a hu ae la nohoi ka aka o na mea apau. koia nei wa īio ī ku aku ai mā kekaW āoao o ke kahua, ua hui āe'la nohoi ka aha hula. Haunaele āku haunaele mai, a ua ano maathaama loa ae la i keia manawā. I keia wa ua hoi atcu la lakou hei 1 ko lakou nei wahi i h'ookipa !a ai. la lakou nei hoi e hoi ank a ua aneanehoi e hoea akuihale, 'hoea ana o Kāulanaakala ke alii oMolokai, ai hui pu a?" hoi me iakou nei ao ka mea hoi nana ka nane i hoike mua ia ai ma na helu i pau akū la. Ēia ua nane nei\ x. Ku au ia akahi 2. Ku au la alua, 3. Ku au la akolu "0 oe māi la kaia?, wahi a Hiiaka i ninau aku ai i ua wahi' kanaka nei. 4 *Ae, owau hoi keia !a i hoea mai la fmua o ou— ko«. I hoea mai la hoi au imua' du meā o holo pu anā hoi kakou maluha o ko'u wahi waa, a eia ae hoi ko'u waa mawaho a e riei e lana mai nei ai na no ka makaukau o ko kakou holo aku i keia manawa, ai ole paha i ka manawa au i makemake ai e | holo kakou ua makaukau, i na i I keia la ai ole i ka manawa hoi au li manao ai e holo aku, ia raa— j nawa i pane aku ai o Hiiaka, j "Nam hoi kou hoomanao ana māi la, ia makou M a heaha !a hoi eaupu akis nohoi me oe i ke kai. E hoi kakou e kipa kauhale ja paa ka houpo, ālaila e hai aku au ia oe i ko kakou " manawa e hele ai, i nei ia la paha, ai ole i ka wanaao paha o ka la apopo. Ua pane aku la nohoi ua kanaka Kaulan&akala nei ia Hiiaka ; ae kipa kauhaie hoi ha kakou. 0 ko lakou nei kemoe eku ia no ia o kauhale a lakou i manao ai e hookipa ia ana, alaiia, huli ae ia hoi o Hiiaka, i hope a hapai ae ia i keia mele, 1 . Kuu kane i īka ua noe, 2. Noe halii i ka Waahila, | 3. Hoohila ka manao wehi V< ka lau, f 4. Lau a kealohā e pii ana ? ! &a liko, i 5. Wa iho ia, ao ka wa wale mai »a no, 0 ke kumu nui.no paha o. ka hoopuka ana mai 0 Hiiaka i koia' niau lalani niele, '*Wa iho la, ke wa wale mai la no," oia no ko HiiaU mu lohe «na aku i ka hauwawa waie mai no 0 na kane mo n& wahine ma ka hale , kiiu a iakt)u i haalele aku ai- K mau ana nohoi lakou i ka mahalo i ! nā kane «me na wahino ui mahhini mai ka iakou huakai maj Knoai mai, a *e noke ala noHoi i «ea mahak) i *« kokoolua 0 kai %»liīue 1 ke akauiai 0 ke alii wuhine 0 Peleula, s I ,1 keia wa nohoi ua hapai ae la] nohoi o Hiiaka i keia me[e. j . i. ixuu kane p ka mak ani hau t alia» , | , 4* O kaMukahuna i Hawawa, * i | ii. Wa iho # ke wa waie niai, \ , lano J

4. Ka ua hiiahila moeawākea 5. Ilima 110 tca laau 6. Hookau mā! ana ke kfi 7. Kaunu mai ia'u ka moe 8. E moe hoi-e P&u keīa kau a ia nei, ua hele loa aku la lakou nei a hiki i kaip kamaaina. iaiakounoi noho iho ai, ua aleio koke aku no o Hiiaka, ia Wahineomao, Lohiauipo ame j Kaulanaakala, auhea oukou, e aho ea, mamua o ko kakou haa— lele ar\a iho ia nei, e pono e ka— mau wahi ai oukou a maona a laila hele aku kakou. Ua ae aku la no hoi lakou nei i keia olelo a Hiiaka. Ua hoomakaukau koke mai la nohoi na kamaaina ī mau mea ai na lakou nei ai ka makaukau ana ua nee aku la la— keu nei e hoopiha ? ka lua o ka inaina. I keia manawa nohoi ua olelo mai la o Hiiaka i na kama— aina, oka haie o lakou i hookiia ai, e hele ana makou ao kau WBhi panai ia oukou e na kamaaina o keia kahala. e liio nohoi ko ou— kou kaha i keia mua āku i kaha e holo ai na anae malalo mao Ewa mai, Oka ia anei ia la e ola ai na makapehi ia oka wa nele. Pau ka Hiiaka kamaiiio ana i na kamaaina, huli mai la oia a ka— maiiio ia Kaulanaakala, nou ks waa, he Doe ee waa makou, ma— kai nohoi oe e holo ai a mauks nei nohpi makou o ka aina e heU ai. Aia nohoi a hiki i kou wa € peahi aku ai ia oe, alaila, o kc ia e kau aku ai me oe maluna c koa waa, ai na kamaaina hoi, u£ huii hou aku la o Hiiaka, a olek aka ia ia lakou, I hoi ma» au— anei ke aliiwahine ea, e haaw akea anei oukou i ko makoi aioha & eia nohoi makou ke hek nei mauka a hoea loa aku makoi no Hawaii. 0 kahi waa nohoi o makou, t kii aku na kanaka ia wahi waa i lawe mai ia Kumukoa nona a< ka makou wahi makana hoi n( ke aHi. I ka pau ana o keh mau olelo a Hiiaka, o kona haaw aku )a no ia i ke aloha hope i ni ; kamaaina oka hale, ao ko lakoi jpuka mai la no ia a he!e ma kc ■ lakou ala hele no HawaiiUa oleio ia ma keia moolele manao o ka moolelo o Hiiaka ma, ua pii aku la lakou ( nei a hoea uka o mai kai mai o Waikiki ka a hoea iuka o Pahoa. Srlō lakou nei nae e pii ana iuka, ua huli aku ia o Hiiaka a olelo ie Wahineomao ma. ' Ke pii akr nei kakou ā hoea aku i kahi < loaa ai ke alaloae heie ai a loas aku keia mau kaha aku, Eīa mauka aku ne.i he mau kupua. He kaikuahine kekahi a he kaikunane kekahi, O. keiā na kupu ino e hoomailo mau nei i k« oia o na kanaka ma keia mau kaha. He nui ke ino oka han@ a keia m*u kupua- He mau kanaka maoli nolawa i niaān a'kū ai a Wahineomao i k« aikane. Aole he muu e«pa laua a he m&u uioo lioi. A iua kakou e jūi aku a hanaiue uiai laua ia'u aok laoa e ola i ka Q kaua, ī. ooeia e PaUoa, Wahiue uoho ua Makahuua o Paiolo 3. Hoolono iuaī ana oka leo 4. Lro uwalo a k»«»ahek 5. H«ie i k$ U ikiikila k« 6 L« o Waikiki e | 7. Ikiiki wale 1 w* i paue ni3s «i o Pahoa, ma ka maau āua nu»' 'own? oe e kena wahiue 'heokauo s ]rt hui atīa mai i ko m&ua raau 'inoa, he keu «'a ka wahīiieWo— 'kano nui wak. Ia manawa, o'elo !ae U n* mon itahUte 0 £ahoa |i ke kaikuuane, 0 kou ikaika ughcl anei ao ko*u ikaika nohoi ia |k*na 0 Hiiaka.

0 ka w.a no ia 1 e'o mai ai ka lepo aua mau moo nei pouli pu o mua o ke alahele omua kahi a Ja— kou nei e hele aku ana. Ē aole hoi e kana mai p ka £'q o ka lepo e ku mai la, wahi a Lohiau i pane mai la tne ka hoomau ana ae nohoi ika kamailip aoa. ge puahiohio maoli kela e wili maila. Ia ma— aawa olelo m«| la o Hiiaka, aole kela he puahiohio e wili maila, au b ike aku la e ke kane. He ktiiehu lepo manawa iuo kela QO koonei maa moo kanaka, oia o Pahoa he wdhine ame kona kai~~ kunane moo nohoi. Āka, āole wale »0 0 laua n,a kupu ino o keia mau kaiaulu, he nui a lehulehu wale aku. Eia aku no ia kupu ino 0 Kanioiliili, axue Pohaku-> kikeke a pela wale aku. Hoomau aku la no lakou uei i ka hēle ana a hiki i ko lakou nei hookokokeana e pii aku i kahi kaola e pii aku ai a iōaa aku kahi e ku nei ka Luakiui' o Xamoiliiji, he hu ana 0 ka Jmakani ka Lohiau i lohe me «Wahineomao o ka lohe ana aku, ike iho la laua i ka lilo nna oko laua māu pepē'*ao i hop& oia no oe o kekahi Jima oolea loa e huki ana i ko lana mau pepeiao, ā oia nohoi k« laua uianawa i hooho ae ai nie ka leo nui no ka nui loa mai oka mak«u, ame ka weiiweli. Auwe! Auwe! moku'na pepe—. liao o maua i ke nahu ia e keia mea e, E Hii e' fe Hii e* iīeaha keia. Ia wa no'laua uei i lohe aku ai i tia leo hokio e kaui i oeoe Ana ma na wahi like ole, ao!e I kana mai 0 ka ikuwa kupaīanaha, Ua like loa me na leo 0 haneri popoki e ki ana ae uwe aaka ana hoi me ka hoona-na ana. Oiai na pepeiao o Wahineoiuao ame Lohiau e lilo ana i hope, ame keia mau ]eo wawalo weliweli a ku i ka hoomakaukau e kani 'ana, .ia. ; wa i olelo mai ai o Hiiaka ia laua t . nei.

i _ Aole keaa he mau hooīeleioaa mai na.moe-wai. inai a kakou i ike mai nei i ke ku o ka «a o ka iepo, i āka, mai kekahi xooe wai okoa inai keia noaa ka iuoa o Kamoiliili, 0 koua Kaianā aina keia a kakou e.liele aei, a mai hopohopo oiua uo keia mau mea a olua e ike eei. I kela wa 110 i pu ae al o.ua j£liiaka Qei ikapoliopeie i ka pa'u. oua a paa i ka lima, a hoomau aku la ao lakou nei i ka heie ana. O ko laKou uei heie ,uo ia a hiki 1 kahi hoopiina e kau aku &i iiuaa 0 ke oia no ka uiānawa 1 ike aku ai o Hiiaka ika iele ājfn , mai o Kamoiliili me kona ikaika nui a pau. Wehe ke a o luua, wehe ke ā o ialo o ua moo nei, a. pulelo uoho.i koua iauaho i hope aa ua luaka, a ke*ke uohoi ua uiho» X« ike aua aku o Hiiaka ia ua moo pei e kie mai aua maiuua oua, huli mai la oia i hope a oltl» la i ke k*ue auie ke aikaue. Auhea olua, e uee mai olua a piii (m>ūq uiai mahope o'u, o ioaa au— at\e! olua l ke ehu o īia poipu aua mai o ka hoa palo o ,kakou, o ko la,ua uei wa ao ia i aku ai a pili uiahope o Hiiaka> oiai ua moo nei ua hele a pepelu ~p&tio malnna o lakou eei. kokolo aJa ka liā makau a weli-— iwli iloko o Lohiau, oiai a ka&l uo oia a ike maka maoli i uei uiea heki?ig moowAhiue. 0 kaua e ike aei ike kmo o keia moowahiue ia , iKaiheaHiH» kino wahiue kanaka |wiott koua, iuat ke poo iho a h*j« |iho uulaio o na t>*uiu, a u& ike pu aku la uohoi o I<Qhi&u j ka opu. 0 ua wahine moo uei he opu maeH no oke kinaka. He auo hooluu olena o tntia o ke aloma kekahi wahi a mai ke poo iho a hoea ika uuiaUiUH he auo kakeakea ka hooinn. H« mau wawae oohoi o ka woo Sme ka huelo. o luua iho 0 ke kt» he anookala ooi a ua Hke paha ia me ke kokala o ke k«a oka ns ilee ia ho| ' ka inoa o ke korokvx*na o ua al«a * p- ;