Ka Hoku o Hawaii, Volume XX, Number 48, 3 May 1927 — Ka waiu ame ka meli ai ole na Hoonanea o ka manawa [ARTICLE]

Ka waiu ame ka meli ai ole na Hoonanea o ka manawa

| Ma keia kaua 1 iuku oui > i jn« kanak» » psb ka wai * na kahftI w*l no ka noi <* na koa j i > a Imake n'r» ka paio 9«a no o ka noho alii b tn«katnakusahine a me ka noho maluhia an 3 Q ina matno a nfc ko* .wlwoole_€ 98 ' heooeii keia i«, a ua kapaU k a inoa poUja ole ola ka«a kau!aa R loa o_k«t baaheo o "Ke-P#ni-Wa! o l#o." M«haka o » feo, ° i Oab« ola fea pakele ana o KaJtgf V knpale \ n» koa o Hawali malalo o Kftmebameba. T ka 1791, Hoonka kaui o Ka* tneh«ro«ba me cr® ko« bUe o ' Kseokoiani a me Kahekili. ma «a wtR katja e kokoke aj& ma atvawa o Wiaiinaao. Ue nlnpa Ja na *vaa kaMa. a bor>. j o«ehu fa na koa hul o Maui tna- ] lalo « Kaeokulanl, ma na kapaka j oka hu|aana me ka au iuka o na »watfa p Hntn<ikua no ko oan iho,. | Q ka eHma o «a Jana» icih a fCmnphamtl!a no kona anp«nf e maluhh a ua kapaia ka inoi 0 keia k*ua o KepuwahauUula.'' O Kaeokulani ka mea nana 1 boohfo}o i ka »aep*e kapu o Liloa ame ka nioi o Pakaaiana m a Waipio ma ano hookelakela, |a brvol»seh9e Kamehameh» a o jka hop«na 1 loaa ia r » ua a jhosajoa ka o ka hookle' 1 kie.

M fl horje iho o kela kana ana, «a laweia oiai imua o Kamehameh» ena f4lil koa, ni kanaka law3?a pihfl koa a eu ho[ i hiH ai i ke poo o Kamehameha i ka hoe "d« mau raakabiki i h£la ee. TJa kuVulu ia ae ui poe }awai a nei o Puii3 imua o Katnehameb a he alo ahenlo, tne ka manao _o nalii koa e eoake oa wahi kanaka kea a piln eu o Puaa ma ka tiou an* i ka pohaku a make O k3 euuwai oluolu a lokomaikai a piha aloha nae ka makee nuj e malama Ike knuaka nni a me ke kaaaka jki, ke kanaka koa a wiwoole, no ka ia e hiki mai ana e eha ai ka ili. Ua kikoo ako ko Kamehaeneha nana ana imua io=», ōo)e i na me a » hala i hope, na mea e huhikuh' m«i ana e hele imua a Ie! i ka lei oka haoohano pookela loa no Hawaii. . Ua hoopuka mai ia o Kameha. raeh \ k*ia maa hmolelo. 4t Ma* malaho» Kanawai." He poe pio oukoa no ke kaaa, a ke haikala ia nei onkou no knla h*na koa a oukou i hili ai i kuu poo tne ka maka'a ole mai i ko'u alū, a mai eha au ia oukou.

Maauei e kala ma\ i ka me» kakau no kela kaua o kepaui wal-V Iao : ' oia ua holokikl !oa ka pen I imQa a komo ole ka mahele e pil' ana malnp* aku 0 Kalanikupule i Mihupe iho o kela holo mahuka ana o Kalanikupule no Oahu. aa aku 0 Kamehameha 0 kona elele kapu imua 0 Kahekili e hal aku iaia a ma kana kauoh, Ehiawipio m-»i oia i ka mokupuul bofooicoa o Oahn no Kamehameha, a e ,hoike koke mai oia i kfna pane ano." Ua hoop.ulwa nul ia o Kahelii'i tl o keia kol uahoa loa me ke 00. lea \ \v«iholft.,ku imua ona e ka elele iloko o na miuute pokole a 0 kana l haawi maia i ka p a ue oluolu mao fea ĒMe lawe tftuoh fc 1 ka i ana mai. "E hoi oe e ka E'e- e a b*i aku \ ko e ni«i oia a qhi kap;i t >lei-!c f a k«iu k*s īhulupuan i ka unhu, alaila, kii eua ka aina ona a !i*we akn." O ka make ke ano o k«ia mau hu«ot»»lo a Kaliek'li » na»e niaia i k« Kiele« ua hoeko ia keia mam?a oleio e Kaeueh&melu » hik; 1 ka mak») aaa 0 KaUekili. a u& pa> keie ka uvokupvns 0 Oahu mai k*; haUwai «na m« ua hooaka h»han« i Uoamak»ukau mua ia «i, j t Kauiehauieha k' kaua ana Kahtkn% euaaiuli o keia maa huA-j ele'.o o ».e t<o';« "E kaii a uhī kapa na lePik, aUlia k:i mai i ka U*t aku.*'

; U- - ? kali o K»mehameba e h >uko i ka ooi a hiki i ana o. ' K9hekit!, a o KaheKili a o KahekHi ka mea i hqo ole i kana maU olelo men o ke makun. Hoi o Kamehameha i Hawsii, a hoouka kau» hou ine Keoua KuahnnU ma Koapapaa, Hamakua, a «isb«e o Keoua Kuahuula, a pio oia, n liia holookoa mai k« «noku* punioHawaii malalo o Kameba.| mehf. j Na keia mau kahua k»ua i bol- j l'keike aku ia Keoua ame na moku-j o Hilo, Pana a tue Kau, o Kame. j h&meha ka tn«a i hoolaa ia nui no j ka nobo alii, aoje o kekahi alii e j ae. a peia i'o no. | Kukula ia ka Helan Hookalaku* j pna noi o Puukohela ma Kawaibae Kohala Hema, malalo o. ka papakuhikuhi alakai a K&bopukahi. ia Kamehameha, no ka ana t ka pa kana pale o ka Pakiplka, a tua keia -Heiau, ; hai la ai o Keoua Kuahuuia, ola ka hooko ii ana o ka wmaaa kauiaua f> ke kilokilo a kuhikuhi puuone Kakopukahi i olelo al. "E wa-hi tra Makaha. q ka Lokowai,;.. I pii mai a komo ka I'a momono."

1797. Hanau o L ; holiho na Ka. mehameha me Keopuolapi, hoolaa 'a no.ka eohoalii malalo ika inoa Kanj(hamsha n. i Hoomaikai ke Kalaiwaa kaulan' 1 i toa ka moolelo H&waii me ka poin* ole i aneare elike meka hihimanu o na mokukaua hao kila o A&ie-i-'ka a me i kapaia o "Ka Pēlelew," Mamuii.o ka nunui lalUna f-le epai o keia mau waā kaua, ipela i kapaia a[ ka iooa ma mau hlohiona.

Holo o Kamehameha n»e n* ko a he eha raa n o kaoaka ana Hke i a me lau 'ka nui o bn m* ka he T u Hawaii, am? ka hel e atabin bf t6 t OOO ka huina no ko VanaktJpia fCalan;kapu]e, Mol O+hn, Maui, Molokai, Lanal a me K«hoolnw°. Ma keia hu»kai, be 16 pos haole e hele p'i tiei me Kaaiehamp.ha ! ke a o JriO, Yonr,g (Keoni A»» Wllh'am Dav:r (Hueu) ■■ me P. Anr!e r aon, na lakou ke alaka' 0 kf. Kahaakaua 180i h'k: ira Pe'e" len-i no k Q ala rroana ■ hiki aka aii na ale hanupaūupa ) ke kai. Waenahonua (alanuUha ha a me alonul-Ka^ahawaha. Hikl ka pe'eleu i L"»haina a ho. auhee ia o Koalaukane me ka hoouka kaua ole t a holo mahuka n® Oaha. HlKi ka Peleleu i Molokai, a u a pani paa ia ke awa o Kauoakakai f u? hiki ako ika eha mile ka nni kahi » na waa kaua oKameha, meha i hoolu'u ai ma na kspaka { 0 Hilia, ka i'a "ka i ka wswae. Hiki ka Pelelen i Oahu, a pa e ma Walalae, a hoomakaukau o Ka mehameha i kona mau puali kauai keia wah? no ke awaw' hamama o Nuuanu, a ma Puiw^ 1 poha mua al ka leo o ke kaka] a kaua me Kalaniknpule. TJa hoonka ta ke kaua mua loa e me na puali koa 0 Ohao, maialo o kenela Kaiaua oiai oa helo ela mahope o Kalaui'. kupule ka moi 0 O-ihu a haalele 'a Kamehameha me ka manao « Unakila o Kalauikupnle, a liio oi a { Pukaua uul. | Maia hoouka kaua ana, ua tcu oia (Kaiaua) tka pjka pukuui&h l a make lo?, a hoomaka ua koa 0 fC«lanikupule eemi hope iioko ke •wawa o Nuuanu. i heouka ia r>a kaoa Kihakahnka a hiki : au a hee !o% ati.» & ua pinaea koa ma na pali eli'a'e uwalu ae piuaua ana no ko lukou niau ola, a o k» iuoa oia kaua, o Kauau. ipaii o Nuuanu. 4 ' I r a pakeW, o Kalaaikupuk oia. juua oua kuuhU v i o Kooku ao keikahi mau mahiua a hopu pio U :ma Waiplo, Ew, « kweia ke «k«a o Kamehameht a i» m« Moanalua, Pakeie aku o Kealankane a hoio laaahukki no Kaiui, mai kd taai l k«p*i* he ' 0 kuu" a uiake Q l\i;>mhesh> t«» a'ihlkaua «KvV-e ; o »*. fue kftāio«AU «Jii ke aiaka» aua ia jco« li&« o ua

Hoonna aftQ a Kamehameha i koo.a Eiele la.we kauoha impa o Kaumualii ka Moi o K®U»i,. ke kaof»ha e haawi plo noai i k« mokuPoni o Kaoai. Hoouna mai o Kaumualli i feona hoahanan ponoi o Katn»lolani imua o Kamehameha no ka hoopopopono i ka nioau lahui e loaa ba malehia i kona mokupuni. WabJ a Kaumualii i kona Eiele. 0 Kamehaaieha oīa ke poo, o oia mala D a a e ona mea pili hooponopoao i ka mokupuni alii o Kauaj a e no oia i kana ioar. kauoha ma fee ano o Kamehameha k e alil kiekie a 'ke Akua i hoolaa no kf» noho alii no ka ho_ iookon. Tla hiki ooa? k& F,!ele a hui tn KamehamehH a'kauoha aku o Ka* i mehameha e hiki kino mai o Kau. I mnalii a hni kino laua• j Ua hooko ia kfta kanoha, a ua !htki kino mai o Kanmuwn a ha*w. holnokoai ka mokupuni »1U o Kauaia Kamehameha a hui ia ka Dfe. nina holookoa mai Hawaii a Kaua' maialo o ka neho alii ana a Kamehameha a ua ka Moi Kaumualii e hoomalu ā hooponopono ina m6 a apau ma ke ano k»hu no. Kameha. j <neha. . . i Ke ike nei kakou, o Kauai ka mokupuni aole i eha ka il>, aol e hoi i kahe kp kulu o . na /koa no ka na'i ana ia Kaoai, haawi j wale ia mai me ka manao uiakee i ke ola. ka pooo ame ka noho oiuoiu a noho kuokoa ana o ka maka&iaana a me nalii. O na mokupnni apau. na paio ia me na hoouka kaua wiwoole, mai Hawaii a hiki i Oahti, a haawi wale ia mai o Kauai.