Ka Hoku o Hawaii, Volume XXI, Number 2, 7 June 1927 — HE MOOLELO WALOHIA NO KA U'I ELEVAIRA ALAVA RESA MOOPUNA A KA: HAKU O SUTOWOLEDA o ka Home MERIVALE (No ka Pomaikai o ko ka Hoku Poe Heluhelu) [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO KA U'I ELEVAIRA ALAVA RESA MOOPUNA A KA: HAKU O SUTOWOLEDA o ka Home MERIVALE (No ka Pomaikai o ko ka Hoku Poe Heluhelu)

MOKUNA XVI. KA PIOO NUI MA LADANĀ, KUU HOA AOHE AE NEI, LIULIŪ NA MOKUKAUA AUPUNi, kekauamoana jcamahao Ua moni iho la nae o Alcvaire, a aole hoi oia i hoike aku i lela • e?ia c halii ana iloko o kahi huna [o kona puuwai, aka, o na minoaka nohea, ao na muki papalina ana na mea 1 ike ia iwaena 0 na hoaaloha. I ka pau aua o keia hui alohā ana maluna 0 ka oneki 0 ka moku lago, ua koi sku la o Alevaire i kona poe hoaaloha apau e hoi lakou no ka Rumi Kapena o ka Moku lago, a malaiia lakou e hul kukakuka hou ai no na mea e hana aku ana ma ia mua aku. E hoomaopopo iho kaua e kuu mea holuhelu, 0 keia mau hoa— aloha apau 0 ka Ui Alevaire, ao ka mea hoi i kapa hoolieno ia mamua aku, *'0 ka Moiwahine 0 ka makakila." Ua hoohiwa— kiwa ia lakou apau me na kahiko 0 ko lakou mau kulima pakahi, ae hiolo ana na pilali ma ko lakou mau kipoohiwi, ae anapa mai ana hoi na hoailona Hke ole ma ko lakou mau amauma pa— k&hi, a he kulana hihimanu mso!i no ko lakou kulana e hele pu ala me ko la|cou Adimarala nui, a ua kau mai Sa ka maka o na poe apau 0 ka mok\j. lago me ka mahalo nui, a aole no paha i ike ia kekahi kulana e like me keia e ike ia nei mamua aku oia manawa, a he kulana no hoi na kaua e kuu mea heluhelu e komo pu aku ai me kela poe oluna o kela moku lago e mahalo pu aku ai, Aia ka Lede Valeria, ao ke kaikoeke no hoi o Aievaire a Hoahanau hoi ma kekahi olelo ana, a aia oia iioko 0 kekahi ku— lana Aliikoa, ai aahu ia hoi i na aahu 0 ke Aliikoa 0 na Hilana o Sēkotia. He papaie hulu punohunohu ipu poeipoe kona e papale a'na, ai hoonani pu īa me ka hulu 0 ka manu Oseterika 0 ka wao— nahele hihiu o Aferika, a ua kinohinohi ia hoi kona kahiko me na pohaku momi kumukuai nui, ao kona Aiiikoa ukali hanohano, oia no kana ipo "Lei manu" Koroneio Kaleroe." 0 ka Lede Venetura hoi, ao kō Farani Moiwahine hoi 0 ka oniu pahikaua, ua āahu ia oia me ka "Aahu puhauhau o ke Aliikoa kiekie << Zuava' , 0 Farani, a oia hoi ke ano "Aahu hulumanu o na koa kahiko 0 ka Moi KaHkeaouli," ai kaulana hoi i na la e noho Moi ana ia Aliialoha o Ha« waii nei. E hiolo ana hoi ma kona umauma kona mau kahiko kea hoohanohano, ao na kea hol 1 loaa iaia i kona manawa e paio ana me ka makakila m% Faran,'f ( ai ba»wi ffiakasa !a ma! e

kona Aupuni mamuli o ,kona ana maluna o kekahi maji aiwaiwa i ke kakapahi. O 'kena wahi ukali mahope ona, oia no kela kanaka Hapa Inia, ae aahu ana hoi i kek&hi aahu koa ano kamahao, | He makehewa no paha kaua ke 'kamaiHo ae i na aahu koa o nā Hoaaioha kane o Alevaire. oiai, a ia hoi lakou iloko. o ko lakou mau aahu hihimanu like ole, A laila, e hoohuli ae paha kaua i ke kamailio ana mawaena q Ale<— vaire me Venetura i ka manawa i hoea akū ai lakou iloko o ka rumi Kapenao ka mokaua lago, a lawe pakahi ae la hoi 1 ko lakou mau nohp pakahi. la manawa no hoi o Alevaire i huli ae aia kamailio akula iaXede Venetura me k£ta mau olelo. "Ē kuu hoaaloha oiaio, e Ve—< netura, a ia manawa i huli ae ai ua "Huihui Waina nei o Koro— dova" i kona Kaikoeke ka Lede Varelia, ai ke Kauna Klemia hoi ame kekahi poe e ae iloko o kela huina, a kamail'o aku la ia lakou i keia mau olelo. E kala mai oukou ia'u noka hoolilo ana i keia manawa a kakou e hui nei i manawa no'u e kamailio pu ai me k«u hoaaloha Venotura nei, oiai, eia lipi iai<* nei kekahi mau mea e hoakaka mai ai i ka nane huna e nu hele nei iloko o ko'u puuwai, l A iahoiwau alohe i na mea [apau a ia nei e hoike mai ai ia'u. [alaila, o ko kakou manawa ka ho' ia e kukakuka hou ai no ka ka — kou mea e hana aku āi no keia niua aku e nee mai r>ei, M Me keia mau elelo ua huli koke ae la no o Alevaire a kamailio a ka— mailio'aku Ia ia Venetura i keia mau olelo, 1 "Ua haiia mai ia'n, o kou [ moku ka moku nāna i hoopiholo ' i fea moku i hea kona inoa o Bocacso, Pela io anei e kuu Ai- ' kane Venetura?" f Ua ae aku 1a no hoi ka Lede | Venetura me ka olelo pu ana mai i i keia mau olelo. I * 4 He mea oiaio na ko'u moku 1 i hoopiholo aku i keia moku nona ' ke!a inoa au i kamaitio mai !a, a ma ko % u hoomaopopo aku oia ka moku e noho alii ia ana e ke i Aliiwahine Sie-la, ao ke kaikua— hine hoi o ke Keiki Alii Koro - 'maka o Irelani. va hakoko aku [lako'u moku me ka ikaika loa |me kela moku Bocaeio, ao ka | hopena oia hakoko ana, ua lana- ! kiia na kipu pololei ana o ko'u ! poe kipu pololei ana maluna oua moku powa nei, u?f piholo aleii la kela mokukaua Bocacio. ua huli ae la ka Pua Lilia o Farani, a hoao e paio hou i ka lua o ka mokukaua powa, a ua holo mama aku ia kela mok*i mai o makou aku. Ua uhai aku aku la makou mahope o ua moku powa nei, aka mamuU o ka oi aku o kona holo i ko ka "Pua Lilia o Parani," ua pakele aku la .ua moku nei ia makou. j "I ka wa hea i hoopiholo ia ai kela moku Bocacio e ka Pua 1 Lilia Farani, i ka po anei, ai ole ia i ke ao paha? wahi a Alevaire ! i ninau aku ai ia Venetura. Ia manawa no hoi i pane mai ai o Venetura. "Ke hoomao— popoloa nei no wau, oia paha ka hora eiwa o kēla ahiahi." "Alaila, aole no e hiki pono loa I ia oukou ke hooiaio niai ua make' |ka poe apau o!jjna o kela tnoku 1 powa, aua ike maka aku paha' ioukou i ko lakou holoaia ana ji!oko o ka hohonu oka moana ; af' | ole ia aole paha e hiki i kekahi o! /oukou ke hooiaio loa mai ua ike ' maka oukou 1 ka piholo ana o na poe apau oluna o kela moku powa Bocacio?" " *| I Ua aemai la no o Venetura/ lo no !akou i fke maka f ka | iho pu ana o Ic«ta poe o ka moku *

me ua moku ala iloko o ka opu anaole oka moana. "o ka mea maopopo loa no e Venetura, mamuli o kela ana o kela moku powa i ka Pua Lilia o Farani, ua koho wale aku !a no e kuu Venetura, ua holoaia pu aku la ka poeoluna o ua moku alp me ua moku ala iloko o ka hohonu*. Aole anei hoi pēla e kuu Aikane Venet.ura?'' Ae mai la no' o Vehetura me konakamailio pu ana mai nae i keia mau olelo"Ma ke kakahiaka o kekahi la ae, ua holo hele aku la ko makou moku e huli ana m'aluna o ka Ui hualala oka moana» ae imi pna hoi i na paha e loaa aku ia makou kekahi moa ola ū'iane e lana V.e!e ana paha mahina o ka moana, aole nae he mea hookahi i ī.oaa ia makou, nolaila, ua koho wale iho la no wau, aole io no paha he mea hookahi i pakele o kela mokupowa.'' I ka pau ana o keia mau ks— mailio a Venetura, ua huli ae la o Alevaire a k.amailio aku la ī kona Kaikoeke ka Lede Varc*)ia 0 Melevile Hale i keia mau olelo. "E kuu HosJianau Kaikoeke hoi ma kekahi olelo ana» a me oukou pu no hoi i lohe pu mai Ia 1 na oleio hoike %- ka hopaloha o kakou ka Lede Venetui»# no ka mea e piU ana i ka moolelo o ka hoopiholo ia ana o kela nioku Bocacio, ao ka moku hoi o ke Aliiwahine Siela, ao ka mea hai nana i Jawe aihue aku i kou kaikunane ek* Lede Varela, ao ko oukou hoaaloha maikai loa [hoī, ao kuu»kane hoi a'u e aioha nei- | Mamuli o keia mau hoike a i lohe pu iho nei, aoie io [ao he,raea hookahi e hooia mai, ua ike ia ko lakou iho pu ana me i kela moku iioko o ka opu ana oie ;o ka moana, aka, ua hiki no nae ia kakou ke hooho'o ae, ua iho ■pu aku la no paha lakou apau iloko o ka hohonu o ka moana, a jua hala aku la kuu mea aloha i >ke aīa hoi ole mai e ike hou i kana mea aloha he wahine, ai kona mau makua hoi, a ia oe hoī e ka Lede VareUa kona kaikua— hine hookahi wale iho r,o. He mea maopopo ua lilo io no paha ( ka opu hohonu oka moana i lua ikunapau nona, ae moe ai hoi iloko oke anuanu ka moāna kāi akea. Aloha no hoi oia! <4 Aka, wshi a Alevaire i hoo— ! mau aku ai i ke kamailio ana nie !ka haloi pu mai o na waimaka o ke aloha kane ma kona wau papalina, a hoomaha iki Iho la oia no kekahi manawa pokole. a hookuu aku la i ka hanā a ka waimaka e haloiloi ana ma kona mau maka aloha, a na Alevaire hoi ka uwe waimaka ana, alaila, ua hiki ole no hoi i kekahl poe e ae iloko o kela keena ke paa iho i ko lakou mau waimaka, No ka manawa wale no nae ko Alevaire hookuu ana aku i ka hana a ka waimaka ma kona mau i lihUihi e haloiloi mai, al^iia. hoioi nwiwi ae la oia ia mau | waimaka, alaila, kamaiiio m«i la i keia mau ole'o i? !ak«u, apau iloko o kela keena o ka! i¥oK»lago. j "Ke manaolana nei no nae wau- he nui no na mea kupai— | naha e hoike ia nei ma keia au kamahao nui oke ao nei. Eia ,ke kokolo nei no iioko o ko'u I puuwai ka manaolana oiaio, ke I manaolana nei no wau, aole np i | make kuu mea aloha he kane, ioiai, nia na mea no i hoike ia mai jnei « Venetura imua o kakou lapau, aoīe īoa.kekahi o lakou i umopopo aku me ko iakpu. imau maka ponoi i ka iho pu \e Kwm& Walaka o Qka moana, , . ! (Aolel pan) ' ■ - i