Ka Hoku o Hawaii, Volume XXI, Number 10, 2 August 1927 — HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU (No ka pomaikai o ko ka Hoku poe heluhelu) [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU (No ka pomaikai o ko ka Hoku poe heluhelu)

* • 1 A qfeTo mai.la hoi i keia mau olelo. wale ho ka hoi o ko pukou makaukau keia no. oukou huakai i Puna, e like me kau i olelo ~ai ia makou i nehinei. Ua.. 4 ae aku la oohoi keia, ame ka Qie(o ana e&ū i ua p6e kamaaina nei, o ko makou wa kupono paha kei& ..£ ia oukou. He mau kapuai no keia e hele aku o ka*u*wahi kauoha ia noho oukou pilikiala oukou, ea, e kapakapa wale a'e nohoi oukou i ka iuoa o Hiiāk(uk?.poHopele, oiai- ua ike iho la nohoi oukou ia'u." Ala ae ?a nohoi o Lohiau ma, ua pau ka ons awa, oiai, ua lawe j ne ia no o Hiiaka ia mea mai a [ lau* ae, a ua kamau wahi ai iho i ia nohoi o Lohiau me Wahine omaoi maona, ao ko laua ma I nawa wohoi ia \ haawi iho *i i ke liakou aloha i na kamaaina, o ikauhale. a pU aku la ma ke &'a iioa e h*& ana i KohaialokoOkaiakounei hele ia a kokoke %Mahi hanaha«jB I Puuepa ihnli iakou nei hele ana f a milaiU aku lakou nei ihoealoal Kaipnhaā, ano e ka [flfiakttnak* tieTuhelu, niaanei hou ka m«a Kaloou e hoakaka hou aku |a? m<? Va awiwl ka kaua; hookolo tiUt''ma keia wahi aku oj I ka kaua mo&Ielo a hoea loa akui II Waimeallra nsnea me ka ua IWpmipuu. J | Ē hoomihaooe e ka [helahehi e lea hete ana keia o kauame Hftaka ma a hoea loaj 'kaua i ka lua o ka wahine o K3laufca a !t»i!a kaua e lohe ai ■ ina mele k#feikhao a ,aLohiauipo, " ' | i Mai KohaH aku ka Hiiaka ma: he!e ana i \Taimea, aj |mai !ailß akUa komo i kanahe'e ( !o Mahiki. Ola he!e 0 !akou nei: a hiki i ka ptū otoina iwaena o ( ua nahele nef ōia o Puumoeawa, ua komo aku la lakou nei iloko o: ke poho oia tllafc wahi aku o ke j a!anui, llslta~ i unuuM ae ai o Hiiaka me IWahmeomao ina pa u 0 taua. Nana aku !a o Lohiau— fipo i ka nepunepu maikai ona toloo!o wawael> Hnaka, ame ka 1 hekeheke maikai nohoi o ke i kikala upehupehu o ua Wahine ™ poaimokunei i*i6ni wale iho la i no k6«ar haae 1 ka ono (Nawai hoi e o!e ka'ano o ka puu o Lohiau) he ano maikai na hio— hionaekau pono maiia imua o kona mau maka. Ua niaopopo mua no ia Hilaka keia manao hoolaau o ke k*fle a. ia wa aia i paeaea ae ai k€ta kau; Kimo kf ala i Js,e poho o Ma— kiki He hana lalahu.ia na ke ki—. puupuu, v Hui ka lewa luo§ me ka lewa lalo i Hui kai o i&au o Kawelowelo Hu huhui ie-ielfwa Eha i ka ua Lelhaakolo Alaila pane aku !a o Lohiauīpo fi HHaka aole ka hoi i ike ia ka ui ana a ka iewa luna mt ka; ;!ewa Ia!o, a w«ha e rasu r.e; puo i*. i* fLtiSjUl» kuu K» bt.

Ua ano aka mai Ia o Hiiaka, pane mai la ia Lohiauipo hewa hoi paht» i ka okala oua hu-: iu >ka puapua, Ua hele loa aku: la iakou nei a hoea i aua a ilaila lakou nei i hoomahal ihoai.. Ika pau ana o ka iako& r uei hoomaha aua> u» heis aku >A, lakou nei a hiki i ko lakou puka ana aku mai keia uiunahe^ t poko o oaahiki. Ua hoea aku ia iakou nei i makua, alaila nuli aela oHuaka ft nana ina pali hula a hoopui|j| ae la i keia kau. , A ua Lilinoe, ehu wale ina iuā l opo k,e kapa a paa aia &a iu&& h au e au ma Kahula aua Kai koo aeia. ke aia . _ Pihopiho oe, ieie ke kai,o > makau kiu r -1 Au we Hopo ik* loa o Honok*Q£ »j 1 kane oe i wahine au- , 1 j * X ka iohe ana o Lohiauipo L Jt& meie hope o ka hoopt&ft ■ j ana ae o Hiiaka. i' 'i kane oe*i »j wahiue au,; ' j a kona niuau kftks > jaku La w ia i ka wahuie, ia Hilpi: ka. ''owai ia kane au i ae ia i Uio ai oe i wahine naoa,- >| "Heaha aenei hoi kau niaa« e niuau mai ai he naae i huua ahf loea no ka ika mea e loaa. ai ke :oia nane,' J wahi a Hiiaka i .jmaia». Hele aku la n« iako*i nei oiiLM jO Hamakua* a haia fcai'a ■makua, a hoea lakou r.<s a j[f(J ! aku ai i e $Jg& 'ananoka Pohaku, wa'anuioliai i aj>akan a? . ano o ia o ka Jw»lao Kilauea. Uaolēt4f u~j (o.Huaka ia Lohi&a, "eū| tlx>hakn o kanalea, I pili umauma ai !}6okjßjsi* aj hookahi ao 1 ole *aa ka aie oia ioi o Wahineomao) I ka a i *ihti s u'a l:anaki» ne!,"Tn«T hae' Lo^ati. aMe bē 'ē* ngßu - ?a ai e maua,** a""laiT ■<* Va aka. a ua Hiiaka neC «- Mailaila aku !akou n<»t lloai Hilo, a haU na Hi!sMiku, i» ho«a nel ? 4 «wta. Makalkanaloa HHo. ** ku la o Hilaka a nana nrSTnBo i« maanei. aiaiia hwli aku Ti~cana #«na (ainaaloha a ike aleW I» kt»att«p*ts Ī ka ai ia e Ve Tcti— ' koaana. Oke aikane aloha ktia o 1 Hopoe, ua paa no i ka āi ia e 'na » k«uku«aua nei ona ē like nohoi xm ikaaai ik« mai ai maihum mao 6 I Pe&akea, aia wa hiolo iho Ī&. sa iwaimaka o ua HiiaHa nei uaa |koo« snau papaliua a hāpai &ou } aeU oia 1 keia kau oia Uoi ke -4B*u | e piii ana ia (Panaewa Mokulehua juui) i hoike ia ma kekahi *$a iheiu o ka Buke I o "Ka Mai Au-> puai (MA keia walii e ka mea heluiielu ua kau twu aku Ia no o Haaka eia uae ua hauie iho aa hua mele « uu Hiiaka uei, uiamuH paha ka nui loa oke aloha i, ke aikaue aua ia Hopoe,) I kona ike aua ilio la i ua mea a ke kai — j kuaaua i haua a», ua hoopuka ]a ua Hikka nei i keia mau ol^lqt,,j "Ae, i«ala»na ana ka hoi au kau mea aloha ao ka'u ka hoi, aolē oe i malama " ■■"Eiwekoana au i ka hoolaau a ka manao, ika, aole au e hōoko koke ana a hoea luiua o ko utakaf" | i iuea uou e ike maopopo uiai ai," aii wa uo oia i paeaea wai ai i. keia kau- ■ i Aia ia o Leleiwi o Makahaualoa Oni aua ka iae ohia i K® iae a ptrni t»*tika oka lae manienie | 1 uka ike ahi a L«ka I Oui «oa ka lae me kt kanaka la ! Ka leo oka Pohaku o Kilauea \ Hai Kilauea | Pau kekahi a&ao 6 ka uiahu j nui | Mahu nai » ke^ I L ii'u m*i *u* ke ahi a kai 1 Pohak» 1

p Puii* au. uo ka kLkiua.a_k« la i Haehae Ke paeaea ala no uā Hiiaka n£i i keia jcau, a he uwe ala liō hoi a Mttaja nei hoi ka uwe ( uwe ;;; malla o Wahiueomao I keia heie aaa aku o «ej . «a hoi mai lā lakou ne! f me Pau-— opalaa, a hui alohā iho 3a me ka haaai me Hiiaka me Wahineo*aro -ame Lohiauīpo no hoi, a aela ®o hoi ka hui aloha ana ka::.oe loa akn la 110 iakou nei ma ko iaieou aiahele. _ x Ia lakou nei ē hele ati, ole'o «ka la o Hiiāka ia Wah *,eoma > «ie kahi kahu oua "e i>i: e akn OĪna mamua ai ko lau;i hali •ua akti ua koe iho la o L"> jfau— ipo me Hiiaka a ia manawa o Hiiaka i olelo mai ai ike kane, ia ■i(6hia«. T M Ē» ttiheā meke L , i ha. akn sn ia ue, he kane oi. : \'u 'aa k« o)eio ana, aohe nae o"u Kule.ina tai oe» * aohe hohoi u im'n. he ok<» ka meā 1 kuleana ia oe, a malaila hoi aft i ike aj ia oe, * pela hoi oe ia'u, he wani elele uo au i hooima ia aku, iua| »k« mea akū ke kuleana peoo mainna ou. * N<da& heie aka aei au i ka inea oka ks« m» ka airm a ma ka «oaua a loaa oe ia'u i ka Pclikua-a . U« hoomanawai3ui au i i oe> • (hoi hott oe i k« &o aina « ik? | mai *i oe ia T u. | Mamoli oke kauoha ?, ka mea |uanaka a'u «* hooK. ak« ai r ua lawe mai Is aa i* oe; , * haismti Kiai a b-je& mai k©fc - ' knnnm i feooisa&dWArmī aku nei. Mi u i *ohsa oke kapa o ka !e o ka aaea i»Qft wau i hoouaa e k ue M iiookapu pu sku hoi ao i koa kno a ua hoōkapa iho nohei aa i kea kiao «ohe h«i oe e ike m»L * * aohe* oe eke kane, u« ij*ma kau Haku kaikoaaaa, ola bok ko Trahiue aele oia i os}iaa 1 k<m k*uchā iaia e malama m4k*i 4J« Oia i k&u mea aloha he a;ks.ae, i oia hoi o H<ipoe. * . "{lm ai ia eia ka moknlehna e iHopoe, a «« iuske ktta aīkaae 'aloha i«ii. & he k«U aoh.i kona aloh* o*e ia'u, koua i alo 'heomaoawauui aku »ei i ka wek o ka 1« i ke a ka ua nie ka'_ma — kaui atoe ka a!o an? ina poplliki* o ka poe mauao iiio mai ia'u kena pokii!! Aka, € hai ake no nae āu ia oe e kwa k«ne ka oleio aaa.** i) ua pai't!ikia sate aā poiuo a'u i alo hewmaiiawHUiii, aku al Uiā]aio 0 kaa« kauoha, «u iilo ia uiau aiea, a pau i mea ole loa ia'u, «oiai ua k« mai kuu Haku kaikuaaua i ka [uoiaō iā'u, 1 * , "Nolailae hewa ana kua klno ,ia oe, a hewa no hoi a« me oe ueie aohoi au ina mea apāu ioa e like nohoi ute kau i ike au oiai kakou ma ke -ala heie hoi no Hawaii nei, E pau aai. ia mau m&na uiai au aku, a koe paha ktiu wahl uiaua a~a!a a lieheua hoi.' 1 Nolaila e hele ae au e ako 1 mau ohu lei lehua o kaua» Hookahi no hel uou a hookahi uohoi lao*U. Lei hoi o« a lei nōhoi au i ohu lel lehua o ka (makemake) £0 ko kaua mau ohu a wehīwehi . §jg|ioi ia jjte pe J ke kuku pouo JihiUfci o ka pua iehua hapapa o;#ihāuoakalvii. M { ka p»u aaa no o keia mau olelo a H?iaka 0 kona hele akn la uo ia i 3|e kui lehua no iaua me ke k*««. e kuu mea heluheiu m^k a i « kuu iki i&o hoi ko kaua lio&iānei ana mt Hiiaka. oi«i ai* latTaf* ke hooheuo ala i ke ai« *iMkāe o kā iehua 'hapipa o Fitoatk*!*Qi."