Ka Hoku o Hawaii, Volume XXI, Number 40, 6 March 1928 — HE MOOLELO NO MAKALEI KA EUEU HIAPAIOLE O KEKAHA WAIOLE, KA MEA NANA KA "PA-HI-AKU" KAULANA O KOLOMIKIMIKI, AME KA 'AHA-AHI' O HAEHAEKAMANU-O-KAUPE'A "E HINAIKAMALAMA-O-KAELO PAA IA A PAA KA I'A A KAUA" [ARTICLE]

HE MOOLELO NO MAKALEI KA EUEU HIAPAIOLE O KEKAHA WAIOLE, KA MEA NANA KA "PA-HI-AKU" KAULANA O KOLOMIKIMIKI, AME KA 'AHA-AHI' O HAEHAEKAMANU-O-KAUPE'A

"E HINAIKAMALAMA-O-KAELO PAA IA A PAA KA I'A A KAUA"

(Kakau'a e Hoolaleakaukiū) ( Oia wale 110 nae palia? ae oi* wale 110, a o?a an \ kii m*i la la olaa e hoi ae e i ai na ko k«ahine e ibo af. Oka pao o, ia kau e hele aku e eli, ao ka uala aole i ai ia, aol e o« e kii oia hoi ma ke kaliaa oe e kii ai, A o papa ke lie]e aka e ho' a imu, a owau e iraTnai ana no a» oiai kfe nahele mai nei ka ai oka wa pa'upalu nō'\ o ka hana oi uuku ka naWe a ma&lahi wale no ka hana ana A ahiahi no hoi oia !a hōi aku la ke kaikāmahine no o Kaelehuliihu'u, me *ia pa'i uala «a mo'a, a noho iho la no hoi n«! makun ame MaKai a i'a wa u» wahi k«iki ne» i hof!ee aku ai i n* hana ak« k&ikoeke a me aa oklo hoolnlahiU a ua kaiKeeke nei ona, oia hoi ke kane a ke kaikuahme makua oia hoi o Kekaihaaku ou o-Kahiki. *"M« keia hope &ku ea,'* i pane «ku ai ua wahi keiki nei. i na ! makua, ao:e blua e haawi i ka uaia, ke kato ke ko, ka maia a me kaawa, keoie au me oi»a, a ke ae oie no hoi au, aia uo a na'u ponoi no e haawi a'aila hiki. 0 keia kaikoeke o'u, oia o Ohiki. e paoa» «ku aua au iaia i meaa'o aku iaia no kana mau huaoleio hoohoka a ku i k& hoohilahiia. me ka lohe pono ona kaohi hoewaa ana i kana mau o^eio. Hookahi no o*« kaikoe&e, o Hainoa» aohe »eo, aohe 01010 aohe ma na ano epau, Ka puuwai o ke kan*ka a out ko'u kaikoeke a nana ke ka?o/ ka uala, ke ko ka maia a me ka awa a nan» e haalele a e lawe me kona makemake. Hal« ae la he mau !a loihi. aia iio k« ino e popoi ala ina K t k;iha oiai he mau la'ino ona «aha elike no #neia e ine mau lanei ina wa apau, a oia no ka mea i, oieio laai "K:aha*ka'Weka T ' eia hoi, kaha »i oie, a kahB wai* q\q. 1 kekahi 3a pii jhi m«i la na kaikuahine oua M*kalei nei, i ai na lakou. | Ninau aku i& o Makale< auhea f kahoi na kane a oUia uh mea ikaika? Kaino hoi o n kane a ,o"ua Ikepiimaio na mea ih'ika hoi paha, i nui k» ai, heaha aaanei ka oua wahi mea e hapai ai? Ua ho'a i«»iu hou ka makuahioe amo'a a ku na omao ys»la a iho

aku la n ba>kMiuabiie a hiki i kahekai, aka &na like ae la «ahi mana uala i na ha'e apau Oielo aku la p Kekwiku' o-kea wehaia i kana kane i - Hainoa, oj oe ke pīi 1 ka ai na kakou, p'*ai, «a ole o maj kahi pokii o kakou ia ma»«8 o olu» ke pil ona mea ikaika i nui ka ai ke ko ka maia a pela ak«. i Hala n<? ia ma» h pau 'oa ae! !a kan? mana u»!a a lakou a ;u aku la! ka i'a wate no e*ike no meka mea mau ia au o na kaha-; a?o!e, | PH aKu !a ua mau hnnona nei a: 'hiaiukaiai na lakou ■ kahi oJ n-* makuahun&wai a me k'4ii k&l koeke, e noho ana.

I ka ike ana o Makalei i kaikoeke ia Ohikij a me Hainoa, aua maopopo laia nei i pii aku i ai, a ia wa ua oleio koke aku la oia i ka makuahine a me ka ma. kuakane, mai olelo iki o'ua i ke hi-Ailelo piii i ka ai, na'u e olelo i o'u kaikoeke, a na'u e haawi i* laua. ae mai ia na makua a ua pau ka Uua hana a na Makaiei wa'e no kahana ma oa maa apau.

o Makalei, ua heie akn la 110 i ka mahiai, a ona makuā aia u 0 ikahaleme-oa hun,» ,a kahi * houmakauk&u ai iai e ai ai mau āuuona nei. Nīnau ae la o Hainoa inoa makoa auhea iho nei k« hoi o Makalei? aia aku la no i ka mahiai o kaia la pūfu n%ia ©k a mahiai, •» no ka boi a napoo no ka alaila pau kaiala mahiai, o ka mahiai paha a kaM poe a h- hspa ae, o kaiiie: a*a no a uhi ka po. alaila. pau ka hana. O keia ai a pau la e «lu maila, na ua wahi pok r i nei wale o 6ukou, o. ke ka'lo, oka uala, o Ve ko, o liB maia> a o ka awa no iīoi, he kokua wale aita uo ko k* makoakane o onkoo, he uukn kahi pokii o oukou la, *he po Qk«la ma ka ®ahīai, M heie a hewaikawai ks ai. ke ko a aW mai palaku ka maia iluna, fce kalo hek makao*» a al« ka !imu o ka uala kokt: aa. hele a iliiua ka uala, o ka awa ua h«!« ā h«a lluna. Ē kii ae au i hoi mai, o?a ; he huhu oia ke kahea i&, n'a no «■ maoU U alaila o ? a hoi mai. Kn aku la ka makuab : ne. a i ana ale» k«i hana uy - na koko ai e!ua ana kaikoeke. Oke koko ake kaikot>kc bana'no ona a ; a hoi e OMki ha koko nuf poaaha. ua uhao ia a pīha ike kalo, ka uala» he ahui mai«, he pua ko, he opu h?le a 'ena ke koko poaaha. O ka Ha»noa koko hoi, ua waihf> ia no nam no e hoopih-i eulie me ka hiki ana ; manao *i e *ua*mo. ' Ta hnna o Makaleī i mea e ika ai ke kaikoeke ona ma ke aoo e ike ai oai kaikoeke nei 0&4 asie keia ho waLi keiki pokeo ia, kana rn*u o'eio kikaho iapu' •ie» a o kainei hana ino hoi e hoo k»na i ka ai e «uamo oia a haale'o f mea wona e ia*a aekeai n# hoi i ka hope o kana mau oleloOle'o aka la keia i ka $uakuahine. e olelo aku iua hona e hel mai ua ahu ka ai a laua a na&a «o e haawi pakahi aku ia laua, a hol aku !a ka makuah>n« a ole(o i na l unon». He-omio ua hiiri-mai ia na kaikoeke aua lawe aku *a e|a OhiM ama kahi e waiho ana ke koko ai i hoopina ia a piha. a •k« la Eia ka\i koko «i> o ke kal \ o k* oala, oka ahui maia a o ke opu awa a o ka pu-a ko, a o ke?a rn*u mea ka'n e ha&wi nei nau a o k*u ka «»amo a iho aku. a i hiki t>ie ea, a haalele oe aiaila. ao'e e loaa ka ai a maliope aktt nō ka mea, aehe ikaika i ka auimo a makehewa ka olelo ana { eahi keiki pokeo. Aole i pau lfa ke ahiahi o ka Poaha i hals ika i», ua hoopumaikai Jta >hana t Polomona Anakalea nae tana wahine Mrs MealoLa A«t, talea ma k» hoea ana ae o ki-ka-i* maiihini bebe kdki kane bost, maikai ke o!a o ka m&l'i'