Ka Hoku o Hawaii, Volume XXI, Number 42, 20 March 1928 — HE MOOLELO NO MAKALEI KA EUEU HIAPAIOLE O KEKAHA WAIOLE, KA MEA NANA KA "PA-HI-AKU" KAULANA O KOLOMIKIMIKI AME KA 'AHA-AHI' O HAEHAEKAMANU-O-KAUPE'A "E HINAIKAMALAMA-O- KAELO PAA IA A PAA KA I'A A KAUA" [ARTICLE]

HE MOOLELO NO MAKALEI KA EUEU HIAPAIOLE O KEKAHA WAIOLE, KA MEA NANA KA "PA-HI-AKU" KAULANA O KOLOMIKIMIKI AME KA 'AHA-AHI' O HAEHAEKAMANU-O-KAUPE'A

"E HINAIKAMALAMA-O- KAELO PAA IA A PAA KA I'A A KAUA"

(Kakau'a e Hool&leakankiu) A loaa k* waa, ke kift, k» pe a palau moena, ka "ohe kamako!-hi aku," a ma k« kuai ako o ka waa, ke "ka" waa, n» hoē noho 1 ana kaohi' ana, fee maa keiM 110 hoi u« inua no i ka hoe wa«, ā ua liolo no hoī i kahf ina-' nawa i ka ako tne nS nia • i kflt. Olelo ak« la o M#kalēf i«a leaoh ana ke moe kakou ea, i liooknki uo o kiiou h«l« e ntoe . °j* ha]e o Hainoa, i ftta like ae uoia o kakoii a no i ka wa» B©hel npa ana e kal'* ai.

O ko'u kanawai ea, i«a e hele a hikl i kaulana waa, a po£n<i kekahi tnea i ka hate, ao1« e ho» ho», « kii, a ina e kii hou an« eaj he hoi hou e k», a ina e kfi heu ana ea, he hoike (a oka paoa a tne ke pakalaki aolie loaa, » P ela ! p O na lawa'a poo apatt, r petH au e olelo niua akt» nH ia onkou a e hoomanao i keia.

Ika ptikā ana oka holī« kauoI ka puka ana o ka hokti kauo pae ua hoala «ku !a 0 Makale! i n * kaoh! a«B «0 lakou ua Inoa o Ki.koo o Puipu'i, o Poo, ame a ine kapahi.

flapai ka waa a lana iloko o kai, kahea aku la o Makalei inS kaohi ana e kau t1u«» 0 ka m*aa, e kau e Kikoo. ke iaohi i»a ks ihu o ka waa, e kait e Puipu'l, Ve kaohi ma ke ku kia, e kau e Toc, ke ka'i ke V:aohi i ka poho o ka wss, e kau e Kapahi k® k«ohi ! k* liuki'. i ka ek*a o ka waa, pan n« kaohi n ka !awftfa oka !a loa ka moopunā a Hinsfkama-!ama~o-Kado, ku« k«puuawthin« ! ka !a 0 lalo e papa!e i kua maka i mak&na na'u na Makalei he waa piha i ka i'a uo kau moop«n« nei a kau o MakaUi la i ka w&a © Xo. ianftua la e, Qia, a hoe e kikoo, e Puipu!, e Peo, e Kapahi, na kaoh« a lawala a Makalei. *

0 ka ho!o aku !a eoia o !ako| eia no i ka po i>koa no aohe nana ae o oiai he le'alea !»t iho la ia ke auo no hoi o kamali', Hele ia a kau i k« ko'a, oia mBu poele no, a owe aua ke aku mauka o lakou nei, hoouo ae la o Kapahi t heaha la ia « owe nei uiauka e kakou?heaku i paoe mai «i 0 Mak«lei. Eia ke akn ke haluku uei, he kahuii keia, e aui ae au i ka pa a kakou, a paß tio ia mau oiele, o ke keua aku !a uo ia o Makalei t'«« hoewaa» e hoe. E Kikoo. E Puip^i EPoo " • E Kapahi Na kaohi a Makalei me kana pa, he kuahuhu a kane i ai ai a koe koena uona ka inoa o Kolomi ] fciajiki. t»iki a paa ka ia poai aiokUj kaia ai alii ti Kalana, ai ahupuaa, £ kaalana a puni ua' mok« a huli ae Ia o Mak*!et a pe f a aku i* i ua pa uti a ia pa sn* no i ka jli o ke k-i ua paa mai ia i ke akti It waīho uiamaa 0 ka ihu O ka waa o Jd kou- * ghj ala o II «kale* \ ke aku

Ke ohi ala o Makalei' f ke aku aole i kana ui«i, kohu ilio uahu m»ka ke «ku i ka hae. i hakah'a t ka pa a hanle aku ua paa inni la 1 ke āktl he!e no hoi a mahiki.ka a, «a komo ka waa o lako« ne*.

Ke ike aku la no hoi lakoa i na avraa e liolo mai ana a kau i k e ko'a a eia lakou nei fce huli hoj ak" nei ia konio lea wsa i'ke akii.

Pae ak« 1« ]ako« nei i«ka o keaw», a h6pu iho la o M*kalei' ke afcu m«a loa, ā hulimoi la a ol«lo iaa kaohi ana.

E lawe ouko.u ' ka i'a *. l«wa ko oukou iuakemake, a koe ka i'a, e Mawi aku na kela ame keia. ā f koe «a haav*i i«m puaa a me ka ilio, mai' noouoo oakou ia'tt ua lawa au i keia aku, apopo no loaa h©tt no ke aku ia kakou.

f Holoi oakou i ka w«a o ta- ! fcoti a hapai a kau i waa epii ana *« a keia wa«aao hlki «al im, a mai moe I©S otikotJ, u a |ohe »«ko« i knu kanawai moe a«a bo UOOIIO® sna o ka lisna 0 ka !«apop©, ei» •« k£ £i? «ei a « ka hv)i aa !a noia 5 Kakalei a pi'i me ka piiniw pa ao h#T ana i ka limu a me k<ta alu ho(?kahi tio hoi-

H»le kti«* 1 ktk«hi ana, a waih 0 i k« pnnlu pa a aku la a hoea ik* ha!e a kahnkahn ik« akn m? ka mākaakane e hoolaa «na iaa atm*ktta lawaiā *e!fke me k5 10. ina mna «ian pHi i fea O'hana !awaia

Nfnntt ma! !a ka makuakane* pehea ka pa? Nui kona aK aehe keīa he p*. he ooohl keia tio 'ak", hookahi kulana a leomo ka waa a hof, m*i !a niakow a'pH' mai !«au, ao'keak" tta h»«wf aku nef att ia'u kaohi a inS koe ke atu haawi na la poe īte!c a t»la e pat! haawi na "ka pu«a a me ka iiio.

Maika! flka lā liaswi ana, a raa?kai n o hoi ka lioauanaoki, waa a tue ka hobla* aoS o k* il ipopo he w*a iiiake a k»i! n\u ka lono ame ka pHie i« o ka? ia Ka k«lci na ma>a o Hlnaikamalaaia-o Kaelo, ko k«putmwah?ne e sp* ! ka !* o !a!o.

Iā Wan«ao hoea »kn 1» o Xal&!ei ( kahakai « e tioho «na na ka l>hi a«a e k»!? ana Hsiatiei e Ka Wki akii a oka makaukao iho Ia Tt€»lS o ka holo.

K«heft aka !a k*?« ina iNoh* ana E kau e Kikoo, ke i ka auku i k« ku ki», e kati % pu'ipu'i ke kaohi i ka e k«e e iaa e Poo, ke kaohl i kkinalia, «

kan e Kapaki ke kaohi i ia muku ika ekea d Ceiao»na k« waa o Kolomikimiki *a pa, ka pā kuah«hu a ai fii a koe k»en ā 0 ka onohi o kuo kupunawahine o Htuaikawalama-o Kaelo, a kau ae ia oo hoi o Makalei a hoio ak« l v hele uo hoi a owehewehe k*i«o « ke k»U aku la noiā i K« ke'a.

I* Ukou no a k«u, eau in* ke aku, a o ke k«na aku la no>a e Makalel ina kāohi, a hnli akii la no noi ua eueu n«i o kekahawaiole a hoomaka aku la e kahea.

E H}«aikiiaai«niß.o-Kseto k«* kapwtjaw»hiTie' kfn» "p*e£ hooulu {• mt ik»i* o ke Ak« tW, iky klha-ha, ftKtt oloo'# i k«eleft, waa. oke Ak*» } ka wiliwiliiu i kc k#j kahala k&i E!ek*i ul', kfti pmpol?hua ft kane i i»ae Ike ko*« t buet mai • ]a«H fluna, w»he U u® puka o k.a hak o k* i'a ma? «nu|f i kanuhale a hoe imua i P«o 3 i wiliwilUn o K«ahole i Hoona ll ka h«ie a ka i& i noho aj.

Ika pau ••• no o keia «iau olelo kip«kap« « Makalei, o ka haluku iho U no ia q ke aku niai' j aaoli s»*i o Kauakuhaie 6 h.ocāj bg hoi iaiKa i Paoo, ku ka i'iiupuhi aole t kana mai a *• l'ke k« pa a lakoM lwt ka IHn nahn ik« W«ha O k« ak«, »ki hele i- a «le kt kfti ik« waa o lako 1 * « h«Ji m«{ 1» o Maka!ei a k»h«a »« Poo e i ka kii oka w*a a ia kapah! e koohuli ka wla « hof, Aole \ paa -