Ka Hoku o Hawaii, Volume XXI, Number 46, 24 April 1928 — HE MOOLELO NO MAKALEI KAEUEU HIAPAIOLE O KEKAHI WAIOLE, KA MEA NAN AKA "PA-HI-AKU" KAULANA O KOLOMIKIMIKI AME KA 'AHA-AHI' O HAEHAEKAMANU-O-KAUPE'A "E HINAIKAMALÃMA-O-KAELO PAA IA A PAA KA I'A A KAUA" [ARTICLE]

HE MOOLELO NO MAKALEI KAEUEU HIAPAIOLE O KEKAHI WAIOLE, KA MEA NAN AKA "PA-HI-AKU" KAULANA O KOLOMIKIMIKI AME KA 'AHA-AHI' O HAEHAEKAMANU-O-KAUPE'A

"E HINAIKAMALÃMA-O-KAELO PAA IA A PAA KA I'A A KAUA"

(Kakao'a e Hoolaleakaakin)

KA iiELK O IA KaUAI j i ■% ■ ■ No keia bar,]f.n?. o Ma|aki ma ka Uwa'a, na na * hele tn»i I kaf olakon rne kft ai i%° a ]! ofe ® eoai q ua Makapa!d, Ninlii Waiapuka, Pololu a me na klMv i

JH*ie a knmaaina na poe a oia mau Kohaia iaia ne!, o ka »5 BS£i do hoi kalakon aoka i aku oo boi fco & aI ne^' U» roai la'no boi keia i kane oa kekahi knikao>ftbiiiP o Kohala lokn t . no na pali o Polo!o aooa ka inoa o Kaooua a o» boole ako ia keia i ke noi.

Ua olelo aka īs o Makalei, na nti? p* i kii mai iaia i-noa o kona J ra»U uiākuH, a oa hoolt i», a t»0 lf«ia kumo, na olelo ao, Bia a ike eaua au ia Kw«j, aUila noonoō ia ka noho me ka Wftbiuf, » olai no, *ole i hau na lu "kamalil, e noonoo al no ka wahin*», a e kala i»ai bo hoi oukou i ka noonoo ana no'i), aohe o'a ae i ke noi do keia mana^

maikai a oukou inS fc u. Ha oaau malanoa ks r?obo ana o Makalei n;e Haena, a r*« nn hoi ke kan law;ti«. malolo» alnila, ninan la kein i ka makuakaoe hoo —

katn& o oa ia Eaena^ He ko'a lawai*a ahi no kekahi o keia k&i e waiho maioei la? Ae, ko'a hohona aia la i ka tso«na njssvaeoa o Hawaii nei a ma Maei, o Awiai ka.iiiōa, be ko a ®a ka-— oi<ka. a noia ku'i<u aoakan na poe iawaia aohe kii, aia wale no a na manawa o&aihī a pohu o k« moana •la;lfi kii ia oa ko'a nei e lawaia i ke abi, ka o ka Waa * oiake pii na kanaka, oia ka eeea i aii oU ia ai oa ko,a| n«i. t IU ka a i'a, aka, b ks pihkia ea, 0 k*> makaai, h« Konolapeho, he m«< /ni aie, ke pii mai ka al« sole 1 kaua wai, haahia ka hale nei s k» ha ! e a eia ka i oltlo ia ai o ta uhaiakoakna poipu o' Hoookaape kobu ilio h?e ke aea mai o ka ale mahopa o ka waa, a o ka w$ iho la noia e odo in a plho £a 9>aa # ao ka make iho la noia a iawe isku la ke kai ina tr>ea a paa aohe ahailooa, a oia !« e kekei&i, AoSe oo e hiki ke «ii i keia mau niahin», he maii mehiua keia o ka tnafeani o Hiiina keia malanaa, hili ka makaoi i ka moana i ka aina a oaa na wahi a p»ti, oiai o ka puka ana keia o na k*o a oae £a huhui, a oia ke 1 olelo ia ai, « pos kahiko, **puka na sao, ka hnhn*, hanau ka iuakani o o Hilinehu ha aoala pua ke ko a l<jho." Ke ike ala o Makaiei, be koliu ka xxtakuakane ona m« na me» a pan, a hooeiaau aku la keia i na mea pili i aa ko'« nei « me ka rc*kan? ino a ma kanaka oa» ko*a oeī/ Ua hal akn nei 5a oe be Koholapeho ka meKani makaO ia 6 keia ko*a, oia ka makao! hoelua lg oukoa p KtkBh«, a he m«kan* ieo al« peii ana ike uo na keiki kupa oU kahe- he ajgst?ni make fā

0 k& was. Ao lehaliina n» mtb*r» kupoHO • kl! 8? na ki'» n«i a I©»e ka U tt sr" Vb.hrj* t «i *fco — piiMi ioel* « fci s?";, ;'a fBolgoe kai kip!b« a p*jr>i mokn « ono a Ki *k» lU h-ek &ka J». * '■> l[*nlu«, r . Vfcn> »&»> boo— eaoīiai lr« ; hooeaKina kfc m*Zk, feo9«»ntne !?• e V*. «| UJu »

oia ka me« i oUlo i± ai e eia po& k«ioti a ka lawaia ua

Be arakejj)»|s a* e biki i keta ttc*« a • \k* p©i»o i kt ahi, li» d«— qoi mI»«. aola paha, a pehea la ka hoheop oua k.9'% eei? lc.a o kea noakeeaake ia, aa, « ikfl akn ana oe» o ko kana w&hi uoho iho no kelā 1a a hiki aku oe ilaila. a o ka oaea ooi no ea o ka loaaoka "aha 'maemae" soeiuhi 5 ka hiiki» ka pa-ka e hoki kai ai. Pan ks malaipa o Kaolpe, ka la ia olowelo, kaōuia fca na, i ole'.o ia Eleele oa, a Kle'eie ua ole, a o'lknIwa niuila o Natm ] hoenanana ka iuo, hoooaoana ka aaaiie a kakft kaohu o oa pali, kaloo a ka laW4,ia Qa malie, popnhi «okni oialino I® kai o lalo. £«, oka malaoia keia o Nane, s o ka malanaa ke»a au i olplo roai ai ia'a oia ka malīma maikai e lawaia ai ua ko'a nai o Awini, nolaiia e holo au e hoao'UAaHa o aina e ke ahi.

E kali iki ka holo a pan Keia maa Ja, o na ole keia makai, ha man o!t j kaipihe, he ke an o na ko'a aohe holo iniikai, a nolaila, e kaiiifei,a aaahope, a na hoolohe oo keia ia uoau olelo fc Haen», „Hisi ma! la ka ia a Haen» i olelo ai a ii>akaakaa «o hoi kei», ke aho olooa he eono kaan ka io*, he aho hoo no hoi hookahi wale no lawaia ī® aoa, ke ka lio o ka waa ka hoa — boa no hoi ka hoe fib hoi ka hne — wai a noe ka apāna *t-p»8, hoioai o 0 a pali.

Knhiknhi la o Haena i tis kanUna oaa ko'p nei a pan n» ksti" lana e kn pono al n«i ko*a nei, * olelo nni 1» iflift ne! f ©1k kan wah "aba" !«o ~p ito»i-Irol9ā-M?a-hUi." hUi." He wabi polopoln no ka'u, b< pula kaaoha na kno Knpōnawah'ne e k,e tfl?.nao nei aa oo e "p!i ana ka ftina ia e ka I*B, hoo!tnbi m Vi o!e i», he i*a ole Itop, a ole lie brt!a uo kahi eIV al, !i ois ka u.>ea e loaa 010 &t. Pwaī kav>lana o fea, o gae|a w TT.f ha WaL^i&^a— vft ** • <• . ■- .Vy Ka? aiwaiwa no ka ahf u anbe kena he pmupaii?. oe kii uiaoli aku oa a ka waha o ka la a hoelon iho, A kan i k* waa. B«, *©he nui * 3oaft»ku oe e kekeiki, ua paa na oihnnA Uwaia ike » # o ia aoa pih\ ao ka wale no ka hana i koeEta keia \ ka W!» kakab!akft 1110 •i «%i * ho!o n*! a !raa akp !a he wu imii opela mawaho ako o Hoi»ol|jn a loaa kamsl mannn, a ninan <nai !a laia vei, i bb!c kat) lawala • owai ke *o'a. 0 ka! he ko'a makA'o ia ke!a, no ka hoea shh ke Koholapeha, aol«fi kana msi ka auoui kohti kalahale, w» ke ks waa. a pan loa n» lranak« i ka make.

E hoi, tn*i holo oe, Rōbe ift a >e [ko'a e holo book»hi ai» an e mahio. !a eok "ai fea tnnkfcpft o Ika nobo »o» o *;» ain» k»h»« He' |keuno o Haena o ka o]e!o ote ,k ai& oe so ktlt) kg'g, »0)6 o«i o ka ko'a ia e kii »i. j U» pan ia noaa mea Ia Ea*na jj '%« ia mal, a ewāi keia tDa—' l»to; mn ka oiua heln eoa, o nanaj keia, ae m kela eoalama ka i»e«i i: pleio ia ai e ka poe kahiko, ie l aj kolou a ka lawaia iia iralie. puguVi kokoi maliuo ke kai, ahuwal# ka p&paka o lalo. A ola au e kn ala i ka s'*, ai kalana, al t)hopuaa ai koele, ai Eioku, ai al'i, a e ka i'a Ia € kii a' :es, kauiann hoi paha i ka eoieio ia ai be iawai* Dūi, ao ke ko'a hohooe. O ko Makalei nao aku la i i%a hoa ar,a a ka ?oak*sVBne hoo -

*&mft ona 1 tojMiwt m<iī al * Haenn, a» k* Ino& o teta fcoeo ufe Lt>fe tiui & *& kuc»olt. el» lm, oe »•* iiiiii w»i« uo » i» Ha ho# boolllo« B* k« lepen» o B«eae s « ejj§ Wālh® wsl« Ifco *oh*hot U,"a I«b1 eo t ho*. !ft !# tf»lt*lef, t o t* !oO<t o tfls kup'onn' o Hi*ct ©' Ētpuīlnm> ▲ol« i PlB