Ka Hoku o Hawaii, Volume XXI, Number 48, 8 May 1928 — HE MOOLELO NO MAKALEI KA EUEU HIAPAIOLE O KEKAHA WAIOLE, KA MEA NANA KA "PA-HI-AKU" KAULANA O KOLOMIKIMIKI, AME KA 'AHA-AHI' O HAEHAEKAMANU-O-KAUPE'A "E HINAIKAMALAMA-O- KAELO PAA IA A PAA KA I'A A KAUA" [ARTICLE]

HE MOOLELO NO MAKALEI KA EUEU HIAPAIOLE O KEKAHA WAIOLE, KA MEA NANA KA "PA-HI-AKU" KAULANA O KOLOMIKIMIKI, AME KA 'AHA-AHI' O HAEHAEKAMANU-O-KAUPE'A

"E HINAIKAMALAMA-O- KAELO PAA IA A PAA KA I'A A KAUA"

#(Kakauia e Hooiakakaukiu)

;\uhele n ka helk ana o makalei IA KaUAI

A ke noi nti au ia plua, ma' minamina <ka i'u t haaw' a lilo, aole haawi kamalii haawl a lu-mo-lele haaw? a Hlo loa, aole ohumu \aku ma ke ku», oia haawl ea, oia ka haawi ea oia ka haawi ena, a t Ike mai ana ka aumakua lawaia s booulu mat i a o*»I a nul ka iikt a me ke kuWn o kou waa, kau oihana Uwai'a a pela cku t Apopo. bolo olua i ka olua oi— hana kaka opeln, e mak« ana ka waa o 'oiB» i «a opelu, e bef ana he mao latf, a e hoowanao olua, ina e lo*» ia oloa iā haawina ! k& laa — popo, mai aua olua i ka Pa ke hc]e mai ka poe hap» s wna a®e °* P oe • D«u e »ele nj»i »n«. «me oa poe (iO'No kauhale o ko oukoii kaha oei, -t \U pono kela, » e hoao ana tnat?a e hōoko I kau olelo, oiai, he olelo alakai pololei maol? uo kau, a he kuuia lawala maoli no oe, aohe ma Kohala a pufci ellke aku me kou Ike i na loina o ka oihaoa liwaia, a tna«» e olelo s>e ai.

TTol V?!s a pae i ke awa a kīolā F.a ah' ileko o ke bai, a hapei ka ! -»p j» bsu I kau'aua waa. a haaw* ns ka poe hapei waa kesabi i'*. a na U' pds k-auhale no boi a ki>e no bo* elua ahi, na ka rae iwe eeni O t K ?<■;?.]* loko eaa tne ka ei, a naia' fOe e lioi sla a heokaulana 1 akii la | no ka kki o ke"keikī a Haera i ka j lawf«is abl, a psba ro hoi, aole h« au*a ia o ke s*u elike tne na tos kwala a pai' lie miu«—■ inina \ ka i*s», ialao;!, bafiwt wale ia ka i*e, I kfk«hi 'a, olelu aka la 0 Ma— kaki i ka makaakauei3 Haeoa, be ( makeniake oi» e liele e imkaikal ia Kohila loko, & ua ee n-si 'a 00 hoij ka makuakaue ona a na h?le aiu; la keia a boe% iaka o na Punepa, j a aia maiiila he kahoa iealea eoi na lii be kea pfta ka h»na p k.a l iehelehu e lealea a boea >naj kefa i kahi • n» kaeaka e l£aleaj ana ? a e kaoikaalp'he aīīa no boj. j

1 keia c»ai Ia keia be keiki ona— iiiuoi, a elelo kekabi poe, o ke keiki kela i kaolana tn?|aei i ka lawaia bhi, a me kn maloio, s ua kii ia mai ta kela <:• ''ookipa ia ak»i la e ka pof* a| od i baawi ai f ka l'a ia lakon. ..

.S •• s Ma k«ia kahua lealea, he ke'a pua ka haria a aalii kane, a he puu no'a ka batia s ns a oka mea 'akamai 5 ke kea pua a lilo ia ke <o, ua wa ae ta ka pihe o □a kanak^. Ma keia ilia le&Ua t o Puakea keiki alii oia mau okena o Keliala waho. sa Hikapoloa a me, Maliu, oie ka Cf! toa ke *kfc'a pua aehe mea nana e hoopapa akii j kooa aka— xnai. No k<?in';i kauleua ma ka oiLana lawaia, «a nui ka poe hookipa aaai iaia nei, « uo ko lakou ike no hoi i koiuei lokemkikai s baaw? wale no hoi, « noia haua alati«i, «a eui uh h«a aloha I ioaa tala ptl a ho-:a ja Kohala ?©ko, a hoea isa pāi) o Hoo«k»ue & hoea 1 «wiol Hj«aa 1« m*\ la keia, iaa paha «* «o ©)* i ke'a pisa, ae aka la tefa ae ū* ao 00, aol« a#e he haoa aa&a la • oie tao poe ee, toJe t fi*!t tu ki e ka&a k#« «r.t ! %«tta ptt# # a 1l!c k« «o ! lea Oi<a i le»« # 1«W« ha£* ka g*«.

" • 1 Hsawi ia mai la kainei pua, keis he "ailehoa." (ka inos ia i« «oo pna; aoWo ak«i la , kela i ka mea nana ka pn«. he pua lele kel* i kOe wale no Ha aul loa| kS miioll isa © ka omwa o ka' paa, a ola ka mea oaaa i *u'a ka lele o ka s klmo koke no ka paa aia no a maikai ka omtta ana 0 ka pua a kauaheahe I ka makani alaila malleal. Hoomij||| mai la ka naea uaoa e kaeea a e"'thalama ka aha le'al?'a, e makauka|i na tcobo e komo aea' 1 keaia paaui ana, ola hoi ke keikl alii o Pnalw», a me ke keiki nu — lihiui nonr1:«" inōa o Makalei, aia a paulaua klaila o Poaonale a me Kokoiku f(Mla noa ka aha, a le'ale'a Wa' po<» lealēa. Hele tnaila ke kf iki aIH o Puakea, a hui Makal.ef, a o'elo m»i la, ina e keSTkaua i na DUa a kaua a t eo au {m Oe, alaila, lilo oe i aikane na'c l(f t ioa boi e.eo oe ' a ' n « lilo oe i k*ikiiswelawe uf»'« a noho oe malaio o'a a mau aku, a ina p, kaulike ua a kaua. aiaila roho| kaua he mr.u laoahauau a hiki i na la >»ope o ko f olu anp, K.e mah >iō aku uei au ia oe e ke lii no keia ibs\» mahele a« ' waiho enai U a ua mauao « lioo'oll ae kekahi ruahele o ka kaua oltlo e aelike nei e hoopaa ma ka CDahelt? eln« # oia boi ina e eo au ia oe, e lila eu I keiki haua oeu a māu aku a oia ka r u e eei ia o? keHi e ae raai, a ka'h *naia mahele, Itja eeoau la oe, el *ila lilo n© hel oe i aikene ijVu elike bo hol tne a*o i liīo ai i 'aikane r>au ke eo oe la'o, a p liea !a i kou maoao maikhi e kelki aIU toa kai. Ua hlki ā ua pooo uo boi ia ia kaua a pai ae U aa lima o la«a b hooiaii» ana oo ke apono ia o aa kumn « laua i nelike ai, Kokal* ®ai la k» Ilamuku o ka U no ka makauknu e na moho a ku la no hoi o Puakea me kaoa pua he opuupuukoeaka (ou* ka iaoa oia auo pu*} he opUupuu no ke a«tua U iho. .

] Oka inoa «Ra po%j9«i a keikij | alii a Puake«.,o "Pua-ne'V| oka j | Makaiei Loi o j i £a ae la o Po»keg», jgibapakā aej |]* a Pua-ne? kokolo t Ke,S . *ke a ka e ' nt" ao.t . L jka loa o ka psn ta& Kob?lV| |eti, i lnua i pao oaj |Kohaia i olela, A l u ia e-alele • Paa-n/, a u ke aku la eoia o Puakeu i ka kle aku I.a k$ paa a ua kelki uei, a g M*kt»iei< eia eo feo ku ala a oni no hoi kO 1 rd wo ika ae a kshea ae li oo

ho|, EUakokoio <r 1 ke kan&ka' ta be bi !o», ° Kyhal3. 0 na. Duu Uaelelua, o P.ii o E«labikiol». a oU kAua ia oe t H*akoko]>-ne,. 'ku i ke kanaka U he ai !oa. a ke'» | a kr, la oo ho! keu i kauapua. I LtU aku 1« ka pua a Puakea, a, ipauna moaiua o u» kabei, o t)a [ilima waiole, & ha'ule i ka hono o |aa KoiiaU *aho t aiaūa ku J kt ! pue uala, a ku aaa tiO hpi ke ku—> kiui uiahope o ka pua, e ialualu anft a kaai e Iwle ai ka pua, «lalla kukulu ka kpo. Lele aku 1« no āol ka Makaki j pua a hiki no ©a keia uaala ua.la joo i ku ai ka pua .a Paakea a ktj, aku k ke kukiui e kukulu aua i ka lepa, a pahi'* skula. a lele loa aktt la ua r«fc nei a komo iloko o ka pnu uaia, a he ke mahlai ana. Ike aku la oia j ke;<» pua, a hel e aku la a naua pooo īho la, a' ike ihn la, hfc*Aelebua teia poa, a he pill keis» na nal'i, a lke mai la oi» 1 ka tepe a me ke a hele mai la a bui pu a uinnn. a hai ako lanohoi ke kukio! elike me ua mea maiuua aeuei, U* maopopo ae la ao, 'ua kaa j ke kMk' malihin! ke eo, a e liU •aa la i aikane ptloak«le Toa uaaa. a hoi *Vt: !a ke ftulctni me na poa & hoīi': aku la.oa ke ktiki malimul ke eo, MolaiU hooholo ia at la ke to it Makalei a lilo »e la i aikiae pana* bel« -a Pu»kea. a le mta ibo 1« (a j na mea a pno »b"fcott»«f l'lo ♦ elkaae m Ire k<!k! e* kea # a ol&el »a.Jt to k» iuta i *i * Paaki;», l^iPn