Ka Hoku o Hawaii, Volume XXII, Number 2, 5 June 1928 — HE MOOLELO NO MAKALEI KAEUEU HIAPAIOLE O KEKAHA WAIOLE, KA MEA NANA KA "PA-HI-AKU" KAULANA O KOLOMIKIMIKI, AME KA 'AHA-AHI' O HAEHAEKAMANU-O-KAUPE'A "E HINAIKAMALAMA-O-KAELO PAA IA A PAA KA I'A A KAUA" [ARTICLE]

HE MOOLELO NO MAKALEI KAEUEU HIAPAIOLE O KEKAHA WAIOLE, KA MEA NANA KA "PA-HI-AKU" KAULANA O KOLOMIKIMIKI, AME KA 'AHA-AHI' O HAEHAEKAMANU-O-KAUPE'A

"E HINAIKAMALAMA-O-KAELO PAA IA A PAA KA I'A A KAUA"

(Kakao'a e Hoolaleakankiu)

MAHELE II KA, HELB ANA O MAKALEI IA KAUAI'

Ua hookaulana ia aku . h kei a m«u hana a Makalei. a puni k a moku o Lanai a kaululaa", .o:a Hoi na okua o ka Moku o Lanai, 0 Ksa, o Kaunolu a me Kaohai. Ma ke a mai*. hana kaulana a ka kakott enen i he|e mai ai kekah' u'i o Lauai a sa e kona makuahine e noi "ia, i Vaue, nona ka inoa haahe' 0 MaUnalei, a o ka o Lanaihale, a o kekahi o na boewa a no ana oia o. Palawai, oia no k a

makuakane o keia u'i o ka ahia © ke Akaa wahine o pahulu ®a mea i elelo ia, *'eia katt wahi e Pahn. la.'" Ua olelo aku la o Mafra?ei. e kaivia mai oia, oiai ua uui loa na poe L uoi niai iaia, aole nae h'ai—» lealii olafeouf ae ia e a'u, a n ō | ieia kumu ua ō'elo paa au aia aj īke an ia alaHa, noonoo ia; ba wahiae. i Qu olielo la y oia aw e hel« *el; e hooko, a niahope. āka oia wa, e i kiki ai »e noonoo ia. A ina hol~ hā 9<1» ( he mea pono no hoi fcoop*lau ina ke ano palama, & e uoho no hoi olua iloko o ka lioopaiaa a hiki i k&. wa e Uoao" ai oltt». Ao]c pono ke hauain ia haua, a no ka mea, he hane fa e keafeea ae lioopnaplo ana i kekahi wahine a'i, ame ketahi kaoe maikai ma kona hele Un#kfla ana & i ka noho p*eraha malalo o kekahi uniii oole.

loa i L'ke me- keia e .maupo iaoe* Nelaila e kala mtt! la'n i booiiqo iho *lito ia i oie «i fca mtuao, aka, e &aau *tfi iho a e ipibi lioi wefce a naaa, kftfe3 Ā tuaemae a ola pae la %a «lelo ia lakoa he poe alii ia. Mmkeiell r | KA AHAI HOU iA AKA £ | KK A-U LELE 0 KA | NO KA UJA O KA MANAWA j , 1 kekaW 1«, aiai e Uw.au |*na n« k*i?aa, 4 u v a )1010 aku la kei« I me kekahi ka#hl riuo me Fala«ai, ik« atku*k*«e o k« kaikamahiue [uonik ka Inoa o ~Mauua!et, [ Ia )a«a i kau aku ai i |c [ua au *« !& ke ih, a la hali aku ila*o klakalel a kUle aku ia i k* »a a.paa la ke alu o ka hei* lia a piUa kft.«>tn * kookl okoa keia luUi, k« aku utaMn« kāua i ma :|euift|e *t. | i« ko6Una »na iho qa a. laua «a \fc« a«o ia o Makak'i i ktkaUi a«i « ainam inai i k« • ua pt!i k< aku i k*ek wa« a Unn. s WelNe ae !ft keia \ kt ahe a »i«s! %« tr»akav, • kiK*n \ kek*V. : . aku * ta«« • w*Tf * r»a a k;ol« &ku '.a «ktt o ka \\ar, a ia Laul? att« aku uo o U k** mi la uo U i via "a-ii" sut a « koeu&ak*

ak u Upoia e hol« ika īlikai me kā «hau ana i k® nuku iluua o, ka |iliteaī a puhee aku la, k« auwaa no ka ma&an o hoo iā eke *'a-u. | * Ke ahfti ala ke A-u-:lel.e.'e| k a moana- f * akehooknu māli? ala no hoi o Makal«i, a olsi Ve ahai ala ki i f a ia laua i ka moana lewa, a ke ihō ala i lalo o ka hohonn pii la a iuua i ka ilikai, #ohe nawaliw&il !Tn! Q k a * a ' , / Hde «ku la* ua i. r a nei fks nio«na, ika llpo, hele ā n&-ha n a moku a ka aluji ale i?e kaj nlaiuna ona ino\u, a pu&ik| kuahiwi o Waialeak, a napoo j lā ka la, a ia manawa i huli ae aj. ka aliai &ua a iia ia auw'alwa ' nēi # ffcafyea ae t a keia i ke hiue. , "E Hinaikauialauia o-Ka'elo" .Paa iā a paa ka i'a a kaua. M Aia uo ua i'a.nei ke ahai a ke iho aH i Kanai Mo'iulehna }>auee lua i ke kai a ke uhi mai lja po ma]una o ka moana a nie āa mokupuui hihapai o īnaikai Ka'ia< Hemolele i ka malie» ; Heje ia aao pau Ka ahai ana i . ua i'a uei a huki nni la a pili » ka waa a niake no hoi ua.i ? a uei, , a 'hiaaiuaama loa ae la no hoi' a ua koiiOse loa lāna i ka ■■lae o Makua- , ikl ma na Pali, ano ka loaa ole .ia la.ua o kahi kupeuo e pae aku ai tia hoe laua ā Ke kah& 0 Mana a paeakula. nika m.e keia i'a uui lauua ole njai. Piha mai la kahi o k u waa 0 lauanei vna*katnaai»a a bookipai» aku la laua me k.a maikai, a ua ]ilo h&i imea nui i na kamaiiva

elike n5-»ne .k« hila maa ia Kauaj ma ka hookipa ana, "he liaawi a 1110 loa me fea hoopaapaa ole. O ktoM ia iho la na i'a uei, a haawi ia a&u Ja na ka poe a pau aua olelo mai la 'na kamaama 3 mahel**. no ka i'a hoole aku ; la o Makalei, aole maūa kamaaina oJkeia aina a onkou iho 1r «e,ka maaiua, a loaalio maua hale, kah e moe ai ka ai' no ho T , a me kaf 'i'a, a noho ana ia Kauai, ?ca aina inona ke kaulana o Maikai Kauai, iHemolele i ka malie. ī i A o : ai he nialihīni ma»a a naj ikeiā i'a i lawe mai ta a pae tna-\ lihini ana ia Kauai a no Klaaa' llea noi ua altia a e kamaaina ana lfa hoi ia Kanai. Ua pono, o Kanai ?ho ]a ia, a ata hoi a liilii iho k» noho ana ia Kauai alaila, hali aKu ke kihapa e ai a lubi ke kūio. a luhi pono auA iā ua si alna ia i paue mai ai kekahi wahine a. lie ae la no hoi ka aka aka pt-e,

Pau£ aku la no hoi o Da tuabalo iā kou i«snao eke ka. maaioa ioiaikai. a no kou hpike ana e liuli ak» i ke klhauiahian a Inki k<s k?u<J» a nōlaila oa kp tna ko* aoao' k* hana o ka Iniilana a loaa ke k&a pai oo isaua e iuahi»i ai« a «nahoi pafca i* ia K>iul» na I,q«a kahi Kihapai ii ka noko ai?.a, a kohu ka »!eV.t ana hp Kauai hoi paha. Mahalo no i kou o]eu & ns!k?mi\i r« a oī* t»o ka tne» e af i l * KanaMiei |fauai-ttt»f-«ok ulel!: ua 9 ka ik? t ua ka«!ati» e Kauai «"iHini «iuo Kauai ka ho* mnk «iua, i, i NAai »a ai* ma ko*u ka-^ daua a ua\u ia e te«t<a sk»„ 9*i,\ dt, IKM X.a«*i k*h> «U> i k«&*' I aiu« ika ivc o &a«M t *v?c hewa a olelo i« m&i i k« eiei wun w*le ao> * j . \U ui&o iUo i« Ua* uae ft* ka-i } UMUŪaa uiaikai a plhi oluoiu 4 |i ka ioia ana ok* wa'uu* a m*.: [i«i, «lik« me ka k*ko% i ik« ui£*. U Lul. k«U i kekalu j k«ik*s**^ u « uea^k* v ieoa 0 J[a\\*TtuX»o M*iīl a 1 k* Oaa aua u* kv;*o it Jikc U£> l&ui a U« a< '« "I XtXaM ; V*+*,a«

Kauai Mokupaueelua i kai, a , lie Kau&i »aa. ~ O keia aina o Mana he ai°a kaha no keia elika no boi me * Kekaha i Kona Hawaii nei, kaM no hoi a Maftatej \ nolio ai a hals \ \ Kaeai a aiaīna i& Ka"a . a kulaiwi 'hoi. „ ? Ika nolio peuo aau iho o Maka-, l«i eae k& wahieA / wa„. hoomaka akn la keia e matyai elike np me kona maa mai Kekaha waiole aku i.Hawaii, a meia m«a nō i fea mahi&u ua hana no ola elike no mela a kona ka«e iao ai "iaii i ka katiti ta ke halo, ka uala ke .~- m ko, ka maia, ame ka awa, a ula fcei* nmu mea a pa« Haiia hew ft Ikā wa ua, he ai ole ka mabi aoa & ksmfcH ke n«na aka hewa iVa, i ka'i» inea oka nui' o m«hi f«a. , *'-ī^ Hiki mii 1% ke k&u lnwiii» 9, Kekflhs o w«in, a pau akn Iā hft. oia kaha i ka lawaia V ..J hiakii a lolie ia mai la ka piha l i*a a hoi mai la ka wahine a o'eio. * ia Makalei . O ka mea hoi? o kat i lohe la ■"**, mai la. oka niii o ke Akū o na waa, a ua ai aku niai la na a fcoe ko Vou hale, a oia ka .mea hou 0 kai ī lohe ia mni la. , Mai i'a ua no ( kaua a me ka ohana i Ka peu» palula, ka kuna paakai> a-me k* *

i'a momona haa i ka welelau , " ka lima a na ! ii e a kaa ''nna. - . Bia hf>i pahs, ai "'Si kauha'e ' ke aku a koe kakou, a nana aku nei i kaai mai o kela poe i ka i'a,, kaulana oka aina i ke kaha o Mana. ■ ■ ■"% Eha i aka au ia oe e ka wa- " hinehe la Kookahi wale no ko ;ka i'a e kii ia aku a? a loaa a |ka makaukau e ai, oiai he iwi kona. a o ka &i ea he i &a. uuku konā aia a hewa ka mak», •laila manao ae aa iia ka hale,. A noīaila, hoowan&wan ui ka °no i'a aia'a ive au u« akea. i-ka akiia ku hoi paha fca i'aku no loaa aoe haia no ka mea ka nai e noke a? i ka paele f maopa na ponfe?wi o kaohi * a * oe - *, Ia laua no e aaa

&na o Malu&ka. Wne o o M»ir, $o wahiae uo hol i aoomoe i* K>w*iU«l« i w«h!n< o& a kakou i ik« &«n<jS m»l»na, ,l««e mai i *ku na . f OkU» «••> U o M«luftk* o t«Je!o oai « n* mea tp4a o k&\ « oieio aliu ok* ikaika o ka hunhn " tiWil«*tia« Pokil! i& !*liki maoH ao k«!« ka<k*raahiii^ a MalaaVa t fco<nxtoc & t no me Mi'uaks ks xcaks ohan* ,* \ ' A lum paha ke !ke T aw*;& k.e kahl n *ot &ku \a tākl » 1m» p«taft ok ok* k«ui&K& . s • Makunon* • W«uw4. . v.H«4« »kn »t o M*ktlei, aīn k&U, * w»k««e i noiK» »i it K*u»i n«i* ' mhmmm* n» »«***?* m*kopt «* wilii penel © aua* aUI »To# "k% »it * *te !oi m oī* ! ¥%? f k# J i U .Wo U i !>« ā ftt lm k*m, _ a .. [ ; »^g f . 1 ' •• *** I M»m*i M k*a*i aa k%* ! v "ī |fIM fc« o M«iu . tt^,;.. ik* U ... - j^|