Ka Hoku o Hawaii, Volume XXII, Number 3, 12 June 1928 — HE MOOLELO NO MAKALEI KA EUEU HIAPAIOLE O KEKAHA WAIOLE, KA MEA NANA KA "PA-HI-AKU" KAULANA O KOLOMIKIMIKI AME KA 'AHA-AHI' O HAEHAEKAMANU-O-KAUPE'A "E HINAIKAMALAMA-O- KAELO PAA IA A PAA KA I'A A KAUA" [ARTICLE]

HE MOOLELO NO MAKALEI KA EUEU HIAPAIOLE O KEKAHA WAIOLE, KA MEA NANA KA "PA-HI-AKU" KAULANA O KOLOMIKIMIKI AME KA 'AHA-AHI' O HAEHAEKAMANU-O-KAUPE'A

"E HINAIKAMALAMA-O- KAELO PAA IA A PAA KA I'A A KAUA"

<K«kā«lft • Hooiale*k»»kJ«V

MAHELB H EAHELWAKA.O UAMAhEI lAKAŪAI

[• KoUiia, « HK» ««« k«o« iok« n®i [;» S%cU po, «popo oe, hoi, « inMi k«I : M.«ko «n« *« ii> oi« boi« b»« «ko M» i 00« <B0« i k» «Ba«k|t ma— lK» oaahiai i oio k« k«U « nakaole ī"'ola k» o«U « bM ik» mole, ika pae, ike kaoo. ike k», ika iala, kni« pib« k« poe, pei«*boi k» ko, f 4 m» «U oaai, k» co»i». paU-«o- -| Hona, « beU k« «wa a Un* » haa i i ikna, «oU k» mea i ol«lo i» »■ e», »U too « onian» I» na 'īiMMko» n»»hi»i. »l»il»> na lakoe !' *ō« hooalo» hooUapai. «bo(>moe, « r fc«H>bilaU, « Wp«U-kQ ik« tnaia. ,• & nni w»i« oo koo ik«ik« ika fe «a»bi«l, « m«l»in» f4e oe io# roU & Mn» ioio« ok» aomakoa noahi&i Bft Ml« lo» 00 w» « ik« «i i k» oia »me «» i'o o kao ai, »o ka hope e», he K iri, | oi» k» naea i oieio i«i h» P' biai« «i. ikaika h'ili. aob« om U» hoan ke k«io ( ka nal», k»1a» k« paaM, ai k» ko» • p«Ub« k« a«U • a«m» no boi k« «wa. Ua-loaa no holo «i. oa pa'i uala, k« ko, ka m»i», « »e «a awa, « iho «kn Ja i Kek»b» o mama, k«hi o n» (S»kaa e. noh» an» me k» poe Ip~ «•U. M* keia iho »n», oa iho po no o IKneaUi me k» wahine ame kahi, f hoownii oo aoa. ao kahi uakuakanej kook»m» hoi on» o ( » o Pal»w»i, bftbi k»ohi waa »o» i holo »i ik»

lt**U ahi a ahai ia ai « ke a'a-U!e--t, #*ka-aoaoa » i Kauai, a aoho m * Kuuai, ibiki i keu manawae I|Hlm oei ua eueu nei n Kekaha-waiole ■Pl kai o Maca< ® la Ukou noi, i puka aku ai, u* " '.sae iho kaaowaa hi ake, a paumi %p aku a ka W«a, a he eku iho U ia | r 'U lakon a fce noho asn la • Maka — i loi a hoolofee i ka lakoo olelo. Ia ahiahi, olplo ak« la o Makalei i ka aakuahine ia Maiuaka, a huli aku i mau kaohi waa nana i ekolu kaoaka a o Palawai oo hoi ka ha, a ua ae mai ia no hoi o Maluaka. He oiaio, ua loaa na kaohl, ano Ukeu o* inoa, o Kaaiuahio>, o Puhaeomo ame Limaloa. K«uoha aku U keia e hele mai i kamailio poaoaku keia i kona ka— Mwai i maopopo ia lakoa mainua x> ka holo ana e UwaU. Ua akoakoa mai la na kaohi a bui pU meinei, • hoike aka U keia. Bia |RKU kanawui. lua hapai ka waa •Uoe iloko o k« kai, a hoi hou ke— kahi I ka hale iua ua pnina kekahi mea ant, elaila, e haalele ia ana •U, aole e kali ko' o w«a Uia.be hoaiieua pakaUki U.

Ia« o« k«a ilon« ok« w«« « 1«1« bc« m«i k« w»« lbo * boi« i«k« u«i ok« «iaa a kaai«i« ia aoa no oi», aala « k«« i ka waa. O kai« ka'n « boik« «k« a«i ia Mk««« *• mai«®« ookoa a mai hoi, « o b«l« «m« k«i« k«ebi ( « aaaiama oia i kooa ooho ana iho, « • boolok« hai i k«« wa « feah«a ak« ai aa kooa iooa oia W. Caaiaahioj«, k« kaohl ■« ka ih«, 3P©h«ko«o, k« keohi mm ka poho, liOHiioa k« k«ohi i Kaioa'io, P»3a«Mi k« kaohi ika mak« i ka «k«a ( »9B aa kaohi a M*kbUi ka lawaia a«i o ka U loa. 1 hoi t hooi«ol8. « koolono an« •W Uo koala « ka l«w«u i ka piii „ * k« ao • hooUU «»« « «U, « «»»— }Mta« «o k« k«M. n« ka »ib# U •lA kapo»«. kt waa maka a koi iia %a jt l b« 1« Ka«ai« »«fti.

'i,. , f'l - * - 4M89«•**ss»' •**«•*!*• •%**• . «W® *•* fcaUl*ftfM k>W ■hhiii|iti ( ffe» iiki icnti «««*M a* fctriafi * •U te'« M IM» Mffc» i», «J« *•* HN kli li«i;«lM* «cte V'J«M «MINMIN&i hm • tel«k« «i»4ta#Aīlito ia *4i Mi. km k «m««i' Mkw IMMk «• M «****•§» ikinwli ■f»«oWa l»«li|ni»lifcHte / IMI, M aMMi« aW« «ka ia» b«rmk i|m • Knii ml>. • MalmM km b«aii p >» • knni'» oal o lm r a Mmm, mm • kil '•%« te i« • Uw»k cmU «i>i

i Ha^ii««Ub piU ok« ao, m ti* ■* U o PaUmi. » h«lo «ko U « k«bi o k« «m • kM ibs, « kapa.pa I k« bN t klw mmi U o« k«ofaJ, ak

m U aU-oni ka poafco«, aka, «oie « biki I» »c« %p« «ko oi«i o« iob« a»M „Uko« ijyi tuU o « m «U mU « b«l« ««• U „« k»ni o k« w«g, « hapai aka 1« « Uti« iloko o k« kai f « ko «o« no hc.i o Maka— 1e»,,« k«bo« ooai la, « k«o e K««i— oahiole. ke kaehi m«.k« iho ok« wm» « ka« e Limaloa, k« kaehi i, «aioa lio o ha wa», e k«i e Palawai t«a kaohi i.ka moko ika ekea o ka w»a.

P»« n» kaohi a llakalei ka ia-— wai» nui ok» l» lo», b» la pihe i'a no MakaUi »me ha kaohi o K»ai — nahioU » oU ke kini o Ma*n» e, ilaila o Pohakokno me ka ia aahi— kohi iima p» kan«k« o Waimea, o Limaloa « »ko »□» in» b»U hoo— mamala • tn»lo k» hekow»w», » e wawa U n« he pihe i« no kai « PaUwai ke koioa 100 w.i piw»i o Ma* loak».

Oi» m»k«ukao e hoe. 0-ka bm iko 1» noi» &k» wa» hele oq hoi« ow«he«rehe kaa ike koa, « o keia ko» oia e Awiai, a hooUn» iho 1« iakōo n«i. Wehe »e 1» o M»k»Ui i k« p» «n» i» g»lonaikimik<, »*aoi ibo U a paa i ka ehe, a kahea ae la ik« k«panaw«hiai' ia HinaUamaUin»-] o-Eaelo.

B ala « k« kaholi, e $U • kt hoollli e eU, ek« l.aloku« e »!« •ka hoiopapa, eke ako iKa mapaoa i ka bale o ka piao Wakea, ka ia alakai • ke koa o Aiwini» haea aai a kn kaimu*puhi a ke ako, a kui aka ka looe ho pihe ia ike kaha o Maoa. Ia pau aoa no eia kahea aua o ka haiuku iho la ooia o ke ako/ ku ka imu puhi aoie i kaoa ma>, hull ae la o klakalei a pea aku la i ka pa. Ia pa ana oo ika ili kai, ua paa mai la« a kapalili aua ika irat »i kahea aku la ia Kaaiuahiole e Ulaui aaai a waiho &kq ka tra«. Ia mauawa aia 0 Makaiei ke ohi ala me he waiauau ala oooa I bele a lehia, aoa like k« aku me ka iiio nah&ka hae lauua ole mai, he manawa ole, »a komo loa iho Uka tM u lakoa, a aahea mal la iua kaehi e hoi, aeo a* ana ka la nu'aoa ae oke Koahiwi o WaUleal*. Pane mai la o Limalea, ka » hala kau elelo i olelo mai ai be waa make i ka ia ko kakou i keia U eia ka he oiaio loa, ake i«r maka nei av, a ua hoopau loa ia kou m«u maaao heole iloko iho ou. lie oiaio loa kau i olelo mai ai, aia ao iuka uo ka ike e ioaa ao», kii n» a ioaa, »o* aaU, nokaae»,' ua maopopa oiua no.

O oa k» Uw»i« A«i a flD»koo « ike Alt, »«b« p»la ko aakon po« Uwaia b« k*M k« oloio «lik* Mho, h« i«. l)MP«k«Uki ( a ptla a« ka p«« o b* lina n« k« ka«, • h«o--kukii, * b« o«i w*l« ik« «t loiaa •ko m«k4Mi poa Uw«i« •'« i lk« i« i«koa i k« k«k« k« ik« i« k«k«bi «U aam mm.

OUlo a%tt U • MakaUi/ A« h« «i«tt bn wUio ooia i kakahi po« itwai»,|aka« oaa. b« ma« rala UilM loa i». aiajoo ka l'a ia o«, • «ia «o ia o« k« mU t 'i«« ka iwaa ol« « ka la. MaUm» «• a» ka'nahakU i oa ioioa oka a«aakaa|Uwaia, aUilat « li'o a«a o« i l«wala nui « Uw«U p*o no k« k*« hoboa« h« lawaU „hnioa ka ol«l« ••• oi. ('AoU i p»u)