Ka Hoku o Hawaii, Volume XXII, Number 4, 19 June 1928 — HE MOOLELO NO MAKALEI KA EUEU HIAPAIOLE O KEKAHA WAIOLE, KA MEA NANA KA "PA-HI-AKU" KAULANA O KOLOMIKIMIKI, AME KA 'AHA-AHI' O HAEHAEKAMANU-O-KAUPE'A "E MINAIKAMALAMA-O-KAELO PAA IA A PAA KA I'A A KAUA" [ARTICLE]

HE MOOLELO NO MAKALEI KA EUEU HIAPAIOLE O KEKAHA WAIOLE, KA MEA NANA KA "PA-HI-AKU" KAULANA O KOLOMIKIMIKI, AME KA 'AHA-AHI' O HAEHAEKAMANU-O-KAUPE'A

"E MINAIKAMALAMA-O-KAELO PAA IA A PAA KA I'A A KAUA"

(C«k«aU • HooUkftkftakia> mabblsu KA MELK ANA O MAKALEI IA KAOAI

la lakoa n«i « hoi aktt n«i, aia ka •awoa ke hulo m&i ia a ike ia lakou, oei i ka bni aka, oa heie a komo ka i waa • kaheftn mai i«, baah» keia ] kome oka wa% o oakoa e hoi akūj ae nei? Hopo iho la o Liooaioa : ke Akv., a boikcifee ako la, a pane aaa 1», •ehe k«ia b* "Pa," he akna no ke »ko, hookahi ao ia kuiana a m&ke ka waa, • piba bp ami kanaha a eo. I keia pae ana aka ink>t. baawi «ka )ftkeift io« kaohi polua kanaha a koe eko'a kanaha, hnawi ftko ia keia eiaa kaaaha no na poe i h«le wai, a Oft i'a i koe. elelo aku i ka wahine eio kau maa ia, am« na makaa a kaaa a mai poina oe ia M«inaka, kuo makoahine nana ka'« wahina i loaa ai a noho ana i« Kaaai aei. A eia keaahi. mai ioainu oe no ka pau b ka ia i ka haani ia > keia iime keia. a pela hoi i ka haawi nui iā ina kaohi waa. K hai aku aa ia oe e k« wahine o ka anmakoa lawaia ona kopaoa o kaua ea, ke ikt» mai la Ukon a ke nana mai la. » ina aa ike lakou i koa n«au oa maemae, oa hemolele, auhe inauiu. aho. a leoleo-a, alaila, Aaikai a • ike aoanai oe. be piha ia no ke kaba o M?ua i na ia »pau. NoUila, ona it o keia la ?a,- na lawa ie, a popo ao loaa hou ka ia, ft o ka kaoa ai iha Ih no ia a heuna ia na wahi apau o Mana mai oka a kai. • «ai o a nae.

Hopa iho la keia i k« ako mu 1m ana i k&aeha a> ia K«aioabiole • waiho fßi ka )bu o ka *a»> a hali at ia a kaooba ioa Kaohi ana « boloi a pau iba waa o lakoa a ooae — uae a b»psi a ka« i kaul%na waa.

Moi aka la keia a kahokahu ike Ako «like me ka loine a ka makaa.kaoe i ao ai iaia, a be rola pili paa ioa hoi, a i iiio i m»a alakai ina poa •m« na maaao o na poe poo a kas Laaa loa ma ka oihana Uwaia, a paU iio roa ka oihaoa oaahiai, Ma keia holo aoa a Makalei i ka iawaio, ua hookaolana ia akU ia keia no ka helo ekahi i ka Uwaia, a helo ekahi oo hoi aaa ka mahiai. maoli no ke kaikamahine a Waiawa «me Pokii i ka loaa aoa o |f kane ikaika i ka mahiai amv ka lawaia, a ola n* iwi oka hooona "U*A*he keia b« kanaka, b« oia no aa aamto'e apau o keia kaba mai ka uka ake kai, a mai ka la pe« a I«ia nei haawi ia ka ia, « ka i»'— waia ia, tt» ai na mea afc>ao, »1 kanaka, ai ka ilio, a ai ka poa«. Ia waana« v qo, hnlo hoo «ka lft no lakoo a kau 1 ua ko'a oei o Awini, a aui Iho la • Makalel ika *'Pa M «oa ia Koiomikimiki, • kena akn ia ina kaehi waa aea U Kaah-• «ahoie, Pohakomo, Limaloa aaa P«l»wai. Holi ae U o Makaloi a kahea i ke kapooawahin*» ia Hioaikamai«m*-« Kaoio. B HinaikamalftOoa o-Kaelo, kue kap«»awakio« i k« U o lalu*e, pa— p«U i ke aloba i kou maka. i ma—, kaoa aa'a na Makalei, na kao m*poo», moopnoii le>. hiulo, kao m« ke koa • haawe ike aloha ia'u ia MakaUi, b« kaoaa n»u na K«>'aBO*anok■ H««ia •me KaOapoaib a la-o*Kabalou. Ho«U ia ke Ako, ke «ku aiii, ke •ko kahaha, ka aku oiooio i kaela IVM

■ *i* • k* KaMi. • %» kn>{ UM, • «U4U *M* lM: hilaia, • ftU e h« Iwhpn. • •!•• k« «MPMft k« *ko s«l i k* pl*ae «tekii *•»* 2 k«

11« IMMI wekiMMai»t mJuM, »liV»a«ti lMfc*a •I •*• m iu• b «luu iihikM 9«kiok« ftk«, « m IhkiM k» k«M • iiiki I k« 'kmmm, «n o ka «ftft o Ukoa • knlm sta b kfti« Hm B«obi e hoi • • Kft Ak« k«lia ok« «Tft> 0 UhM.

I pm aaa mkn i«ka, oa kaawi i» ftka h kft ift ia» bohi «M kft po« i k«ie mai ««UUla, » o-«a »« koa, oia kaioii ■•« ia nft k« kiiM ««• m oDftk«ft ftA« kft ahftß6.

1k« kula oki ia, kolo ko« «o UkM » m*ko h®o no k« w<u i k« AkOi » ftkftbi uo • Mftkfti«i a .ai «ka ioa kaohi aaa.

I Fao« aka lt o Mikaki fc a'a kft»bi ho« waa, ao'a. kahi «unao U oakoa ina t poao, a ibt no aol« « p»no *n» aa. na paa «e U no, • a«e aio oe kakoo imaa i kaki o ka loaa « iaaakiia ai kakoo.

Heaha kaiaaaao i niaao mai ai o Liaiaioai-HEia ka ma'oao, ke todo i«, eia hoi ok* hapaloa o keīa |lraa ia o kakon na kao wabin« is, o koba mahele i'a ia, i ole oia • io»'— ma a ohama a lilo ia i aiea na ka anoaakaa law*ia e uana k*e mai ai. a nia kabi inanao ia ookou e a'ej lawaia b ka la loa, o ke'koa kaoiau» 0 A.wini. U» pono i olowalo mai ai na ka — ohi apan ana, me «a olelo po act» mai e lawe uo. apae ka i* oia la, oiai, aloa la aohe on lawe ika ia, ia makoa waie no ka ia a paa ahe oaau wahi kaooa nale uo kao, a ua 1 eoanao makon noo kei^la. j Aole, ua iawa kuo wahioe ame i ka ohana i ka hapa o keia man i'a, ja i h«pa na ookou', aoo ka mea, o loukou ka mea i iuaa ai kana, a ina aole onkou e hoe ia'u ame ka naa i kai nei oke kon, »cbe ke aku t lia». Ke mahalo aku nei an a nui loa ia oukoa, a un oukou ka ia ina la a p»u a oukou e makemake ai ia Maaaiei, ke makemake oukou, te p?u ke kea lawala "hi-aku," 4Uila io ke Ahi Aku % a o >ahai«, oaa uku, o ke opakapakk, o *a nlaula, |o kalulua, o ke kaiekalr, a me ka ihapupo, oka nulu momi, o ka weke uU, oka epe'u paka, oke kawa — i aawa, a pela aku. | Pae «ku ia lakou iuka a mahele ka ia a olelo aku la i ka wahine e'* kou mahele ia he eooo kauaha ia a pela no hoi oa kaohi waa ana.

Oi«lo aka la i ka, wabioe # o o« ke kaleaoa ma na aiea apaa* ka baawi im«ii iui, aokea'a olaio • oe wale ao ke knleaoa m» oa aoo apau a mai poioa iki oe i knu makoa—« bine ia lfala* ka. i loaa k&o wahioe iaia, • oolaila, b« uea ooi loa oia ia'a.

oe* ooe -iawaia kaulaoa keia o ke kaba o Mane, oa lilo lakra i po« liilii ia Makalei ma ka oihaoa la — waia, i ea noho kekahi j»oe me ka eneiui no Makaiei, elike oo we ka | rnia mao uo i kekahi poe a hiki ao » keia ooaoawa e nobo nei. Ua'a «e la he mao inakahiki » ike ia ae la oa k&pai o Kawailioli-»-Maua, a hikl i ka puoi ana- a banaa no boi, &i ka baa«Q aaa he keiki kane oi a kap«ia ka iooa o Kaleiapaoa. MAHILE 111 Kalaiapaoa-o-Makalei, Ea ihupani o ke kaLa o Mana, A o ka eueu iwi-kaui o Aina Ika. Ma kefv mahele • bt>l« m ui ki mooleln o Makaiei ame ke kaiai m« Kaleiapaoa-o*Makalei f olai, aia a haalel» k« k«ikt i% lai a b»« — maka oaai • hek oo Hawali B«i, alaila, mo* poioiei ka mool«l« no k« k«ic! a bo«a i K«kaha wtioW I Keoa Hawaii--Ika noi aoa a« e Kalaiapaoa, • hiki ke law<law« i ka bana makiai, ama ka oihana iawaia, a«)a eia wal« no ua ike i ao ia i k« keiki, ak«, o ka ika ln«, haihai a p«la akl •iai, oia aa m«a i kaoiana ai • Kavai aoa ke pookeli m« k« ik«» ka oihaoa laa. a oia ka mN i oi«io ia i o Kaoai ik« "palupahi • liaa |ki." | (Aolt i pau)

Ma ka Poaha o keia pala e kao ai ka Papa Him«oi o Haiii oo Kar kaiui, Maui.