Ka Hoku o Hawaii, Volume XXII, Number 7, 10 July 1928 — HE MOOLELO NO MAKALEI KAEUEU HIAPAIOLE O KEKAHA WAIOLE, KA MEA NANA KA "PA-HI-AKU" KAULANA O KOLOMIKIMIKI, AME KA 'AHA-AH O HAEHAEKAMANU-O-KAUPE'A "E HINAIKAMALAMA-O-KAELO PAA IA A PAA KA I'A A KAUA" [ARTICLE]

HE MOOLELO NO MAKALEI KAEUEU HIAPAIOLE O KEKAHA WAIOLE, KA MEA NANA KA "PA-HI-AKU" KAULANA O KOLOMIKIMIKI, AME KA 'AHA-AH O HAEHAEKAMANU-O-KAUPE'A

"E HINAIKAMALAMA-O-KAELO PAA IA A PAA KA I'A A KAUA"

e Hoolalnakankin)

MAHELE IV Ka hele »na mai o Kaleiapaoa Ka īhu pani o ke kaha o Mana i.- ; ao Ka eueu iwikani o Aina Ike. i L' i | I keU'ohu ale i pii ma: ai kiekie, ua hai iho la .mahoye oka waa o laua a o ka pae ibo la na ia oka i waa aole » kana mai hele ia a kahi i po-ha ai ua ale nei ike pono t ia akn U o Oahu ake owehewehe ae la kaiao e wena mai ana ke alanla o ke kakahiak*.

Lana iho la lana malaila, a !a w* ikeaku la laua i ka waa e holo mai ana i ka lawaia Ahi. Hele mai la aa waa nei a kau ike ko'a. a owili ka pea lauhala i kniie a paa i k« kaula, a ke nana aka 1« lauanei. Aole i lioliu iho i ke aka la iaua nei e lawaia akn ana i maann Abi. a o ko lana nei kaoo akn fa no ia i kn iaaa waa a kokoke a ike mai la na kamaaina he wat malihini keia, a nia»a mti la- ' He waa la? Ae, m*i hea mai? 'Mai Kaaai mai. wahi a Kale<apaoa ipaneaku ai. A e bolo aoa i hea? i ka lawaia Abi, elike no hoi me oukeu i ho'o eaai la i ka iawaia Ahi. Keu oe a ke keiki hoopuoipuni o ka oieio ma' i holo mai ka i ka la— waia 'aki, eia aku la no ke ahi i| Kauai, a haelele ia aku la ka ia i ka I 'pokaoaa haie a kii mai la kai| Oabu n»i e kii ai a hoi aku i Kaaai a meke aku i ka moana i na ale o Kaieiewaho. Keu oe o ka hoopnnipwni, akahi wale uo kanaka o oe nana i ki; mai la ke ahi i Oahu n«i a lawe aku i Kaaai aole mamua ako, he wah 1 wa'e no oe ame kou kokoolua e I noho ab mamUa. Pane aan la o Kaleiapaoa. Eia kau hokeo aho "hi-ahi'' * n«na mai oukou, * ua maaemake au e hoo — kuku me oukou i ka lawaia ana o i ke ahi, o ookou paha kaeiaoke ! kaha o Mana ame na pue hooaeenep o ka wai o Aina Ike. Pane mai la na kamaaina, ua ae aaakon o ko «aa aiee na peno waia a pau a o na ahi no hoi a "uaakuu a unau ka piliAlia, e ninau te au i kaohi. a ina a« m»i oia alaila maa na pili e kakoo. Ua maikai kela, ia olua mai i«. Auhea ookou? I hookahi o ou-> keu e lawaia mua me a'u, a ina e paa mua ke abi ia'u eo ia kauaka, a | helu au akaki, a pela aku apaa ouikoo elima. Alima no ho*. abi, lalaila lilo ka waa ame na mea apao |a'u. a maa na pili a kakou. Ua ae mai )• aa poe iawaia nei a haa»i ia mai la be hoeaaki aka maaaa naia oei, oial, aa manao aa kaoaaaina o haawi mai aooi ke aku 0 nai kainei peiu e hana ai a ai keke ia e ke abi. Haaa iho la heia a oaa ka iaaana 1 ka aakan ame ka paka, a kaheai aka la keia, oia hoi paha. kaa nai pa-ka a kaua, kioia aku oei kaa! pe-ia, oa ka maao be iakia a loaa| kaia e hoki ai i keaa la hoekaka '

aia Waiahola» ka BMa i olelo ia' ki kalopaa i Wakhol«. PftDt akn la o Mai'— leai no oe i haawi mna mei li » ka ia iAMlawakea he lnhia ia'o. oiai, aole i lela na p«ka a kana, ao ke |hi ka'n i kii mai nai <n|ti Kaaai aai ia aole o ka mano niho waka— waka ai humnhomn aaui&a i kn — mnpali. '

Aole poha oe i noonoo iki •he Akna ai kaba iaf a hooananna nao» mai U aa« oe eai ka maoo i irau makao, a oia ka'o e kaooha nei i kun maa kupooa lawaia ame knu mao amakui* lāwaia epaa i ka o'kamaoo, a i ke Ahi Malaialena e aii ai a hoolou. a o kan makau ea oa ka msoo e ai mai £ona ka inoa he mano-lalakea. A eia ka paka a Kaleiapaoa. ka moopuna a Hioaikamalama-o-Ka «le. E sla, -<e ke abi, e ala.e ke kaa— wiii e ala t eka halukn, e ala eka hotr>papa, e *e ahi lele pua-o, lēle pno,. la e ala. Eia mai ka a : , ai ku a holo ia fcJaebaekamaou-o-Kat.pea ls, oia. aa ahi he malaialena. ia pau ana no o ke kah»a ana o ka hoio akn la no ia o ke ahi, he Ahi Mblaiaiena< I ka -iVe ana o Waiahele i ka holo ana oka ahi a Kaleiapaoa, kiola ako la i kana paka me ka manao o ke ahi ek* ana mai ana i ke abi a ke keiki e holo ana iaif, a i ke kakn ano ae ika pake, a bemo kaomi ana ka mano i ka makae, a h*omalo ae l> o Waiahole i ke aho, toe ka hooffiē«kinki nai no ka ioa ana o ka oaOo.

Huki ae īa o Kaleiapaoa i ke ahi a pili! kaele a waa. apai ka hoahoa« make, a kehaa aka* la ia Waiahole. Akahi a'a ahi, ake ike aku U"au aa ioa ko maka'a ika noano aai aiwaiwa ha mano-he-ia—• lakea. kai no a ia hai aka e ai ai ko Akua i hoounanua mai nei ia'o, aia ka e nahn mai ana oo i« oe, akaaka ke akaa kaiaipahoa ilaila ika hoi mai no a nahn no i ke kahn. Aohe pane aku o Waiahole, ua hoonauki ioa oia no ka ioa ana o ka makao ana i ka maao lapaweie a l«aa iho U ka hana e hana ai oka huki L-ka mano. Lana iho la lana sei a nana aka la i ka huki mai a na kamaaina i ka mano, ilune, iialo aa poe nei e a pai mai la i ka uu I ka mano a hiki i.kal make ena. I Kahea akn la o Kaleiapaon, a make ae ia ia ia a oukoo, a Waia'— hole i eleh mai nel. kii kalopaa i Waiahol?, a oia no ka ka mea i aiaa ai eka mano. ano ka mea. oia ka ia i like ka io me kalopaa ke oolea o ka ie a kohn no ia Wahhole ke nahn puOia, han» ka makan me ka maniio, a kuu aku a malia a hala ae i Ika mano a loaa i ke ahi, a manao ke ola a pakele ka waa o oukon e na kamaaina, oiai ua make mua ae nei ia Kaieiapaoa ke ahi moa e paa kn pili a kakou, a nolail.*, he eha ou ahi i koe a o ka make noia o oueou ia'u ia Kalei a paoß-o*Maka — [ iei-a-Kukaiapaoi -a- Kawailiula-o — Mana. " Ia lohe ana oua poe nei i *eia mau oleio a Kaleipaoa, i kela inoa Makalei, ua ninau mai la kekahi kanaakKhai mai oe e Makalei keu makaak»ae o Kukaiapaoa-o-Ka— wailiala-o-Maoa. O kahi keU i loaa si a Mekalei he iaau mana a ooa ia eka ia, a o ka poe a pau i loaa kela iaaa, he ipoeiaki iakoa i ka ia mana aoa | lawaia a paa mai ke kai p»i a hoea I i ke kai eie, ka< oli, kai popolohoa i mea a Kau* i Kahiii ko I Hookahi nae wahi keiki i haakn ia i keia wahi, a heie a aalowaie ioa me kooa maa mekaa a aaha I iehe iki ia a hiki i keia la. aa oan paha ika maka i ka oioaaa, oiai, 1 aoha wehi maali e piii aaa ia la —< koa. | (Aoie i paa)