Ka Hoku o Hawaii, Volume XXII, Number 7, 10 July 1928 — HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU (No ka Pomaikai o ko ka Hoku poe heluhelu) [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU (No ka Pomaikai o ko ka Hoku poe heluhelu)

"He malihihi ka hoi ka kakoa o keia kakahiaka, a eia ia he ekolu mau waa kaulua mai Mo— lokai mai la ka holo ana mai 'a ai hele nae hoi a piha i ka wai — wai ona ano like ole " Ua hooki koke ae la noo Hiiaka i kona Kamailio ana i kela mau olelo ana imua o ke Aliiwahine Peleula, a me na kane hoi a lakou. Ia m&nawa no hoi i lohe ia aku ai ka nune nui o na kanuka o ke Alii— wahine Peleula, a hoea āna ke— kahi o konainau kahu imua o tcp lakou alo, akamailio mai la i keia mau i ke Aliiwahine ula.

"E ko makou aliiwahine aloha, he mau waa kaulaa ia ekolu i pae mai la i ko kakou kahakai nei, a uahele no hoi oluna a piha ika waiwai o na ano like ole;° A mamua o ka loaa ana oka manawa maikai e kamailio aku ai ke Peieula ina olelo a keia kaha ona, aa ike aka la ka pii aaa mai o kekahi ka— nakaiaaha ia fka ahaula, ae paa ana hoi ma lima i ke— kahi laau palau nai. I ka hoea popo ana mai oua wahi kanaka nei ma kahi e ike poae ia aku aio kona helehelana «a ike poao ia aku ai o kona helehelena, «a ike koke aku la no o Lohiau me WaMneomao, aole keia he kanaka okoa, aka, o kahi kanaka no keia i hele naaa-au-a mai ai no kona ol», ae imi ana hoi e loaa ka naae ake lii o Waipio i pili ai laua, ai hoea ae ai hoi a halawai me lakou ma Makua, ai kokua ia ai ka wehe— wehe is ana o kaaa nane e imi ana e Hiiaka i-ka-poli-o-Pele, ao ka inoa o aa wahi kanaka nei, oia no o Kaalaaaokala. I ke kā ana oua wahi kanaka nei ma ka ipuka o ka hale a la— koa nei e noho aku ana, «a kahea koke aku la no ke Aliiw&hine Peleula. "E komo mai iloko nei oka hale. a aole hoio ke ku mai ma— waho o ka hale." Ua Komo io mai la no ua ka — f?ata ano alii nei i kela manawa ai kona iiee ana mai ia Hiiakaalaila, ua hele kokoio ae )a oia a moe iho la ma na wawae o Hit — |aka. a kamailio mai la ) keia ma i oleb ia Hiiaka me ka lohe pn ia aku no nae eka poe apau oloko 0 ka hale. "i : . ola wau ke kanaka ia oe « Haku'. O ko'u pae kna mai la no ia mai Molokai m&i. I lawe mai la hoi wau i ka'u wahi mohai aloha ia.oe e kuu haku nana l hoopakale ko'u ola, ai alakai ae hoi kau hana kokua ia u a noho wau iluna o ka waiwai i keia manawa, a »a kaa kokua ana ia'u i )ilo at ka hapaluaoke awawa waiwai nui o Waipio no'a i keia la, ake aahe ai alli nei '*au i aa waiwai o keia hapa o keia awawa nai. Aoie no koi wau i poiaa i kau hana maikai ia'n, ma kou kokaaana mai i ka naaa ake alii o Waipio 1 hoopaa pili ai me a'u, ai oaaai ia aku hoi naa ko n aoao kaa aua iwi. Ua hale kani aa mai wau mekaleo kanikao, ae iai ana hoi i kahi e pakale ai kaia maa iwi puni o Hawaii ia'a. a pani noj Laaai ame Moiakai]

ia'u, a aole no nae he mea 1 hiki ke kokaa mai ia'a i kolamahawa ao kahele ao ia o ka'a huakai imi ola ka rasnao oo e kaapuni ia Oahu nei, a hoea loa aku i Kauai ai loaa oie ia'u keia nane a ke lii o Waipio, alaila o ka hoi ao ia a kaiua ia ika imu. Mampii nae 0 ke alakai ana paha o ko'u maa wahi aamakna piii kiai kiao, aa H»ojhalawa ia wau me oe e kai Haku Alii ma Makua e pili ana i ka aina o Waianae, a ua waiho ia aku imua o kou aio e kuu Haktt alii. ua nane pohihi nei» a nau hoi e kuu haku alii i kokūa mai ia'a, a loaa ai ka haina pololei o kela nane. aua hoi aku wau me ke "kau o ke poo iluna, ai ka hur ana me kuo hoapiii ua hoike &ku waa 1 ka haina o ua nane nei e iike no hoi me kau i wehewehe mai ia'a ma ka aina o Makua, ao ka hope ua lanakila wau, a'ua lilo ia'u, a owau hoi ke alii oia hapao.ke awawa waiwai nui o'Waipio. ,f

Ua aj no hoi wau i ko'u ku— ieana i loaa sr inamulio kau ko— • kua ana mai ia'u e kuu haku, a noonoo ae la no hoi wau ia oe e kuu Haku Alii, nolaila,' ua hoopiha wau i na waa kauiaa ekolu, a lawe mai nei i keia maa piha waa nou e kuu hatcu alii, ae kaaoha mai oe ika mea e haaa aku ai no ua mau waiwai ala, ae hooko aka no. hoi wau e like me kau e kauoha mai ai. Ika Iphe ana o Hiiaka i keia naau olelo a kahi kanaka ana i kokuaai, ai li!o hoi i keia ma — nawa he alii no kekahi hapao Waipio, aa huli koke ae la no o>a ike aikane hou, «ia hoi ke ' Aliiwahine Peleula. "Auhea mai oe e ke aikane ftalekipa o keia alna« 81 k»he ae la no oe i keia maa oleio a keia hoa alii o laqa. Ea, e hoo— ana aku oa i mau kanaka kokua ae hele pa aka hoi ne keia Alii o Waipio, ae kokua mai hoi me kona poe kanakama ka lawe ana mai i ka waiwai o keia maa waa kauiua a waiho mokaki iho imua o kou aio e ke aliiwahine '"

Ua pono keia mau olelo a Hiiaka imua o ke Aiiiwahine Peie— ala, alaila, o ke kena koke aka ia no ia o k* Aiiiwahine Peleaia i kekahi ataiao o kena alo alii, e kii koke aku ia Kamanawai kona luaui makuakane, e iawe ae mau kanaka a hele pu aku me ikeia aiii o Waipio, Hawiii. ae, hoohikihiki mai hoi ī keia waiw« noike alo o ke Aliiwahine ul» ame Hiiaka ma. I ka lohe ana o Kamanuwai i keia kauoha a kana kaikamahine ua lawe io ae la no oia he maa kaaaka me ia, a hele mai Ja no nae imaa o Peleula kaaa kaika — mahine no ka lohe hoa ana i na olelo o ke alo alii. "I hoouna aku nei wau ia oe e kau makaakane, e iawo ae i maa kanaka pu me oe, ae iho aku oa me ia maa kan&ka o kaua, ae hahai aku hoi mahope o keia alii o W&ipio i Hawaii no kahi o kona mau waa e kau mai la i kahakai, ae hahai aku hoi mahope o keia Alii o Waipio i Hawaii no kahi o kona maa waa e kau mai la ka — kakai, ae lawe mai hoi i aa wai<— wai o kela mau waa a'<> ke alo o ko kaikamahine nei. oia hoi e oia hoi a Hiiaka i-ka-poli-o-Peia, ao ka haku akaa no hoi e kaua E hele aku oukoa a koi nai ka awiwinohoi." O ke Kamanawai hele pa aka la np ia me Kaalaaaokala* ao kē ialiihaUhal» waiwai hoi «ai Wai> pio aiai, ai ukali ia hoi ia haakai !a laaa e kekahipoe kaamka ! ika o ko laaa aioaiii aai me kaaa kaikamah'ee. lla pa* io ae ia aa «a mau waa kaalaa a« a ke Aiii o Waipio i kai o Kuloloia, a ma ke awa hoi o Kh a ike ta nai oml ka inoao Honoluia i keia ma— nawv A®le i ptn