Ka Hoku o Hawaii, Volume XXII, Number 13, 21 August 1928 — HE MOOLELO NO MAKALEI KA EUEU HIAPAIOLE O KEKAHA WAIOLE, KA MEA NANA KA "PA-HI-AKU" KAULANA O KOLOMIKIMIKI, AME KA 'AHA-AHI' O HAEHAEKAMANU-O-KAUPE'A "E HINAIKAMALAMA-O- KAELO PAA IA A PAA KA I'A A KAUA" [ARTICLE]

HE MOOLELO NO MAKALEI KA EUEU HIAPAIOLE O KEKAHA WAIOLE, KA MEA NANA KA "PA-HI-AKU" KAULANA O KOLOMIKIMIKI, AME KA 'AHA-AHI' O HAEHAEKAMANU-O-KAUPE'A

"E HINAIKAMALAMA-O- KAELO PAA IA A PAA KA I'A A KAUA"

(KakaaU e HooUtoak««kitt) y mahelev . 1U ana U Lanw Xa bolo wi no Mawaii ,Eftdlaae o Hau» «a lani haahaa

Ia o 1 haalele ak« )a i ke alo o fiftk«akeae a hele mai ia ftd* ' «i hoik* mai U oia ia'« i «*• *»•» m lo* «ohe m*a i koe p hiki i keia w*i **ho-oa M a iaoa i h*aa ai *» ike 010 ift, ft e ike ana oe a bmi »a m— ep«B» oiai, ua loaa ia'o īi kiIMM e b«oa elike tw ke f- ; teoha a k«Q mftkoahhi« ia'o. oiai, ig c» honilißft oo keift wfti 4 h«-\ t . 9 holhe ao ia «e. e k«« kopnnaWfthini ftloi». o keia wai, he Ana §oa kapa ia o *'Ki Aoft o » •• hoopiha ia i k% waa Ihm. ka wk». ohia» » ®e k» waa wiUwili, he ekelo kaoaha k» oni o ll w»» iloko o ke aoa e ahi ala a hi» ho wa> »1» «o ka wai iks pill, qi aui aa la i hala me ke ,kii ole ia a.ka wai e okahi. % . Si» ta» «B» m« kfthi kokoke loa i k«» M». he aoa ooi akea heie ko

Uoko he heie. Pim nii U ke kopuoawahioe »ebe ao» kohe maaaei, aia maoka o k» po«, eia aku uao ako oka poo « a'a »k« iUloako o Kokio aU i ke pohi ft iwle, ft eU oae, be mao aha i» na paa au oo.i oa poe k«pa k»s>ftfthi». uo Uko« kela m»« aoa, » »U U fla»bt» keia ana, BU iho o» ma kahi kokokei ka hale aei, P»oe m»i U hekehi kaBik» kamaaiua, aooa ka iooa o Pikakaoak». Aohe ana o keu wahi, mfti ko'o Lanao »oa m*i a hiki i kai» U. a aia U »o e oMo oei he ana wai. Hoepooipaoi oe e ke keiki i oleio iho ne { he aea wai kokoke loa ma . k*hi kekoke i keift koUoakaohaie a nkao e noho oei. Ke hoole ako nei ftO, aohe ane bb« kei» wahi, be aiaa keia i aeU i ka ana wai aoo k» nele« ooho oie U e oa kaoaka, a 3 koo kane wale oo ka meia i noho ma keia wahi, a oaoa i noho iho U a Oi&ke ako la me ka ike ole ia o keia ena wai.

Pane aka la no boi o Kaleiapaea. Aole o aoa kaaraajba aaa i keia aioa, a oia koa mea e t>i aka ai aamaa o'o, oiai, ke hoike mai nei M, aoie oe i kamaaina, oi»i. o kela maa aoa »t i hela nai nei iii be : mao aoa ia na ka pele i wehe oa 1 paka e kome ai a e pōka ai, a oia ke kauiaoo wai o oa kaaaka ame oa kooohiki e ina ai a kena. 4 o keia ana ea , nooa k« inoa o o Makaiei," he an» ia na ka mak%ni ame aa- paa kupalala a i kaa maheakane a Makaiei, a oia ka; mea i hea ia ai o "Ke Ana o Ma — kaUn." Nolaila, o koo kamaaina. he ka— maaioa ma na d»ea 3 ike maka enaoH ia e oe, a koe na aa i ike ole oie ai, na mea i haoa ia. a oia mao mea ia, owau kai ike a ka~ maaioa ia maa mea, a iike ele o ke kaoa kamaaina ana. • Aole aa e hoole aka ana i kou kopa a kamaaina no keia wahi. *iike mea kao e olelo ne 1 , he ka«— maaina io no oe, aki. e uleio ako aoa a« ia ae, aoie oe he knmaalna i na mea han«, be malihioi loa oe, a noia maiihini in, oia oe e oieio, mai nei ia'a he hooponiponi. Paee mai i» o Pakakaaaioe, aole • biki la'a ke hilinai aka i kaa. awaa ke kapa o keia maa ka— im & Kekaha aei i olelo ia o %iktj£t*waiela' l ai «oitio I kaki

\m '%»** ka««kā** «I«U. • ;• M t «m oml !• a»* «9te i fk»« , >•!*• *oao — kM mw UUmI eit | # t K«— k« liM*HikkM, ••!« KUiU,-*a- :^ i kote •»• wat i« kaeoha »•* • k*woh* »•! U'a, m'i «Di» hoiMiik« • EakāhārwM* t b»\ tifi ml hu« k«ta 1 iMpiln h|la «u fea «koi® buhs In B«l • ili Ueko, ik« ik «li k« m*i i k« pili, oU' »•," mki • K*kk9»o». UoiiuUMao oloioik» kn—

poaoimliiiM, «U eoahoa k« laa booUyo n ♦akoo? Ak ae oaao «ka ik» h«»UU au OMiaki iho ok« ahao • oi* oo ki lo« hooltpo t aii ko mokoa aoho •&• aai • hiki i keU 1«, oia wsU no ka nakoh ia».

OUlo ika 1« o K*loi«PM» i k# kopoiuiw«kiD«. Oko p«M Uo k« •m • koaoo «i, • «U m* k*k*hi ft««o h« kipapo poluka. - • ooaUila .ao • hooholi •• *i • kwwaU ki pok» • Koao ai • ioai ka wai • hoi mai a paai īho o» keli kipapa aoj ka paa aoia, • hooUpo uo ffib kahi aoao, •oa maoao ua mei ■

p*» o kjriA wahi *ob« aa* »ftlftifi, lii ]q» boolei u iao ift no Ko'a-ūQekamokG-o>H»»ia kooa ohftoa« ei« at« imo *ko olaiia, be •oa wai hooa ia oooft kana keiki ku» makoakaoe »lobft e oobo mai la ii KLaoai osi eookoWhoa mn kau makoahio» me K»««iliwo* Maaa.

Ka kooo aku oei ao )o» mea • pan • hele pa ae a'o i loaa na poe ike n»aka>

A ina i hele kakoo a i loaa ole *ta Wfti ft i oele i'o oo hoi aohe ana malaiia, alaiia, ua hoepooipOHi i'o koo makoakane, a oa hoopooiponi oo boi ao, a oa poiolei o Pakakaoaloa elike no ooeia «oa e paa oe».

H«ie ako ift oa me» apao a ma kahi ok» loa hoolaipa iepo oka ohan» a k« q»q« ala, aohe wahi aoo aoe ( a ke olelo aia, «a tftlft« ke eeiki\ «ole o kaia laa ioo oia iho U ke aoa. eiai, aohe i'o uo he aoft maaon pehe« i ike oie fti Bft kamaaioa i keia ana, wahi »iakon.

Ika hiki aoa o Kaleiepaoa ma kahi o ka laa, a aaoa pnoo iho ia a m|opopo iai«, oa weha aa ia »ia he mau w*bi pohak« i okomokoaio ia ā hemo • ia olap* aoa uo, aa paa ae la kahi a hoolepo aia waiho wale ae la be pnka e komo ai elaa kac.afca ke komo i ka «a hooiani.

Ia wa, «a kom* aka la oa mea a pan iloko me na.kaii ihoiho kakoi, a i ka hoea aaa i kahi o Da waa wai wai « ahe ana» oa hele a aleala ka wai a e aahe aaa iluea o ka pahoehoe o k« aoa.

I Holl mai la e Kaleiapaoa a olelo iia Pakakaaaloa. Ba, pao ae 1» paha koo manao hilinai ole i ka'o maa oieio ia oe. Ae, oa pau, a ūa pololai loa oe oiai ke ike maka nei ao, ioa waa ekolu kaoaha eliM me kao hoike ia makoo, a ke ooi aka nei a« ia oe e hoikala mai ia'o, oiai, oa poiolei ioa ee a aa oiaio boi kaa hoile.

!fcpaianaba maoli ee kon kopnoawahioe aiea koo makaakana i ka loaa aoa • keia ana a hoopiha ia ik> wai a hana ia ka poka« komo ai i lea a hooiei ai ka ai a kalepe.

N®lo, a baoa ka hana ana, a aeeao hoi ka wehe aoa ame ke pani ana oka paka o kahi e kii ai ka wai, eohe mea ike e ka makoa oo a me ke keiki, o laua wale oo kai ike ia keia soa wai kaolaaa o "Ke Ana o Maka!ei. M

Mai ko makoa maa kapana m*i a hiki i ko makoa hanao ana a noaai, aohe io» ia*oa i hoike aki mai he aea ma keia wah', a oia nele o ko makoo ike a biki i koa hoaa ana mai ia « nan i toike mai la he !ana ma keia wahi, a ike ae ia makoa i k«ia la, a he nnhoa nai ioa la iaa poa kameaina o keia maa kahawai olf.

He mea oiaio no> aohe i'o oo be kupanaha maoii uo kaia aoa, i ike nie ai e ua kopuoa o ookoa i haia, a i koa makaakane nae hoike la iaia keia aoa, a i kou kopanakane hoi, hoapiha ia i ka waa wai a hnoaia i iua heoiepo uo lakoa ka paka e komo ai me ka ike oie ia he aoa maanei i piha i ka wai, i pane ako ai o Kaieiepeoa. Aoie i Paa