Ka Hoku o Hawaii, Volume XXII, Number 14, 28 August 1928 — Ka moolelo oiaio o ko John Kaelemakule ola ana Kakau ia o ia no ka Pomaikai o ko ka Hoku Poe heluhelu) [ARTICLE]

Ka moolelo oiaio o ko John Kaelemakule ola ana Kakau ia o ia no ka pomaikai o ko ka Hoku poe heluhelu)

HELU 8 KO KEONI KAELEMAKULE MOOLELO PONOI (Kakau ponoi ia mai no e ia) KA IKE ANA I KE KULANAKAUHALE O HONOLULU (Ma na helu i hala aku nei o keia Moolelo o Kaelemakule, ua paewa ae la ka heluna o ka heluna makahiki mai ka 12 makahiki, a ka 18 makahiki, oiai, nae, o ka pololei o na makahiki o Kaelemakule i keia manawa ona i holo ai no Honolulu me kona mau makua hanai, he 12 no makahiki ona ia manawa, a aole hoi he 18 e like me ia i puka hewa aku nei ma na helu i puka mua aku la. L. H.) Ma ka puka mua ana aku nei o ko'u moolelo, ua kamailio aku la wau i kela mau olelo pili i kela mau kaikamahine o Kalaoa, a lawe ia mai ai hoi e kela wahine opio mai kela wahi mai. I ka hoi ana aku o kela kaikamahine ui noho iho la me a'u ka hoomanao no kela mau olelo i lawe ia mai la a lohe wau, a ua lilo no hoi keia mau olelo i mea hoalaala mai i ka manao, oiai, aia no hoi wau i na la pua mohala o ko'u ola opiopio ana. Ia manawa pu no hoi i ala [hou] mai ai na hoomanao no kela Ui Lei Ilima o Honolulu, a o ka ui hoi i hele mai ai kona makuahine e nonoi e hoopalau laua ia

maua ia mau la opio, a mamuli wale no o ka ae maikai ole o kuu Makuahine hanai Pokii i holopono ole ai keia manao, aka, ua hoomaopopo no nae kela kaikamahine ui o Honolulu, a ia no he wahi manao ano hoopaa mawaena o maua, ae kali aku ana no hoi i na la kupono o ko maua ola ana. Mamuli hoi o keia lono i lawe ia mai e keia Kaikamahine o ka uka iuiu o Kalaoa, ua ano hapai ia mai la no hoi ka manao e like no hoi me ke ano o ke ola ana o ka poe opio, ao ka manawa hoi e lanahaakei ana ke koko o na la opio e ake ana a ike maka aku i kela mau ui o na Kona. Mahope iho o kela lono i hoike ia mai ia'u e kela wahine opio mai ka uka mai o Kalaoa, ua ano hoowawa wale ia aku la keia mea, a me he ala ua hele loa aku la paha keia lono a hoea i Honolulu, a ua hoea aku la paha i kela Ui Lei Ilima o ke "One Aialii o Kakuhihewa" a olai paha e waiho ana no kela manao iloko ona, a ia no he wahi ano "hoopalau iwaena o maua", ua hoopuiwa ia wau i ka loaa ana mai o kekahi leka ia'u mai Honolulu mai, ao ka mua loa no hoi o ka loaa ana mai o kekahi leka ia'u mai Honolulu mai, ao ka mua loa no hoi o ka loaa ana mai o kekahi leka ia'u mai kekahi wahine opio mai. Eia paha kekahi mau mamala o kela ia'u e pili ana no kela ano hoopalau iwaena o maua me kela kaikamahine opio, ai holopono ola nae na kuka ana o kona makuahine me kuu Makuahine hanai Pokii. Eia no paha na manao ano nui loa o kela leka. "Mai kou hoi ana aku i Hawaii a hiki i kela la a'u e kakau noi ia oe, aole loa he wahi leka i loaa mai ia'u ma ia oe mai. Aole no paha he wahi hoomanao ae iloko ou no'u nei? Pehea oe e noho mai nei? He maikai no wau, a ke noho hoomananao mau nei no nou. Mai poina hoi oe i wahi leka na'u ma ia oe mai. Miss Kaulaimahea, I ka loaa ana mai o keia leka a'u, aole loa wau i hoike iki i keia leka i kuu mau kahuhanai, oia hoi o Kaaiaula a me Pokii kana wahine aka, ua hunakele loa iho la wau i keia leka, a ua lawe ae la no hoi wau i ke koikoi o ka pane ana aku keia leka me keia mau olelo ana

puanuanu no. Ao na ano nui no paha oia leka a'u i kakau aku ai ka'u e waiho aku ai i mua o ka poe e heluhelu ana i keia mea pili i ka Moolelo o ko'u ola ana. "Aole io no wau i kakau leka aku ia oe, ao ke kumu no hoi o ia kakau ole ana aku ia oe, mamuli no ia o ko'u manao ana, aole he waiwai o kuu kakau ana aku ia oe, oiai, o ka olelo hoopaa hoopalau a na makua o kaua i kuka ai mamua o ko makou haalele ana aku ia oukou ma Honolulu, ua holopono ole ia, nolaila, aole no paha he mea nau e noonoo hou mai ai no'u" I ka loaa ana aku o keia leka a'u i kela kaikamahine opio, ao kuu hoa holoholo a paani hoi o Honolulu, oiai maua i loko o kela mau la opio loa o ko maua ola ana, ua lilo ia i mea hookaumaha loa i kona manao, a ua hele aku la oia me ka uwe imua o kona makuahine, a haawi aku la i kela leka a'u i kona makuahine, a nona hoi ka inoa o Piimauna. Ia manawa no hoi o laua i hui ai, ua hoomaopopo mai la ka makuahine i ka haloiloi o na waimaka iluna o ka papalina nohea o kana lei kaikamahine, a ua heluhelu iho la oia i kela leka a'u, a ma kahi o kela leka a'u i kakau aku ai me keia mau olelo. "Mai noonoo hoi mai oe no'u." Ua pane mai la ua makuahine nei i kana kaikamahine i keia mau olelo me ke ano kaumaha pu no hoi o kona manao no kela mau olelo a'u i loko o kela leka. "Ma ka hoomaopopo iho i ka manao ano nui o kela keka a ko Kane hoopalau i kakau mai la ia oe, e hoopau mai ana i ke ano hoopalau i manao ia e hoopaa mawaena o olua.

Auhea mai oe e kuu kaikamahine aloha, ua pau ae la no paha ka manao o ko kane ia oe a o kona kuleana no ia, oiai, ua hoi aku la no kela i ko ia ala aina, ai ka hoea ana aku la no paha i ka "Lae kaulana o Ka-laau" alaila, pau ae la no ka hoomanao ana no Honolulu. Eia no hoi ko'u manao ia oe, e noho iho no kaua pela, a hiki no hoi i ka loaa ana o kau kane maanei, oiai, aole no oe e nele ana i ke kane, oiai, eia no hoi oe iloko o kou mau la opio, ai hekau no hoi iluna o kou mau helehelena ka ui nohea o na la opio, nolaila, hoopau e no ka noonoo ana nona." I ka lohe ana o ua kaikamahine nei i na olelo a kona makuahine, ua kamailio koke aku la no oia i keia mau olelo i kona makuahine. "Aole i like ko'u manao me kau e mama, oiai, ua aloha aku no hoi wai ia Kaelemakule ao kuu hoa holoholo a paani o ko maua mau la opio, a mamuli no hoi oia manao aloha o'u iaia, nolaila paa no kuu manao o ka'u kane no ia e mare aku ai. Ua apono no hoi oe o ka'u kane no hoi ia e hoopalau ai a mamuli hoi oia manao i haele ai kaua e hui kukakuka me kona mau makua. Ma ko'u manao ua lilo no kela mau olelo kukakuka mawaena o kakou i mea hoopaa, hoopalau mawaena o maua. E kupaa ana no wau mahope o Kaelemakule." Mamuli o keia mau olelo a ke kaikamahine, ua lilo ia i mea hoanoe i ka manao o ka makuahine a ua kamailio mai la ua makuahine nei i kana kaikamahine me ke ano kaumaha me keia mau olelo. "Auhea mai oe e kuu kaikamahine, ua pololei no oe ma kau mau olelo i olelo mai nei no kuu ike no hoi he kanaka opio maikai o Kaelemakule, a me kuu ike pu no hoi i ko olua pili mau ma ka paani ana ai lilo no hoi olua i mau hoaaloha, a ua ano hilinai aku no hoi wau i ke ano maikai o kela kanaka opio a oia ke kumu o'u i kapae ae ai ka hilahila, a hele kino aku la kaua imua o na makua o kela keiki opio, a he mea mea ole hoi ka lilo ana o ke noi kane ma ka aoao o ka wahine, aka, no ke kane ia kuleana. Ua kapae ia nae ka hilahila, a ua hele io aku la no kaua e nonoi i kona mau Makua e hoopaa ia ka hoopalau mawaena o olua eia no nae, ua ano holopono ole no ia manao mamuli o ka manao kue o kona makuahine hanai ia oe a nani hoi ia ua pane mai la no

hoi ua kane nei au ia oe, e hoopoina aku iaia, nolaila, o ka hana nona wale no ma kou aoao, oia no ka hoopoina aku iaia e kali aku no hoi no ka loaa o kuu kane ma keia mua iho." Aole i pau.