Ka Hoku o Hawaii, Volume XXII, Number 14, 28 August 1928 — "HAALELE I PUNA NA HOAALOHA" [ARTICLE+ILLUSTRATION]

"HAALELE I PUNA NA HOAALOHA"

0 kela mfiu mamala olelo e kau | kehakeha ae la melnnn, oia o na olelo ane roi«n o na poe Hawaii o ka wa k«hiko, ai hoopnka ia hoi i kekahi ninnawa no na hōaaloha paha i pili mua si r a iaa muli o kuaiu p-.ha, ua tna* wehe ia āe la ka pili hoaaloha aua o na raßuawā i hala. No kekahi mm makahiki loilii 1 hala aku nei, a U no he pih hoa aloha ana mawaeaa o Senatoa Ak'»a me Senatoa J.\V. Rnkela, ii keia luau ia nae, ua «nawehe ia plii ana, a ua hele ia aku lā o Aki ua e pāpa ia no kona holo lupho Senatoa hou, a ua hoao ae )a 0 Seuatoa Knkeia e hoopili aku iāia Ilio oie Moho Kmila Muiler no ke Alualu aua i ke k«taua S6uatoa mā keia kaā koho iho e hoea mai aaā. ] 1 na maiiawa i hala aku uei, aii ka manawa hoi e p«a ana o Sena- j te« E. A.Aaiaa i kekah> kulāaā e j loaā ai na harota iaia mamuii oia kulana, alaila, ua pipiii aliu ia fcona Hos Senatoa iaia, aka, i keia manawi iioi o ka niaalo attt o kelaj kulana iiia ia Akina nku, als.Ua. "Ua hooaaam o inai la ke ākuie i ka hohonu,"' ai o|e ia ua liie paha me *eia uiau olelo o na poe Luina aukai mamuli o ka pii hou ae o ke kula na iiuna, alaila hoopuka ia Se la keia oielo. ;< Pau oleio me ka Irūina, he Kapeua ka hoaolelo."

Ma nā lono oiāio i liōikeia niai ia makou, us hele aku la noo Seud - toa Ruke!a a uoi ia Moho Emila —Mullei', e h\>o}>īJ} ia ko Jā«a 4jn>a, at hoio bārota pu iada me ke ko- - koā aku o kekahi i kekahi. Ua panemai'la o MuSler ia Kukela, aole paha e hiki iaia ke ae mai ia niaoao o Scuatoa Rukela, aiai, aole oia j ike i kā uiaoao o koua īnāM . hoaaloha ma ke KāUna o Hawaii. ®k«V 6 ka tuea no nae i lohe ia ae e kekahi poe ua ia aku la keia Holo Barota pa o lafia ma ka paa barutā hookahi." T?a ninau īuioli ka Lunahoo — pooopoao oka "Kupepa Hoku' ' i kona hoaaloha Eunla Mul*er nc ka oiaio a oiaio 61c paha oia hoowawā wale ia ana. Ua paoe mai la oia ( ua noi lo akn ao o Senatoa Hukeln iaia uo ia hoohui ia lāua, aka, aole ioa oia i_ae nmi ia mauao o Kukela, ae Hne uo ho« me ka ma- i kou i hoike uiua ae la, 1 'Aok oia i kukakwka imta me koua tuau! lehnlehu ma ke Kalanā j 6 Hawaii ao ia vs>ea. ' o īeela uiau hoo — wawa wale tto ka hoohuī la o laua ma «a paa bar ta hookahi, āole lōa 6iaio oia inan laweua olelo walej ana. Ē holo aua uo o Muller Bo2a iho, me ka hoopili ole aku iaia iho lue kekahi nioho e alualu nei i keia kulana wae la i Moho S«aatoa ma £(L aoāo Hebipalika.

k inft he oiaio kf hoaO ia akn o Scoatoa E A. Akin* e p&pa t« e kekaki {>oe a hoaalohi paba o oa «u wale aku ia, ftlaila, eia uo ka niea i uiaopopo a& ia ano haoi, ua MoohaliKe la aku keia "Keiki Hanaa o na Kohala me he iemi ala i tiw{ ia ka %ai a maioo, aiailA, pek«|>eku wal« i& afcu k& ili © ka leni. Kai 110 paka e Hke me »ka| Solom»>na i kamailio mai ai ma kekahi o.kaea olelo uāauao. "Ua hanau ia aa hnaaloha no ka |a o ka popilikii." ! Aoīe wale o keia Kaiki haoau o na Kohala kfci banfi ia aku la pela, aka, o kekahi Moho Senatoa hou| no e holo nei, oiā hoi o William IK. K»mftu i hele ia ak* & pekāpeka 1 ke K.iaaina o Hawaii, no ke kapOno ole pāha e holo Moho Senato , niamali ka o kona aawaliwali a ikaika ole i ka holo bārota ' j - i Kupaianaha no hei keia man anō ha;u ākeakea wate i ka p«no o ka Oiwi Hawaii o ka aina KulaiWi. Ua wehe akea lqa niai ke Kanawāk Okaniiea o i ke kuleana, i kela ine keu Makaaiaaua Auie— | rika, eia iiae ke hoao ia akn nei e | pekaj>cka ke kopono ole o kekahi Xtigi Hanau tj Hawwi nei. Ma ko inakou nianao ua kupono niaoli no o Kt>mau e liolo barotā Moho | Senatoa uialuaa o kona aina hanau, :niatuua ae o kekahi mea luai na ajna e mai, «i kupai kekahi nian - haua n.ai&ai oJe i niau Hoa j Hawaii o kakou. O ka lehulehu o keia Kalana o

Hāwaii ra poe Lunakanawai naiia e hoōpuka mr-i ka Olelo Hooholo ma ka pahu barota, a ao|e hōi o kekahi pōe e akeakea wale ana i ke Kuleana lioU harota 0 kekahi Oiwi Hawaii iw*hma o kona aina hanau. Ivia 110 he niau "Hoaaloha kuāknai»" ae īke niāi ana iā oe i kou la o ka waiwai, ai ka la hoi o kou nelt\ alail», hooko ia ae la keiā inele a ka poe kahiko Hawaii nei; KapuKapu na maka o Puna i ke aku» wahine, Aole wale iho ia Maliii, 1 ka huhuki lawe a Uwek&hunp, Ke wa wale ala iio, ena i k( 1 ; paa, . - ■ Ke ena Jwale iala n5, ena i ka ■ pua, Uā p«ha ia Ka — liu, Paia āe la e ka uni o ka lebua-a. E hoopakeia. uiai ke Akua ja kakou i nā ' 'Hoaaloha Kuākuai," ai kapa ia fco? e na poe kahiko o Hawaii nei "He makauiaka ilio k», a. i*2 i ka huelo fca ike." l

I Moho Lanamakaainaiia mai | na moknponi hoiia oka I ~K«litna o M tōi l .K.e kii keia o HEXRY LINE — ; KONA HOLSTHIN, o Wailnkū, Kalaaa o Mai i, i kmhaua i kona holo balota i keia kan koho Wae i?oko o ka Octul«'r 6, a i ikfia kood h-olaha p hooia ana i koaa niaa Loaaleha am« a« mnkamakM k iho bilota, oia kekahi • aloala nna i kb kuUaa LUNAM KAAINANA no aa Houo a Pii—Uni. Ha kauaea k«ia i ueho loihi ma baua oke kalaiaiaa. I t-a wa e ku aupuni Kehopalika « Hwwaīi luaiuua iho o ka luehui — aina ua koho ia k«ia kaoaka * ouokupuni (< Hawau i Kaneko». a ua tioho uiH ih kulaua cubi ka uin — «ahiki 1895 hi ka hui aua o ku j;!aa 1 wakahul 1898. He lo)o u,t. ke Kaunwai ki»ua oihann a i ka makahiki 1889 &*< ia 01« 6 fca Aha Ki«*kte uia o Ba iun«tanawai 4iekit> AinpiiKi K&nka e laweUwa in o liai>a |uiua o na Aba «pau 0 knia h..r u a 0 k u.a huua «0 >a a hiki i ktnt la,

.M»bo©«ok* b»i aa« o Hiwaii 1 oti «• AoMriN r \«« kome boo dci oiA i M bio* Uiiiilaa. a bi kohoia b« Lon«as«k*aiß6DA to«i Hawaii K0(»0b«0», QOU Dft S)MBK O Ko — b»la, Koq» tai« Kao, • m&i i» •P»o» oi» i kuho piaapioe i», «i e hooo>»k« ana A»i ka makahiki 1905. • i ka makahiki 1967-1999-11910- i9ii*i9i3-i9is. 1917—19191920 «,«• 1921 kohoia a lilo ha Looahooiaalu no k» Hila 0 n» Lopamakaain&na, a 00 ka o«e ana i Wailoku, no ka oaaa no laila k«n« w«bio« oka inan aoa i ka 1921, peia i waiho ai oia i ka hana holo haloU 00 H«w«ii Ki.moh»n«, a |noho i Wailoka i ka makahiki 1923. I Aole i pao ka mioiooioa ame k« aloh» 0 n» maoa koho o H»W6Ī> t Kooaohaoa iaia, oiai • iloko 0 oa ! makahiki aoa i noho »i ke kau— |K«Dawai mai ia miu apana koho, ioaikeia kona makee lahui, »kh» i kaoaka, ooanaoio i ka holomaa o eo:ia lahui, s he %«aaka kaokoa | maoli no raa na hana kaiaiaia». lloko u nt m«kabiki i ooho Loii»— hoomala >« ei» na ikoia oia keknhi o iin pouhanA a luua ak»o o ke Alii Kobio oiai ke Alii e uoho Hiel« iahui At)B. laia 1 uohu ai h» Lan&kaainao»j mai Hawaii Kouoohana na kepa atiu ua maitaaitian» iaia "Ka Po — hakuhauoli o Hiwaii Kouoolnn»'' ai na <au i noho Luaahoomalu i» eia, ua hea ia kona inoa "ka Joe Canuor) 0 Hawaii" no ka mea aole he kanaka i noho luLaiioo.iihlu i ikeia ka m&kaukao elike kei* k&naka Ilawaii, a oi»i o Joe C«ti— oon oie qo ka Luaahooaialu o k» Hale Ahwolelo Lahui he kaeae» iloko o Wakinekono, ua oleioih o kona loa ia ma Hawaii. a ma is hoohalikelike ia ana i kapa i» t»i keia Hawaii aia ia ino».

He Hāwaii oia ma ka hanau ana, makoahine Hawaii a makuikane Kenainake. Efte loea aaa ka olelo Hawaii, he makankaa ma kan» oihana, be «lakoa no na poe hou akahi 00 a ike i oa papaiioa 0 ka hale kaokanawai o lolaui Hale. he kaoaea • ake ana e hapai ia fea iaahia 0 ka iooa o ka Hawaii liana, a he •aeioi oia no n& hana poholalo aoie na han<i hapaia i ka inoa o k* Hawaii, He kanaka il ike i ks poe haahaa ame ka poel 'liuna, he kcotsoa oa» k« hnnn, » 0! ka mea i ikeia a i kamaaiuai u ia, aole e hiki ke kaaaiako ia oia e k« poe imi poieaiaai piiik»bi, A'ile loa he i:na a uwea e hoopa» aua i! kooa ibo, a 0 kona makemake e j loaa ka uoho ana o kona i*hui eenel |na iahuie, ma ka noho like ma' 'keia aiei), aka, o kona lahui ponoi l | kana i ioa loaa ka pono oka , • uoho Hua Uiaiona o ka aioa a k«! ! Akua i hoouoho uuai āi kfia īahu!, aloha. H'n E jnD Lunainakaainaoa raai k? Kalaua o hi EO?sO a na uiakaaieana e. WAE ai a um mso— pwpo iu% a Wki» i» keia H«waii (nakaukau, & oia aekahi o ka he— | iuna nona ka eono, ua ipaopopu e j noho hou ar.a oia i v ka Ahaoieio o Hpwaii 0 1929. > ,

Nolaii» e Molokai tuie k* aina o ka hoomanawanui o Kalaw»o ame Kalaupapa, eia ka Meho i kiai ai ia ee, oiai oia i Ka b&l« kaa*§uswai no>«a mau 'maaem-ake- apao. Aole au mau doi e Kaluupapa i hool«j i» e kona palima iaia e noho luaa — hoomala aua ao ka Hale, a ua iikr kona makae ame kot.a aloha i koaa lahui iloku o ka uele ame ka piiikia elike me ke Kahu o Haili • hooikaika ana i kela ao>» kt»i» kao oo ka pomaikai o k'. (akui o ko iaoa makaahioa, hala ako ke Aiii Kuhio i ka po, a koe keia mao pukaua a k« Aiii % oa'i ana no 1 ka halomaa o ko Uaa lahai aone ka aina aloha a na kupunaPela oe e Maui a Kihapiilani, tnai t>aal«le ik* meho i paa ka luoolelo o kana »au hana o ka «haoUio o Hawa'i ma na keena o Wakinekooa. Ncju ana fc« hano — hsRD k« lilo ka hoeoli o ka Hale ina kona ii«ja, «iike me ka hanohaue i loaa ia.Ha.waii Komohaha i na la i hala,akav he kanaka keia m» Hawaii Lolookua, uan no na'e • Maui i hapai hou iaĪA »jo k« braa a ka iehuiebu 4