Ka Hoku o Hawaii, Volume XXII, Number 22, 30 October 1928 — MOOLELO KAHIKO NO HAWAII [ARTICLE]

MOOLELO KAHIKO NO HAWAII

kahiko Ua llAou ai»i k? nea e i»«a nei i keia ijok«f « hnawi tnei una o:;< i oa huke uei iiia ka l»o»a o ka kakau. l'a hoike o S. M. Kau>akßit ma ka TJitjolr.lv> IlawHii, o kihl « Kanp ma i hana i ke k*naka am nio Mukipn, K oOlaopokoae nei no ia. A o bbi i Kainia ai o Kahakaha•koi;r ki'la iu ont keokeo e nee llh niai a Mokai'U a hoea loa ia Kuaioa A : ia :hb \V -.:k3n< Ko<.lani|w^k", })' sina i k 'tr'a i i u I' «1:» , . ;i āia |ci no hui i <• W;t;kaiu , h"t W«n k't)-wa. 'e l.t i u<«'.:'uni an;t i:;;, •»' ;a o l'.ū.u.!, n liookolii !i--•»ine 'k o kc l-a|»r-ii « ai. : Aia \>6 u).. krin w..in o \V Aikane,.'Wam'loli ;j/kp Wa;ol<.a i i.. kr dih ke !n--ii Kufiī:.n| ni el k' xne ktMsi. Hanau K.htit la Waioioii u ka wāhiue ia a Wāiol. U r " He nui Tvait na niooieio kalnko e pih ana i kahi 1 haaa ia ai o uh kiauaka n.Ha loa o Hawal'i nti, a ma man moolelo «ia tno, aia ina I'aliuh iiia Hilo, Hawail. i ia a: kf k<';luka mua aujt ka wahlne aiua. He niau inoolelo Kehiko « pc no kekni; o Hawāii uei, i loaa ole i na nioole!o e ae ī ine ia e ka uiea ka k«u, eo ka iiiea e pili a'oā 1 ke kanaka īuua i hio i ku|'uni no kā Lahui o Hāwaii nei, oia hoi ka inookūauhau o A2oh (Alohiloii.) ao ka iuookuvi)hau alil keia i ao ia i ke ahi l(u.>uh.tu, S. L. PeleihO — iaui, e k/>ua ku )>nnawabil)r paa niookuauhnu o kt- au kahiko, Aē hoopukf ia ak u ana no kem kuauh»u, ma Ue ano kaokoa loa niai keia nioolelō āku. Oiai o ka manao āe la keia o ke khhi mau iiiookuauhau kahiko o Hawaii nei, no ka «uea e pili anā no ka hana ia ana o ua kf nāka niua o Hawaii H£i, elike 'me ka hoike aua h ke kuauhau Kannshou»a, Nolaila he mea pono iā kakou o "ke'« wa, e naua aku i ke kamahao 0 na noonoo ana o le» poe kaljiko :na la inahele r. uiooleio o ka poe a he mau hoo ,padviki ik,..!i*ii-ia ko Kukou tnau ku; una i kuiike ine ko ua lahui k.ihlko e a-.* n ,\ j>: t.i, ]>.J>ulona, •K-u.i.-im p'..;i . a k t:. i'ehea la.'i. 1 hi ni;;u nou-.ioo ana : ko kak" ■ 1 • K • : ■ •; < mauuwa ka • 1 I . : ■. k'. !H'to.v,o o ka — .i . il e ,i .. lv ii;' ,i V.. ;u l( hao • ./ ke a i k t 'U' opo aua iiio o K.a poe I» A.;. ,v uia «eia wwhl ka k ,kou :,;u i ka hook«mu kana-ka auu o ka niooleio K.ira.\vliau K.:: i::':i i: o. . " • .Mamna eie o ko la me» heīu— helu hoohele ;uia aku i helu— kelu ana, raa'ke.ia niahele e pouo i kA niea k"kau, fce nonoi aktt i kou hoomanHwanui e haawi īho ma keia wāhi ( eiai, he ano pauoonoo a ku ole i ka ho.hoi na maawe o ktf» kuauliau, el'ke uo iue ua inooku— auhau Hawaii e ae A rua keia hoopuka ia Sna o keia tnooKu*uhau, e ike ia ai na knnm knanhau a kekahl poe paa kn.au/— hau kahiko o ka wa kahikō. E komo pu ina kekahi mau hoakaka ano aui a ka mea kakau ma kekahi mau maheleheie o heia kuauhau. I ka koooiaka aaa nae o kēia kuaohāii, «a lawe ia mai ke ano nui onn wa e hooma*a lonol anfi mai ia Kumulipo uiai a hoea 1 ka wa o KapokintKiui (k j ame Ka— poheenalumamao (w) E kapa ia ana keia 0 ka papa Knauhau Kumnlipo. Penei ka koomaka ana Na Kāae Kamulipo P"BSPoeleele Pouliuli Popan<spano Pokanoknno Kajvoliiolo j Kapohaneeaku 1

Ai Hf ;t*kaulmo i»> J. M.Poepe* ai >■ lr"U M» ri»r><« e Kak»u *k\i ne» ke • M Jtltlo '«vu;ur>i» ■o H»w»iī n«» > i O i IB t.r K« ki li »!,►. I.UH tl' Vi iihWki, - MUKI'NA l NA KIAI'HaĪ' KAHIKn k HOIKK ANA 1 NA KLMC I LOAA MAI KA i'AE MOKl' O HAWAII KKI Ka ilio ba k"pv»■ V u °. Ku iluua o ke a»oku L(,fia ua ain kulawnua O Polohaina ka wain'īie la-e He mau alii-kapu a Kāiie O l'olobfiina ka wahiue () Uiia wu!e ke kane O Laai ka wahine O L(ta-hce-wale ke kane O Laa-make ka wahiufc () Laa.ulike kane O Kauikau ka wah'ne O Kanik*»o k«* k«ne O Noho-u k» wahine O Noho-niihi ke kan£ O Hnki ku ka wahvuē.

O«a inoā Kanikau, Kanikno, Noho-u aute Noho-unh» i hoikt ae Ja t ma Kfc mele btmau huaolelo hoike wale no ia noke jt»Qik»u lUI9 ke kane aiue k» wahioe, k<> iau« kaaikuo aea, ko taua noho e i,na a fiqh® imhi ana, uo ko iau« kipaku ia ana mai lo|o m&i o ka .■ina i hoonoho ia akn *i lana e« tYua ao ko laua ai atia i k* ohia hemolele i pap* ra ai Isua f aoie hoi laiia e h('0; a«i paha. () ka \s . O Kuh;uliobuS i lioike i,, iie- la iiiM i >i«i .o ki".āka ihu->, " ioa komiiin l»a ia iuahope aku <> ka w r » t' yvan* i.:!i . I k<* uoek <k v li i ku ' < K — .ul *. ■ r i I <e KrinniiipO-'-e ; .>a-<r ia a-na: ' u:a n.a kf> V. n..';:: ■ . n . . v\ . h,- t iilt . h' i.'i ]. "'i -i ' i, ! (>: uu' uu fi > iaui a .!.* . *•.r- : ilia. ia han-iun.. 11.«£ipe <<\u 0 V. *k«r<-. a he iS no ip h.iuunna maiiop? -.ku o Weia wahi lan:. C< poho lopn ka ka m jcicuāuhaii o Kumuhonua nr< k'eia mahirk iloko' oke kuauhan Cuniiilit»o Aiii no he maliele ene oke k.unnihonua. e nee ana i hope mai a Wakea aku u kjaa oia i ka hanaUna V9 īa mai īa Upuupnu nifii ka ha — nauna i>i& mai a LaiUi wahine uia< 0 ke kussulipo. 0O kāhi mahele moolelo kuauhan Kamuhoūua i hoike ia nia kekahi Imke moolelo kahiko i kakau lima ia ua kokoke loa ke ao manawa, ōia kuniuhonma mi ke ao minawA ināhope koke iho o Wake« āneane. no pāhā he 26, *ī ole he 36 paha| hanāona. Ama ia mookuanhau, ■a hoike ia penei. O KepopAnopano ka mua loa a mai iaia niāi a ho«a ia Akawa, he 54 hananna. M*l ia Aklwa mai hoi a hoea ia Knnmlani, he 56 ia hanauna. Mii f» Knennlanl mai • hoea ia Huakapo- he 37 hanlaaa, * uiai ia Huakapo a hoea ia Kum» Hpo he 10 hanauna, a mai la Kn/— mulipo raai a hoea ia Lailai [w] he 9 hauanaa. alaila, hele ma{ la aia Lailai mai a loaa o Kumiihonua i ka 26 a 36 paha hanauni mahope akn o Wakea. Ua hai ia m&l ika mea kakau, eia kēia moolelo k» paa la nei e keknhi Hawaii oiaio', a ola ka mookuauhau iao pu iā ai o Davida Malo auie kekiihi poe e āe o ka wa

J'o«rlc l'ohala J'i-\vchiw» hf Polalowehi Polalonli K^j)obanee Kapohau^emai N'a Kelki Poe-leele l'ouliiili J'o)»aiso; aūo l'uUHHok.iiio K»)/ihio o ku K:aj»<jkiin !..*'■ la Kap' k'n i iioiki: la at: h», hoomaka kh u•< owalu eif ku umlipo, .111:11 i.ii'i uiai 1 lo«a iiial fil t Lsilai. ke* ki-uo.. .'kauakA' rjiii«i. ioa • ike ia i) i a llawai; k-* 1' i--«» nei. Nol.ila t liuomaka hna ka 11100— kuauhau nvaj ia La-iiai m«j. O KapokiuiKiiū l(i.' kon<- j (> Kapoii- 'ii .Innii.iiiH k» wnhi-.e Hanau o Lailai he wahit;c j Hanau o Kii Le kaue j Hanau o kane he. akua j Hanau o Kanaloa o ka heo i hauna wela | Hanau o Moanaliha Hanaa 0 Waomaukele He mau pahu kapu Hanau 0 Kupoioliili alii maa oloipo 0 ke kanaka ala loa, o laua lau alii. j Lailaij Ke olelo nei k> moo ielo Hawaii a Hev. Pokuea i hooponopono ai, he po vale no kona' maa kupuna a mau makua a iaia hanau kaaaka mai. He mea oiaio, ke nana ae kakou mai ia Kumulipa mai a hoea ia Kaporkinikim he poe po wale no io no s& kupuna ame na makua o Lailai (w] (Kane) I keīa wa oia i hanau ia mai ai, aka, ua Jilo nae oia he j*kaa. I [Kanaioa) Oka he hauna i wela keia, O Satana paha keia' pjxha keia raa ka helu aka poe' Karistiano t\n no hoi o <ii*bo!o. | Aoie anei 1 kapaia ka hee fsquid/j he (])evil Fish 0 ) fKapolohiliah)rrmao!o poi 0! r keia kanaka, he kanaka o'a loihi f loa oia, a ua raake aia ma ke au I o Polaa. e ike īa ana ma keia hope j aK.i. Mai keia wa aku a hoea i} ke au o PoUa. ka wa i make ai o j Kupoioliilialiimuaolo'.po he 71 hanauna, a ina he .v> makahiki \ \e kowa inanawa mawaena oj kela ame keia hanauna kahEka, | alaila, e leaa ina i&iahe 245 IU •makahiki ia mai ka wa i ioaa ai ka Wahine mua loa, ois o Lailai (w) ft hoea i ka make ana 0 Kupoioliiliāliimuaoloipo.

0 Lailai wahine O Kapoheemamao ke kane Hanau o Hahapoele ' Hanaa a Hapopo he wahine Hanau 0 Maila, 0 Olohe kekahi iuoa 0 Olohelohe kane Q Olohelohe wahine Noho ia Kane akua ! Hanau o Laiolo HanauoKapopo Hanaa 0 Poelei HanaaoPeelea Hanau 0 Wehlloa. Eia ka hoomaka ana 0 ka wa eiwa 0 ke kuaahau Kimilipo. O Lailai wakine 0 Kane Kapokinikini ke kan» Hanaa Hahapoele he wahine Hanaa 0 Hapopo Hanan 0 LoheloheHoomaka ka wa «ml 0 ke kuanhaa Kumuiipo raa keia wahi. O Maila ke kana O Lailai ka waklne Hanaa 0 Lau-ol&olo Hanau Kaaahaina 1 ha kane Haneu Kamakalaa 1 ke wahine o,Poeleiholo 0 Wehi*wela-wehi-loa. Aole i pau