Ka Hoku o Hawaii, Volume XXII, Number 31, 1 January 1929 — Ka moolelo oiaio o ko John Kaelemakule ola ana Kakau ia e ia no ka pomaikai o ka ka Hoku poe heluhelu) [ARTICLE]

Ka moolelo oiaio o ko John Kaelemakule ola ana (Kakau ia e ia no ka pomaikai o ko ka Hoku poe heluhelu)

HELU 10 NA KAPU O KA HUMU ANA I KA PA HI-AKU. Ua huli like aku la ka poe oluna o ko makou waa a hoea aku la a owau hoi ua huli aku la ihope me ka paa ana i ka ohe-hi-aku. Ua nana pololei loa aku la wau i ka holo maikai o ka pa-hi-aku iluna o ka ilikai, a oiai he eleu loa ka hopu ana o ke aku i ka pa lawaia hi-aku, a mamua o ka hiki ana ia'u he hoomaopopo, ua loaa mai la ka pa-hi-aku i ka ia aku, a loloa ana ka makoi ilalo, alaila hapai maikai mai la wau i kela aku a kau

ana iluna o ka waa o makou. I ke kau ana no o kela aku iluna o ka waa o makou, o ke kamailio koke mai la no ia o ua kahuhanai nei oʻu ia makou, e hoi koke makou no uka o ka aina no ke kahukahu ana i ke aku mua a ka lawaia hou. Oiai no hoi ke aku e hoomau ana i ka au ana ma kahi kokoke i ko makou waa, ua koi hou aku la hoi wau i ua Kahuhanai nei oʻu. e lawaia hou hoi makou, oiai, ua maneo mai la koʻu lima i ka loaa mua ana o kela aku iaʻu, a ma ka ??? maikai ana o kela aku iluna o ka waa o makou. Ua hoio iho la wau a uluhia i ka makemake hiaku, oiai, o ka mua loa no hoi ia o ka loaa ana o kekeahi aku iaʻu Me ka nui o koʻu koi aku, ua hoole mai la no o Kaaikaula i keia koi aku aʻu, oiai, wahi ana i kamailio mai ai iaʻu me ka lohe pu ia no hoi e na kaohi waa pu o makou.

"Aole e pono e hahai wale ia na loina o ka lawelawe oihana lawaia hi aku ana, oiai, o keia na ano lawaia "none-ihi-kapu" loa i loko o = ka oihana lawaia. O ka lawaia hi Aku ana, a me ka lawaia "Hi-Ahi-a ina hahai ia na loina kupono o keia mau ano lawaia ana, alaila, ola ana na Lawaia haalele ia e na poe kaohi no ka pakalaki, nolaila mai paakiki oe e ke keiki e koi mai e lawaia hou, e waiho mai oe apau ka hana kahukahu ana o ka lawaia hou i ko aku mua, alaila, noe ae hoi ke kanawai o na Aumakua lawaia, alaila, oia no ke kumu o kiai mai ai na "Aumakua lawaia" i na lawaia malama i ke kapu lawaia o na Aumakua lawaia i na hooko pono ia keia mau kanawai aʻu e kamailio aku nei ia oe e ke Keiki, alaila, e lilo aku ana kalawaia hooko pono i keia mau loina lawaia i "Lawaia Poo" ma keia mua aku."

Mamuli o keia mau olelo a na Kahuhanai nei oʻu, ua pae ae la koʻu manao uilani ana a noho malie iho ia wau me ka nana aku ao nae me ka minamina i ka au mai o ke aku ma kahi kokoke i ka makou waa e lana ana. O ko Kaai kaula kena aku la no ia i ke Kaohi ma ke kulana kia a wehe i ka pea o makou, a huli hoi aku la makou no Mahaiula ko makou wahi noho hoi ma ua Kekaha wai ole ala o na Kona. Ia makou e hoi ana ao uka e ka aina, a oiai no hoi wau e kia ana i ka waa o makou, ua malama loa ae la e Kaaikaula i keila aku i paa ai iaʻu i ka pa hiaku, ai ole ai e huikau wale aku mua aku e ao iluna o ka waa a makou. I ka pae ana no o makou i uka o Mahaiula, ua lawe ae la ua Kahu hanai nei oʻu i keia aku a lawelawe iho ia i na hana pili i kela apana hana o "Ke Kahukahu ana i ke aku mua a ka lawaia hou", a penei ke ano o kana lawelawe ana i kela apana hana. "Ua oki ia ae la kekahi wahi mea uuku mai ka nuku mai o ke aku, a ua oki pu ia ae la kekahi mau mea liilii mai na maka elua mai o ke aku, a oki pu ia ae la ua

mea ??????????? mai ka hiu mai o ke aku, oia hoi ko ka akau me ko ka hema, alaila, wahiia iho la kela mau mea iloko e ka wahi lai, alaila, okioki ia iho la ke kino o ua aku nei e hookomo ia iloko o ka ipuhao, alaila, hookomo pu ia aku la kela wahi lai e kela mau mea i oki ia mai na wahi like ole mai o ke aku, alaila, kupa pua ia aku la keia mau mea apau ai ka mea maikai ana, alaila, hoomakaukau ia iho la ka ai no makou apau, ai ka noho ana o makou ma ka papaaina, alaila, lalau mai la o Kaaikaula i keia wahi i wahi ia ai keia mau mea pili i na wahi like ole o ke "Aku" a wehewehe ae la i keia wahi, alaila, hoomaka ae la oia e pale i na Aumakua lawaia ma keia mau olelo no aʻu e hoo-

manao nei. "Ia oukou e na Aumakua Lawaia mai ka Hikina a ke Komohana, a mai ka Akau hoi a ka Hema, a mai ka Hookui hoi a ka Hoohalawai. Eia ke aku mai ke poo a ka hiu, he aku kahukahu na Kaelemakule ka lawaia hou e ike mai hoi oukou i ka oukou palapala. O ka onohi o ke ahu mai ka lani a pa i ke kai, ao ke aku mai ke Anuuao mai ka lani a pa i kai. Ka heana o ke aku au, a me ke aku halu-ku mai ka lani a pa i ke kai. Ka Mauli o ke Aku Kahuli o komo ana iloko e ke ao hele, ae komo ana iloko o ke ao paa, ma ka lani a pa i ke kai. Oia ka oukou e o hoolawa mai ai na ka lawaia hou. E lawe aku hoi oukou i ke "aku, ae lawa hoi ka lawaia hou i kana e ka io Ua Noa.

I ka pau ana o ka pule ana a Kaaikaula, ua wehe ae la oia i kela wahi lai a haawei mai la i kela mau ma iloko o kela wahi iaai e me ka olelo ana mai iaʻu i keia mau olelo. "Ua pau ka pule, e lawe oe a ai i keia mau mea apau iloko o keia wahi lai."

I kuu lohe ana i kela mau olelo a kuu Kahuhanai, alaila, o koʻu laulau aku la no hoi ia a hookomo ae la iloko o kou waha, alaila noa ae la ka hana "Kahukahu" mua, ao ko makou ai iho la no ia i ke kino o ua aku mua nei a ka lawaia hou. Ua hoomaikeike ae la wau i keia mau mea imua o ka poe heluhelu o Ka "Hoku" e heluhelu ana i

kuu wahi moolelo o kuu ola ana, aole me ka manao e hilinai mai oukou i kaʻu mau wehewehe ana aka, eia wau ke hoikeike nei i kekahi mau hana pili i ke ano hana o na Makua a me na Kupuna o kakou o keia manawa i hala aku la ae lilo ai hoi ia i mea hoonaauao mai i ke kulana hana o na Kupuna Lawaia o keia Lahui i kela mau la i hana aku la. Aole me ka manao e hilinai mai oukou ia mau hana pule o na Kupuna o kakou ae hana aku paha oukou pela, aole loa pela aka, e hoikeike ana wau ma keia mau mea pili i kahi i pili o kuu moolelo o kuu ola ana i kela mau ana pili oihana lawaia o na Kupuna o kakou.

Ua hoohele loa aku nei no hoi wau i kela mau oiaio pili i ka Moolelo pili ia Kaeha, oiai, e kamailio ana hoi wau i ka mea pili lawaia o ka hana hi-aku me ka pa hi-aku, a he mau olelo pili hoi i keia ano lawaia aʻu e kamailio nei imua o ka poe heluhelu o "Ka Hoku o Hawaii" E oluolu mai no e na makamaka maikai e haia ia mai wau no keia mau mea i na ao hoi i ku like ole me ka manao o kou poe heluhelu e "Ka Hoku Maikai," E hoomanao mai no iho oukou i keia mau olelo kaulana a

ka "Makua Aloha o ka Aina Mauna." "Paa aku no hoi paha i ka Lani a o ke Akua ia, a haule mai no hoi ilalo na Laiana ia." O ka opaio no hoi a oukou e hoomaopopo iho ai, waiho iho a na "John Kaelemakule" a na mea maikai a hoomanao no hoi e loaa i ka pomaikai i kou poe heluhelu e kuu Hoku maikai, alaila, lilo no hoi ia i mea hoomanao no na aloha i au wale aku la. Aole i pau.