Ka Hoku o Hawaii, Volume XXIII, Number 1, 18 June 1929 — MOOLELO KAHIKO NO HAWAII [ARTICLE]

MOOLELO KAHIKO NO HAWAII

(Ai BeffM«heatta fa e J.U.Peepee ai Hoeaaoifa> hea ia ika Mo» eeoa e Eahaa aka ael kala Maoiele K«hlk« •mm KopM • Baw*H eei) le«»«k> hee 1« oe ka Pomaikai o ki Kaaaoae hea e Bawail.

MOKUNA (II KA MOOLELO O KO WAKEA MA NOBO MA KALIHI Ka Loaa ana o K* Aeua Ulu kakkia'iuna

Eia hoa kekahi mooleio e pih ana ia paa kekahi keiki a Haa, ai haaaa mai ai naaa me Hiaimo laiea. Ua haaaa ia keia keiki e Pau ma Ohikilole aa ka aiaa o Waianae, aaa noho aHi o Pao mai ka aiaa aka e Ohikllolo a heea i ka aina e Keawaaia. 1 hona koaoke ana • maka. «a kau •ha oia e hoihoi ia kena mau iwl • haaa ia ma ke aaa huaa ma lae. Wailaku, aka, i ka hoee ana o koaa kino 1 ka lae • Kkiaaa iut

ke oia ma Molokai, a mai keia wahi aku i hoihoi ia ai kona maa l#i ao keia wahi kanu •ha owe aiii o Maui.

Ua loaa no kaaa keiki me ke ~ kahi wahine aiii o "Kapohakia kona inoa. ai ka ioaa ana • kana keiki, aakapa iho ia •• oia i koaa ino- o Hua mamuii no hoi * kona makuakane o Hua i make mua. Ua hanau ia oia o Haaauiika iaiiai ma kahi I kapa ia o Kewalo roa Honoiula, ae kona makaahin» o Kapohaakia, ai ikt iahai ma kekahi inea o Lekia ai kapa ia Daha peia, oial. e koaa makaa — ihine naaa mai oia. eia ao ka inoa 0 Lekia. 0 keia keiki hei a Pau, ai kapa ia hoi koaa inea ma aa hooholo loa ana o "Huaaaiika'ailai," ai kona aoho kupuai ana aa hoomaiu oi* i ka aina me ka mai kai, a ua maln hoi ka noh« ana o| na makaainana, a-he ano iailai no hoi kona neho aupuni ana, a oia ka mea i kepa ia ai kona inoa r ; "Hua i ka lailai" no ka lai oka | aoho aaa o na kanaka. a aoie hoi |ke kuee mawaena o lakoa me ko lakou aiii, a he'alii aioha «ahaka hoi k«ia, ae imi ana ina mea apaa e noho oluolū ai eia me kona poe kanaka. Eia kekahi mela koi honua i kaku ia ao keia alii o 1 Hua.

0 Haa a Paa ke aiii No Honolula me Waiklki 1 hanau i Kaku'a i Ke#aio I Kaiia ia i Kewalo 0 Makiki 1a ke ewe 1 Kanelaau. ai Kahehuna ka piko I Kalo i Pawaa ke aa I «ka o Kahoiwai i Kaaalea— hookaa Haaie i Honokehau i «irrK«iaHrs*nr Hoi oe i uka o Kawaihea. No keia Haa kela oleie kaiiaaa e o uei & hiki r keia ia *'m»ieo aa iwi o H«a i ka la-''

Ho nai aa mahale aMoioio no koia Hia i kanlaaa ai "aaloo na īwi o H«a i aa ia " Ho elaa aana mooloio o koia •a« oloio, ho hookahi no Kokala a īa hoiko ia aekahi mooloi« po~ noi. Ua «{« aa ia hoopaapaa ma waoaa o kei aiii o Hua ma koaa

htihnni mt UakMMo, «i«i« mai hoi koia hoopaapaa ana mao laua mai ka man« I kap* «a ko "Uww."

IC*M«|f a ka «ftitski o ae «ili ae< 9 *•***« «* <h t|Wi < ieaiM ka haie ooa kalwa* o Lnkhe»'»«», • ** pahi ia hei hea» ««*« keiM elae »liM«fMUk*j«»«.. lUaa«ha» t •ae kaaehe «»«• — kih«at eei i kaaa mmi k*iki «(• ko IWo I «*oe fM oo ka B»*e« I ke aUi, ao laa* hei ke o!e f a aft oielo »kulaotel keia aieo keiki «oft* kela tnaa oselo.

H kii oittt 1 «loe *a« Ip* «w«— awa, m mal iioko Mi o ka b*l« • fc*ko«. M« ki tr« ®«m mI e p«kl ift fti k« kaio o kakoa, a iko olna i hakl « hioa ol Ita nw«bi, •Uiila, oko oIM «lU la 4 y«Ki af wal ka ble e p»bi ia aaa I ke akl. Ma kahi oia nwohi« eaoe ak« «i, alalia, malaila ft ita oei olna e hohai ak« «i, «e hele oliui « ooho il«oa o i Uhau, ae hoolob« atai oiaa a M&ke waa, «lalla, « lilo a«« la Mak« a«a o'm j kuaia e naloo ai ka aina a p««i o Hawaii n«i ( a aOle loa e h««l« hon k* «a aaa keU aioa o HhWail oei a punl kela Pae«ina. E make aoA aa a«a iila, ae «<Vc «ai ke kalo» a« make ftna k« «uia • «ohe o6 h«i he op« koa e uln ana a aualoo p« no hōi aa pae owala taa na wahi apau, a aole no hoi h« mea e «1« ana «alona o«a ai««, oiai e tnftloo ana ua kah«wai kahe fte maloo p« ana ao hoi ua w« j p««« ona wahl like ole. £ a>|lo« ana |ka aiiui nial oa •, a e pahoia ana |"gft wi n«i malnn« 0 kft a'aa. A oo'a a i a a<li hoi kft make mamaa alaila, e maloo ana «A'hoi ka iwi 0 na alii aei i ka ia, ae iilo ai i olelo haonuinao man fa ai« kekahi olelo ! man loa iwaeaa o na hana««a e hoea mft( aaa ' maloo na iwi o <Hua 1 ka la,'' A roa kekahi olelo hoi a ik« pot kahlko o Hawaii nei. * 'Na keke na (wi o H»a i kft

Ik« manawi i p«ki ia al k«lft hale ok< fcfthtiaa aie kaoa oiau keikii k« ftb( # aua k'i inu* vft mau keikl nei i elna maa ipu awa — awa nie kl ike ole ia e kekahi • na .poe o ke Alii Hma, ai ka waaawa e a ia aaa ka haie o lak«n c ke aki, I a «tft Doke ihO la aa kahnua makua ikane nei i ka puie ae nouei ina i Ikoui mau akua e hoopiha loa i k& [uwahi, ai loko oka uianawa «a 1 lana ke āhi i na hale aei. a hiaa ik» | la ka uwahi (luna o kela maauī o| Lihau, ua heie akm la na iuau keiki nei a ui&lalo o ka main o kda Uwahi, ai ka lōhe ia ana o ka pahu o kela mau ipu awaawa { k« ahi «a miaao iho la no aa kanaka oke alii naua i puhi ka haie oea ka— haua nei, o ka pahu uo ia o ka ouu 0 keia naa keiki a oa kahaua nei i ke ahi, fi ua hoike ia ak« ia ia mea 1 ke alii lokoiuo Hua.

Ika manawa oae i paho ai ka ipu mu Ike ahi, t»a hooho ae la ina k&aaka oke Alii H«i, Ahaka j pahu ae la ka op« o kahi keik* l mull, a olelo ae la hoi kekahi poe a | na kanaka e k« kiai aoa i keia hale | i puhi iai ke ahi aam«H o ke kii6ka aka Alii Hua. O kahi keiki | mnli kela i pfth« mai la ka opa i > ke ahi, «a make k> no ko laua niaknakane i kela pahi ia o kft lakou haie ike ahi, «ka, ua ola aae kana mau keiki a «a ko' a noho iluna o Lihaa. Ua kmmaiUo ae ia na kanaka o k« alii i Jkeia aian olelo aio Jteēua. ' * 4 Akiha! Paa paln iakon i ke a*. i a Huft ke alii, a po~ iao no hoi iakon ik» iako» hoo — nana wale akn m i ko kakon «iii. ,,

Eiā n*e ua p«k«le ke ola oa* feeiki • t|tlmm«e ke kftfc«n«. •• kooa kino no ate »« liio i «ee pau ao ka make « ke aliii kau ai dom. Aele • >1« i haie he aiaa la loihl luahope koko mai o kele maaaw* i «iake ai e Laahooaioe, aleila, ma aaai la a«ki oka aialaaa heiookoa o fta aiaa. a ke weia hei (ike ole fa aaaua e*u tna k* aiaa o E(a«aii eei, aaa ike ia ka hAaa ikaika aka la au aa wahi iike *le milooa o kei« Paeaina haloakoa,

. OMi k kā ■•• «0« m M kkki* • Imi •'"•.•IIMI b*l*M ko(»lMkikl »«•*•»• iho • k« • »• hpwwoe «a MillMlMl k« M«*«» « Oū UhāWfiiit9 klo» k»b« AM kn «ikilMkl A#kr !•• hc bs»|« ia mi«M • k« i)m •P#» o ~1 k. h4ifi M9 • miima, mlmmM «Mipmiapl» »1« I M MIIM i fc«lft iu, s p«|« kt DM tk* «ka • k«i« wcl« • |* t« a p*ni •• kikHM ilm | neho i« • M *•»•*•. • «• boow«op*p« Jto l * k*kou < k«i® p»iao Mtti 0 fe« ilai • *•!• SNl«^«}« ■ei Kiiea* o k<* * ai B a holA«iio« • Maw«ii oei. (Kiik« ao hoi piki «'« k» «*•)•• «n« o|| «Im , fc| I<wr««t« ike«o o ko Aiii Ab«b« f a< km mai •• fta«i U piHfei« ma— nmli •ka a«i •k« bit« ok« AIU Akaba a* k«M M«iw«hi«e laeb«3« kekaki oe« aiiiwahioe i»o loa i o<»h« tu« k« aiaa • laei aek ) A kala k« ««« 1« o kela p«M« *— ° *• **•«*• • k« i« M«litB« • k« aioa, «*ie !•« he waki hoailooi » k« «a eike ia āo« maitta« • k«i •**»•» • ktl« w«l«ai paii u «« * Lihau, «a ike m«u i« «• |e k«« • ke ao na il«a« o|a wahi, a «« kele «• kela oum fc«*kl « 'ke k«-* k««a niai ka <n«n ati o«a ao 0« e haiii tuau «taa iluoa ok« pifeo o k«ia taa«««o 1,1 kao. fk« kala ho« aoa o ua la •ka u»k» «lii «u

i« ««ioua ok» tiil« h im>koi, oa a&ke aa bololwhat aao«, iiio po»a »*• feoo(jaaka roai J* ka 09«k« ka ana •o« kaoeka aa ka «i O9 h o lo— «*k«ā o Hawaii a«>. ana b»«a m fi !• kili pilikia oka aina oislbd* • Hoa k* )ii oka aioe, a meke ih», l» oi« i fca iuak« »ho i* t ,u i fea 9āke oka la ( |#(a hi aaea aao« « kaoß aa aiii iokoioo s«i t ««a «»ibo iho la koaa kino ic»ka a biki i &• 100 ioa ana a oakeka boi ka aiael« 0 k«aa io mawaho iho • kooa l«i f • pokā a«: ai fca)a p!eio keoiaoii o»āi 1 ireia w» kahiko ioa mai a lioeā io [kakoo a«i i keia ia, "aaloo oa iw» i o Hua i ka li/'.a na liio no M ikela meolele o Uua le alii lokoieo i o>fa hooaianau i« « aa aiii kahik» o Hawali uei, a nakao iakoa ika hana ido wale iaa kahooa o i* bei»u o Hawaii oei, a »ia kakahi kamu o ka uoho onaoa • ia kākooa ■āiaoa o ka maoa o oa> aiii, a iild iakeo i maoa ano ani nalaaa • ka a;ua a oa iiio iie oiHāaa kahaaa oaa Hewaii oei i oihaoa maoa aai ik« aa o na aiii kahiko a Hawaii o«i s Aole I paa

Ma ka Kala CUki« o Laopaho*— bo«, q» boopuc« i« h« iS kaonauai p«ka i W ««kaik| t«U, se kooao wai aa« imUu ik» K.ola Kiakii o Hilo ma k«fa mn hihi; M tuM»aaaka «na i l* «MhnM o Soikftt* taaba. Sii kt ei )m ni ao htoma DA pnka «*a o& k«la U«— koo o k*koo, «o «« h*o« o«o « ltto ia itq «i laioa qs« k«U na« *ko t tclo i Uwi i« «ua k«nā ko | * *o Ukoo hoooMoao U ui.

| Ik*w» o m ilii 4 k«h «ii« t | «Mnm k«lutc, o* m K»Qak« Hawdi i&• bto* lita oi« k» «loa» n OMhU! mi ii«i «mi ' M kibrpu !<.*• «1« % ««|K • Hnwli &tt, aaa U« Uk« »uo •k«°k • m • *• *kw (»!§ hoi i aa bm « h#q« i) Im ■•bo hoa »« k» Ukoa m*m ob»a»« f O ki k««a k«t otA 9Miklk*i »«Ll k oi« no ko Uko« U««bw« i k* k»u malaoa •ki ko««», %i okUiium ~ U« iu i m h«n m|i »••1 olUo« m »• Ui« a*K