Ka Hoku o Hawaii, Volume XXIII, Number 10, 20 August 1929 — MOOLELO KAHIKO NO HAWAII [ARTICLE]

MOOLELO KAHIKO NO HAWAII

Ai Boo«akaek»« i« • J.U •i bo« ia i ka Mm a«aa • Kak«« «ko aei k»i« MaoKahiko • aa IC«p«aa *» Haw»H nei) | Boap«k« b»« ia &• ka Pemaikai e! ■ '■■ ■"■■ ■ I k- Hanao«« t»»a o Hawaii. | MOKUNA 111 *A MJOLELOO KO WAKEA I ma noho um ma KAUHI I Ka Loaa ana oKE Akua Ulh kambba'ikana NA HAHO

Waiioa, Manako, Pepae, Paao: ame Maluakaamana. Aia eeia PM hoku* maiai« «lai « Hum« «u. He poe hokō keia e moe •m el.k* m« «« wm k«a)««. E k«ōmanao ih« m« k« bm hem* I k«iu,«« kome m« kei« p«p« hoau «« ino« o aa «iif kakiko o Haw«ii nei oi« e WailM, M«a«ku «m« pup«« a ua kome p« hoi k« kahuna o Paao «m« ke K«al« o MAkoaka«man«.

W*i« flia« Kftkft!blli. Ht koki k«ift e kftpft« »« āoa i nft h«k* i oleio ro«ft ift »e n«i e kokok« ftcft i nft boka k«ii« aiae

O kela ka paa ana « n« mee l loaa i ka maa kakft« no na hoa— kaka ana i ke ano o na hoku • Hawaii nei mai loko mai o ka bake kakaa lima i kope pau pono ole ia mai. mai !oko mai o ka buke kilo hoku ft Kftm«houtal «i» naeūa nai ka minamina o ka mea kakau ika hapa pu annoi keia raau hoakaKa. Ua ioaa! nohoi iaia mnloko o keia b«ke hope na hooakaka no na kulan» i 1 ku ai keia mau hoku i koikeia ae la Aole nae i pa« pono loa keia mau holkeike ia ana o -keia mau hoKu. Afca, i mea e paa ai i ke paiia, ke hoao nei ka mea kahau e hoopaa i keia mau kaiana llke oie oua mau heku nei peuet. Holoholopinaau Kii. "a hoopokoloia ka inea o nei hoku i kah* wa o koloholo ao Na Holoholo hoi.

Puka mai o Paumakaa» hoku liiiii no k«lft, puka m*f oia ra« kft po 0 Hiio m« kft mftlftmftO W«lo. Heie k«ia mau hoku a paa na po h« kanaknkolu 0 loko oka malaana 0 Welo, He. hSks nani n aikai keia, he hoku t»ftift malama, ahe ano hoku welowelo ke ftno 0 konft nee ae ma ka po»j lftni, ft oift paha k« kuma i aapai» aj keia malama o welo-

O Paumakua ktk«hi hoku alii, ] na ke «kiahi e pakt ai ka kok«i o Hilo, ma ka malama o Walo, • paka ana ktia hokoma ka hora 4 oia akiahi, ao hol« anaia a hikii ka pau aaa o aa pohe kaeakoia oi« maiam». U* kahoaia ka iaoa 0 kaia hoku, mhmulī o ka inoao kaia alii oia o Paanakea» Kaalohilaal, oia kekaki hoku ai : i i ko«o ma keia pap. E paka aaa kaia hok«. aaa ka po o Mauli Ika malama o Welo He hoku koia no ka malama o Mahooaaua* E nee aaa k«ia hoka mai ka | Hikina a»ai a napoo aka )a ma k« kemohaaai na la apau o ka Mahoamua. Ma ka po o Mukuo i aalowalo ai kaia Hoku.

. U* oMoia. 1 na« iki ia ha laakaiai • hoopuni ana a»w»ho o kai% hoku, alaila, « hoiko ana ia.

h« M-kniihia n«i k« ho«« m«i «m MU«M o k« «l««4 Ui«io«« • kā k«i« »w«i« k«i« O m hoku «lli. E p«k« ««« k«i« hoka «mi k« b«r« «walu o ka p« ii«k«o k« omUumi « Mahoo moa. 0 k« «)«M«o • KM'io{ki)««i « k«i« m. *'.« m k« «i«hai« « UhkiM « k«l« «i. S h«i« p« «o« mo k«i« h«ka, k« •«hi kokh « aa, «ona k« i«M o P«uw«i«, m kooa kaMka ta. E k«t« ««« k«i« koka «p«« n« po ko k«««k«i« « k« mako«-hep«. He hoku k«i« no i« n«i«m«- M« k« pp o M«k« « d«A«w«1« «i oi«, O na owli k«ik«« k«i« k«k«, i •m i k» ho*maep«p« ia « ka po« kil« hoku. oia ka imu ki ki ki, *« wela Īkiiki hoi Kna-i, • keHaUi hokn «lii kci« i koino iti« k*ia )>apa b«ku. U* vle:«ia ma kei» m»btie kilo hoka, < paka aoa bo kei* hoku m« n« po «pau o ka malama o liahoebope oiai aia kona paka aoa u'.ai lua kā po hope • M«b«« ic«fti Ak», olelo kekahi poe, aole kei« be boku aiii uiaoii. ai.a, he hoka komohewā wale k«ia ma k«-a aa o ka inauaw*. Ma ka po uiaa hoi oka malama o Naua, pnka mal kekahi kok« ma ka inoa 6 Maiuwahiae. Oka wa uae « puka «Ikeia koi, i kela po o Nana, aia mk« hora 11. B aalowale «a« k«ia )Mk« i k« po o Mufcue ka malaam • Nana.

A n»!ew»le « M«aaw«hine, «laile puka mai o Panakilaai, tua k« h«ta 7eka po o Muku m* maiama « Hioa ka ia.lki t i kapai#. I b«kahi maaawa. o H>*a-k*-i« iki. lea k« k»ku alii k«ia. oka hota« kl;a naua i hoike wua «af ik« Hawaii aei pee, kilo hoku bo fta hiki ana uiii o Paao, k< kahuna «lii uiai Tahiti mki. E «alowaie aua keia hak« i k« po e Kiio, h6ra, i0 o ka waiauia o Hioa-aka-ia-a-poko oia aohoi o Htna-aka-ia-»tii. 1 ka m:lewel« ana ak" o Pana — hilaiii, pnka m«i lft o Kealohi, ma ka o Hoaka o ka malama o Kauooa. E pulea aua keia hoku a hiki i ka hora elua o ka wahoaae o ka po o Hilo o ka uialama o WeUiiu uaiowale keia hek« Niilowale aku la • Keaiuhi, puka mai la o patn&el« uia kā po o Ho-t ftlra, uilt ka uialanm o Welehu, o ke ano maoli o keia hoku, ha hoku pili loa keia ia Reta Keehkolani. Ua >k« ia keta hika oia ke ahiahi, ma ua la e kaa lual aua o Ruta iK-eeiikolaai, a mft ka ia i make a| ua aiiiw«hinc «ei)a t i ealowaleai'ua i hoke nei a hiki t keia wa. - Pakooeue, pukft aaa keia hoku alij ma ka po o Hilo, o ga maleuia • H«uaiaeiee!e 4 U keie eua no a pau pono )»v maiama. « Luahoom&e, kfi hel« i $ o na hokti alii e hele aua uia oa po epaai o Hinaiftek«le, O keia ae la na heekaka e pllj ane i oa hokh alii, he 15 i h«o— u«aopopoia ma ka moolelo k«hiko Kanalu. Ma kft ht>amaopope aaa a ka mea kakan, he aaku loa kahl w»iwa}.

▲ole i hoike a pal pooo ka uiea nana i k«kao l leelā mool«-o K*— ne|« i a« oiahet« waiwai anl I pilr i ke|a auie keia hok» i hoikaia a« la» a laa wit ua hiohiona • k«k a«>« keift h'kan* Mli « pel* aka. M« kekahi tua« hO<u i hoik*i* «« oei, iu ikeia kei* maa makele, ak«, ma ka hai<a nui « nā koku, a«l«. Ak«. »«le kew« « fe«l« m«u hoo«kaka i h6tk«i« «e Un ma ka h«oakaka ia ana uialoko k«iaj moolelo. Maaoel aku « Ue ai «ei ihelahelu «1 k«k«tt iu« koka K«— |hana. I O K«w«|olaa( ka hoku Kahana iiiua, R hel« po ana keia hokj m e KAukaaiaUnia. Ua piU lik* Um keia mau hokul kakt aiue kaki. B puka Uka at« ao laaa i k«l« aa t

k*ia po b«i« 14ke nohi f, « ti*peo !««•. O lbuw« kft lam» *«wtlo«lji ka b«Hhra Ir«bntM eloa. H be(« pu «n« i« ttte k« h«k« *Hi Kama 1« tu«. o liffi«ttHii kd OMlaai», H>kttiaaf k« h»k» Kakuiu ek*!u. O ll«fu«i k« h«k«> «iii. O Hilinehu ko 1«ii« miliaw, O Panmakealani ke hok* k«hua« «o Kaooohialii k« kikh alii o Kft«1»« ke I«tt« mahnal. E p«« ko l«u heie «ua iloko o lliilkl P«uiikulHi ke heku &abnaa, • P«um«ka k« hoku aiii o Iklikfk« )«it« m*U mu. £e«M l«l« ka hohu K«hutt«o K«aiohiUci k«h»ku»lil v 0 Welo ko i««A m«faiua. •* # Hokulele k« hoku kal.uaa, • Uiulo« k« hoku «lii. o kfc M«h«e— mua ko l«.t« mal9ttt«. ftLcp«nlp«l hoku Knhuua, • Ka«el ka V>kua!si, • k« Mahoe— niahope kft*laua malama. Holanik* k« hoku kohuaa, o Mauwahiue ka hoku «li«, • N«aa ko Uua maiama. Molaniaiii «a hoka k«buua, • Pauahilani k« hoka alii, o Hm»— kaiaikl k« laun m«iatna. Papolohiwa ka hoiu kahuua, 9 Kahuillni w« hoku «lji t • Hiaa—• kaianni ko lana malama. Aeaae&kiwa k« hwku kahuaa, • .Pama«le ka hoku alii, o Hinaik« — ia.ki ko lfiua mallma. Kek«uhiwak& hoku kahuna o j P«kouaa« k« hokn aliiloko • ha maiaiua d Weleha, he m«u hoku « ae. *ia • Hniei Htik«« ( Kahu i— aiii. Makapao Hoaka, e*p«k« mai a| keiapnulu hoku, a ma fc& po • Mttku ia malama o Weleho, u»l«— wale keia poe h«kn. Keehuhiwa ka aoku k«hiiaa. o Luāhooiu««ka hoku «Ifi, Puka k«ia hoku uta«a po o Muku m« k« uiaiama o Hiuaiaeleele, ha mālama I4 o I pnai me 4 malaina, n]a hoi 1 makahiki me inaliiua (uiaka halu • keia w«).

He Ho&u eae uo kekahi i lilo i hoku &uo aui loa iua keia hoono/— houOko aoa, hoi o Foiowehilftoi, oia aohoi o Polo<.hilani, i keknhi ppe, he hoku m»ka keia, aka,* h« heku sah»Ba hoi. Oka hoku 61<i e «kall ai i nei a lioku, ia P©lo— wehilnu , ō.D no o Himlii. E ptiSH fUh 110 keia inaa hoku « ua po o Hilinehu. oka pau keia o n\i uien i 10 ,a | k» mea kakau e pili aaa i oa' hoku' uiauiuli o ka buke kiio hoku oloko •ka uioolelo o Kaaalii, i ioa* lihi'ihi ntai i ka mea kakim. | Ama keia wahl ak», e aani ai kakou he mahele hon, a ola k> Uiahel4« pUi tma 1 ka «ahelehele ana i aa wft. ' Aele paka he aau oialo kapoa» f> hookōuio !ho ai meA ikoka» • «o wahi »ia ki boOma|Nt Sio4 } a«a • keift mahelo, oia wale atr> aa rOlelo w«rf* ao utai m«k o k« Mookio Hawaii o i« 5 3, e boouia|ta • ea penei. f M*t k« maaav a U Pav« mai, kn auhelo aaa o *u va, aa uialaoaa, Ime na po. Penei i mfthtl«t ia ii ( elaa wa ok« uiakahilii hookahi o ke ka Heoilo. 1 k« wa i kapoao ai ka la. a neo akn la ma ko knkmia |heuia, tta lothi 1« po, a mike ma laan, ua hiki niai ka HooUo» Ok« wa i k«0ouo *i ka la. a u«e ako la »a ke knkultt akft«. uft loikl |i ao, * ! pokopoko ka po t a a!m a* uft laam ai, a hiftl luai k* maiaaa; oim ttohoi k« K«u, Maloko o k« Kam, eoko «alaaM >a, ft «aloko o Hooilo, eooo mtiama ia. Sla ma tttltaaft o X«m IkiUi, o Kaaoma la, 6 HlmaMoal» o Kaiuahoe ntma ia, • I|nft k. k 40LS I P4O