Ka Hoku o Hawaii, Volume XXIII, Number 28, 24 December 1929 — KA LELE ANA MALUNA O KA MOKULELE [ARTICLE]

KA LELE ANA MALUNA O KA MOKULELE

Mamall • ka llolmMlhal • Kaaka ani 0 Hilo aai. «a aoi fa mai la araa • pa ma īa nuihina o ea Mokaiola o ka Hai Alraray no Moaolalu. a oial na hal a nooaoa aaa I ka hana wiwe 010 a ka Makaahine Rica i laia mai ai ma kaaa kaikas«hia« mai Kaaai mai a ho«a I Moaolala, aa lUa ia lala aaa • k«i« Maaaahiao wiwo ol« I mea hooikalka m»f I ko'a manao, nolaila, aa lawe mai ia waa i kaia kuno lokomaikai o keia Hoaaloha o'y, a haawi aku i ko'n *e me ka hoomaikai noi ioa UUu A oial no hoi he wahi hana no hoi ka'u i manao ai • h«l« «• Hoaoluln no ka mea e pili ana i ka Hale Hoio aui e ka Ekaleaia o Haili, nolaila. ua hooholo iho la wau • lelo io no wau ma ka Mo Kaleie, I ka hoea ana mai o ka mana wa i hoikeia mai ia'ā aa hoaa aku la waa me ko'a wahi paiki mama no k« kahaa »oku!«l# ma kahi e kokoke aei i Puumaile, I kai hoea &p\ a* i ka manawa i hoike mna ia mai. ua loaa iho la kekahi wahi ano oilikia i keia mokulele » makoa e !•!• aka ai Ua hoo— ponopeno mai la k* Pailaka naaa e heokele aku keia moka 0 ma--koa sa ka lewa laai no ka pahahopa i makemake ia Ua liie aae keia heoponopono ia mai o ka aaokaiele i kuma ano heokaihe mai i aa maaao, a ua aao ula mai la no ka maaao iloko o'a « hoe— pau ae no i keia manao lala na ka Mokalele, aka, aa aia pn mai la no nee ka noonoo iloko o'u, i na no hoi tio ko'u hol hope, alaila e lilo ana eo wau i mea akaaka ia mai, ae kapa ia mai| paha e na hoaloha lehulehu "Hej cp!rl feet." oia hoi he hohe wale,' ai ole he kua ano nawaliwaii. ai um kea ia i *a mal " Wawae anaanu ' (Makau wale) nolaiia, ua 'uunn wale iho la no ke &no pi — 1 hoihoi makau iloko. | Ua hala ka horaokoa o ira hooponopono ana 0 ke Pailaka hoe— kele mokulele i ua Mokuiele nei 0 makou, ai ka hoea tfna ae 1 ka hora 11 A.M ua kahea la mai la makou e kae aku iluna, oiai, ua hooniniu la ae la na epaepa ekolu e keia moKulele, a ke poahi nel ko laiou ninia ana. a me ka noi pa o k« kini ana e ke'a man ep* — epa o na oiikini «koln o keia mo — knlele. Ua weheweh« niua ia mai la ia'u 0 keia Mokolele a mlkou « lele «ei a«lc h« hiki iaia k« kau i ke kai, 4ka, 1 k« aiul wal« n«„c kau ui, a oia no kekahi mea uana i ano ho«k«ihc inai n« i ka mlaaa, aka, |«a wehewehe pn mai la no ra« • IKauka Hiil i*'u. ina n« ka pllikia o ka mokalele i ka l«wa, alalla, ke «koln enegini o k«i» mokalele. I aa uo ka pilikia o k«k»hi, alaila, |ua Nwa «o ka ikaika «lee ai I na ; mikiai elaa ih« i k«e, • <ua h«i ao I ka pilikla o aa en«gjni «l«a, aiaila, iia lawa no i k«li uilkla* hoekahi k«hoo«ecaku i ka «a«k«lcie • k«ea i k« Ima mal«o, niiaila, wahi ana ia'n, aole o k»k«« «ara e inaka« ai' Ua p ha p«no na aoh« «l«ua • keia mokulele i na okna « lele »«a. ahe iiiii eh«a • ae «• k«kahi 1 nakeoiake e lele i Henolwl», «ka, ua piha e hoi na ruttti e u«ho iho ai ta makoa elima, ai k> hai aaa uie ka «a lik« u«e e««o ! oe k<«« uhaeeilnaa • keia Mo ■ koiel» o ka II«I Hawaiia» Auwav, vke uiokule'.e hoi keia • ke a«o 1 kapa ia he ''KLtc«tzer Plcn«.''

M» ke a tel« aaa aft paaa (a aa ohaa, 6 fe« PalUk» «•« Ka«k« Hill a» aa aohe m«a lo« elaa •m» aa u«ho hai maw«enA kona, • ike poao ih« »1 ia !•)• a»c *r«h«, aa hoaaoho 1» iho la wa« mtē kau hoa S«oatoa pa ■•• •'• hoi o 8«nato« J.W. RaMMI! I m* •a aoh» mahope lo», o aa Lauanai Williama o k« «aahihe o Wliakea, • me Mrs, Bnah ka wahin« a k« L«naaui e k« Ha «h«na hao o Hilo »d, Ua «mi aka la ua aokilile »ei • uakoa ao hahi ■« ka aoao mauka 0 fec kah«a M«h«i!«te o Waiakea. ai ka l»wt kaaono ana oke kewa at*ikai e »•!• niai »t makoa me k« ikal&a a kle aha i ka lewa, aa hali u)«i U ua mokulale uei a k«oa«« ii mai la ka ikaUa • oa aa>kini «ko— 1«, I ke hokoke anft no i kahi • makon iku uiya »i, oa ho»maka •e la k» «D' Wnl«le « »• * ae mn ka uouoa ae, t>a ike aku )a u» wau i ka a wabine a uie ka'u Hunoaa Mr. H K Browa, » ik« pu aku la no koi i ka'u keiai. a me aa hoa— a) :ka lchul«ha« aai peahi nai ana i& makoa. (Ma ka alelo mai a ha'u wahia« ia'n iuftb«p« mal nei • ko'a hoi ana mai mai Hoaōlu!» aaai, tta aaaa mai la 6ii ia'a, ua hcl« aa a haikea ka heleheleoa, *ia pataa aa ike ia m»l mel ka houna aa i, aka, no'n iho, aole no i piba Ua i mlkan. aka. he wahi an« pihoihol waleno, niai, akahi ao hoi • lele ik* l«wa laai.) Ia inakou e I6le aei a klekie lOa ae in n>»i ha «e. ua hoehnli *« 1« ka m»k«le!e o makoa uo ke alahele laai a»aln»a ok» lifcl »lna t laie ana uialuna att» oka aiaa, a« lele ann hoi no Hamakna. II mauawa i kamaili« haokolohe māi «I k«a hoa Scn*toa ia'u uia ke au« heomakeaka, "Aia 8 liomo ek« k*ko« iloko o ke ao poali, aiaila, >ulni «aalu aka wa» ia «e iwaho o ha mok«l«le o kakou." Face aku >a no h«i wau («iu i fceil maa ano hoouokeak» no h<ii. • 'K ia h; «lua k«nak« e like me ae. J «laila, hiki ke boao « kalai.ia'uj iwaho inai keia īnokn'ela aku" i» ; inaoaw& noeuoo koke ae 1« nō hoi 1 wan i k* Moolelo • keku.fei Biho?a I ' Kneiani, oiai, ola maluna o kekafcr 'nmkaahi \ halowai me ka iuo oui | a ot»i e lnli ikāik» »tii ka niokni iluna o ka ilikii, ae an* hoi na Bihopa hei e ano auwe • pihoihwi lue ka loaa pn i ka mai iual moku a iāia e luai aaa me ke ano "auwe p«,'' ao kona hoa ni ks lana rutui, he kaaaka Li<ikt, a aia hoi ua kauaka Ailiki nei ma ka panee maiaio o k»bl a laaa e moe •nā. Ua kamaUU ae la ua kanaka Ailiki eei ika Bih»pa i keia man olelo ano hoomaaeaka no keia ano aawe o ka Bihopa i ka manawa i I laali i«« ai ka mokn. '•|i ka Blbopa, a«Je au m«a « hopokop* ai, oia), 1 ua ho hoi ne ka hol«aia aku • kl «aoka • ka — k«M, alai'a, 0 h«a hifel hok« akn ao hoi ia iha laai. Ow»a a*ha |a mea kapoae e makaa a« «we hoi, oiai, aal« h«i wa« i mlkaahaa loa no ka h«l« i k» la«i." Me ia pilikia n» o kl Bih»p« i k» «ai luai. «a kamailio iho I» n« •ia ma«racna'« ha maaawa • !«•■ aaa i kei* «a« «lelo pa«e i koe» wahl k«a aoUmoka īiok* • keia iao. "nale w«a • k«l« koke i k» lani. a hiki i k» aalaaw* e h«oh«U ai wan ia o«, » ho*fcahi hoi k« kaa» pii pa a«a ālana." Q» k«9k»m«ilia hMaiak«ah« aku ia n» hoi wan i na hoa Seua— toa «ei «'u i keia mia *1«1« iala. > "A«l« e l&ili uo« ke ha«l«i ia'n | |i<raho o k«ia «ioknl'l«, • kiki pahal 'i ka uiauawa e mihi poa« ai i ke« ! mau he*«, a U*oh«ii aka hoi aaa | ia •«, ai haokahl maeawl • kaua • . pit like mi iluua,"

j ko, he aaai maali •• t ka ihe • ha ! "**•. •• Hk« ao h«i oa f k« hi«hf« a« oI» aaakoa aaa iluaa, »p«la w hal k« laala • |abi a ka niaka | I tuak«a • lele oei iinaa ma kahi !• 9,oo» kapnai k« kOnaa ae, o« waiho wale ka aina malalo o uiakaua ua ibo U i k» a»aal« ae • na kauhale • ua po« ll» k h«n« maiiko,. a a«« kl waiho maikei ae o na hawai kiuifci«i Aka«. Nlna aku ]a ke'u maa mak» I k« ■laaau makope akn o k»hi i mahi ia i ke k», he aani maō.i uo i ka ike a f naaka, ae iirfe ■• hoi me ke kieki* »e • ko makea lele aa» t>una ( « pel» n« hoi k« 1»«1» o fc»hi ® m»ka • ike. aka »i I uani oaa alulaan kaiui ha« o kl liul aloha o k»ko-i. Ik« ia i«a waik« mai Puōo, ai ka māaio ana ae bei ma Haiuakua, aa waiko wale inai ia aaht o ka aial holehoi*na malal» mai • ka hene • ka Maana klalan» • Ma«ua K«a, a «ia ka he mao hula ake* no h«i e waha mai t.d •aahope uiai o ke kul • kela mta ul«l«iiu. JCi« mak«u ke lele aka •ei no «e awawa eani o Waipio, a« l-le ana hoi no 95 uiil6 i ka h»ra. Ma ka'u hoomaopopo iho, ua I iike iio k« makou lele ana m« ka holo au» o k« kaa Oteaobile he Umii mile i ka hor, a k&e wale he ae āno «nuuaau oie • k« lele aua, alle hoi i like m« ka holo ana o ke kaa ot«naobil« he auunanu ha hoio j»na, ae keia h«i h« ie]« malie lo«, au no hoi e maaao i«e ai, a«l« la h« aaiuia o *a lele a«a, eia ka h« lele nei makoa i k«ia manawa uiaa m» ka 95 ,»,iile i k« h©ra, I k« kaa ana o uiakon a>alun* peuoi iho 6 Henokaa maHaniakua» »a lraa i'ti inai ]a makou i kegahi wahi kikiao makaul paha, a aao Imii iki.ae la ua axokulfle ne| o i uiakou, « il manHwa ao r.ao 1 p«> i liki aku ai ia hepe e ka «oh« o ke Ipaillka o ui«ko«, »i kona hoomao ipopo 88« ia hana a'u, «a ao&mak A lie la oe « akaaka, a pane ma( la [ia';i 1 k.eia iua« olela. ''Aole«liio tkou pta »iu < keiH s>oW i niea e lp<<kcie at oou, o)iii e haul- pu aaa 1 no kei« noho ilhlo ni« Wa uiokulele, i ua r.o k 1 ]oaa iā leākou a kekahi | nlia 111» k" lewa rei. Aole uac «n mea e hopohopo ai, mokulele, h« inoknieie Jmaikai loa ai hoelako ia me |oa 01 hmi (. ko kakou inoka|e:«, aUila, ea lawa ioa i a« mikiui elua ke Uwe aku lu kak«u a hoea i Hoaolulu, a lua hoi uo ka pilikia e]ua mikini, alaiU, «a lawā no i la mikmi i koe ke lawe aka kakon i h«oleIe ik 1 aiaa maloo". Aole paa