Ka Hoku o Hawaii, Volume XXIV, Number 9, 19 August 1930 — HE MOOLELO KAAO NO BELALIONA KE KEIKI I MAOPOPO OLE I KONA MAU MAKUA Ke Keiki Opio Hoomanawanui [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO BELALIONA KE KEIKI I MAOPOPO OLE I KONA MAU MAKUA

Ke Keiki Opio Hoomanawanui

( Unuhia ia a hoolaa ia no M P«" meikai o ka poe helubelu o '-Ka Hoku o Hawaii")

MOKUNA VII KANA LAWELAWE HANA ANANOVAKELIA

"E hbomaikoi »ttu oe i ke Akoa no kf liio ara o'u 1 elele nan, O keia ka nunaw» e hoike <a akn ia oe-'k'e kulana oiaio o ka nana aa e kiliuii nei i keia pae elemaknle na j anpo E hoomaopopō oe i keia m«a a'u e fcamaiho aku uei ia «e t cja keU pve mao B«»baresēco, ke hooaee akn ia ->e ilofco o kahi kapoao nO ke ka» ia o ka he*a malnea • ka poe hoomakaakau ik« kanla no ko lafcou puana?. Aole wau e kaaiaiiio aku la oe me fceia oib« olelo ano oolea, i na la o ka 'ai waie no o keia poe e!eroakn)e aaauro ka lakon e ako nei iloko o iiin» o ka mea li kanaka, aka o ka pilikia n»e a'u i koomaopopo at, eia lakon ke kaeei pn ako oei ia oe iloko j kela ku j lana pilikia pB." j Mabope o k& maLhli iKi ana o ka > huhu o ke Aliiwahioe Var«iva iaj lieUlion», ■ a!ail«, k««tnail'o uiai la, o r, me-ha leo ano nkiuki no ia\Be-Ui-ona. ue kāniailio ie hoi nik ke «• o hwiho* o'e mai :vB lil l 1U - Wei. wa <- i;o an<M kru inei « i;o:-t iiini ia'u. -'i «■ ka bonio niui i ■ku'.i :n r. me nian >■ i i o ka na u,> puu- Uf.u iuea- e i.oike. iv< i •!». Uai iL, e haaiele ana -wau la >.v r kafialra i balaw,-i uil- a u ma H' nno i:l a <vaie. aolt- no hoi «au 1 1 v.. i aku ia'oe, aka, ua haiawai an m» ka uliii wale. K kala &ai la'u no. kt-iu !rl ku-ihewa wale «na i kekahi »ēa w?;e mai, a uia keia manawa aku r>ole wau e hiliuai wale -~ua i na kāiiaka aeā Wale i 'h-oea ma: ke a»o ulia wa e a nalawai puiine a-'n. '' ''A&le nifl kfl ana u!ia wa'e ko'n tioe;i air. UuUa on f aka, maUlUli HO ih o ke h opouopoiio aua a A'iwa, a' hoea aua niai hoi wan i ka inati<j wa Lupouo e hoopiktle ai ia ui-. ma ke alakai hawa*#a ■■ wak- i'a *ua e kela poe au e kapa tiel u e •uan hoaaioha uoa, • ht poe'kau- ■— k .•! n a li ī h o i o k a a i n » o Moii j s t rtte nei. Eia nae ao e v;au i kuko waie aku i keaahi knlana 110 kei a hena au e hana nei u«n, (.ka, ua haot iu i ka nana e hookaakaa ia ai kou maka niai ka haaa alakai hewa a keia poe au e kapa a-i he iuAu hoāalōha nou." Ae, he mau hoaaloba lakou non, ae ake anft nae e i!akbi aku is. oe ilok ) o ka lima o ke Kehu Aupuo* Tio,ioa. | oa wau h« kanaka āno hA&haa loa e like me kau e kapā māi n^l ( alaili, he mea iua-ilahi loa 'a'u ka he'e āku iiuua •k* Kahu Aupuai T od«a a hoiae »ku koi i aa mea a'a i hoomaopopo at, e nonoi akn p»h« iaia e nku nial no ka'a mea e hoike aku aoa laia, •laila, aol« anei oe I mau»o e k»awi oiekaM kake mai aaa oia ia'a uo

na om a'u e hoike ftbu aj, aka, »*• hele inai n«?i hoi wau ia&ua oa a h jikc sUn »a o« m ira nwao «na :io kou komo ole «kti n»e keia po« Elei))ak««le ano hnpo e al?kai nei i» oe rat kou kaiknnane iloko ok» iima •> S»e Kabu Aupnoi e ahe uei e Jilo k» mai>a 5 keia aina malaloo feonft malu.'' Uu hoomn6popo anei oe t ka k> oua © ka lakou hioa e ho'>J.,la nei i keia manawa, *,-ia lakou ke haolaln aei no ba pep«h : inaiii anā Ja Tiotlot a malee lor, a.ai a, e m »heleh«»le ana lakou i na Kulāuā oihana ma Aupur{ Mokiiama o Monesarata tei." I keia loh« «na ō k- Kamk-alii wahi» ue i keia unn olelo a B»Kliōua uo Ka manao e pepehi malu ia Tio*lo), na ano haikea ae la koaa bt-lehelen<>

a naiia uiai leai oia me ua maka piholnoi la lialeleliona a tia hiki ole nāe ke ma; i kekahi o elo no k«kaHi miuaw-», aUila, poa uia, ia ka olelo 111; ka leo malie lo.a iieoa o Bale!i6na. Ke manao n«i wai na knh aewa l©a ōe ma keia mea, ā aole ia t> ka menao o k&hoslfela ana o leia hana a'u i ae afeo ai, a ua kuhihewa loa paha oe nia la manao anā, :ia kouio ilOko o ka

laiou t hoi-lala ana ka "Manao pepehi kauaka." Ua knhihewa loa oe no kela manao pepehi kauaka a aole no b«*i wan e ae aua ia hana a lakon, i na skc he oinio k« 'akou e hnelala nei? li ka Muelooa.'o ktla HUle rnut bd, hoomaopopō uia t ka nee aoa o aua hoolalw, ai kona heoanaopopo Ana e hele loa aka ant iloko o ka haea ino pepehi kānaka, na holo oia a poe loa no kona ik« ana i ka pilikia uui e hoea mai ai a maiana ona ke ik« a |a keia mau ha&a hoolala pep-hi kanaka a keia poe Kau kau Alii Ele4i6kiile hupw." H heomania pu no hoi oe e ka Mailoa», aale loa wau i ike aku a h&oii'hopopo aku hoi i aa Unafcila 0 ka i-kou mau hool la aaa, a iua « ioaa na hoike uinopopo loa, eia keia pee fce kauo nei īa olua uie ko iloko aeia upeua āka na'aaa, alail', ua eiki loa i ko olua Anakaia Tiodoa ke kauiai ae| 1 keia han» iiuoa o ka «.kea, f.ei kii'kala akn hoi i ko oUia h ao aua 1 l hoapoioo i kona o!a, alail:- 1 ., na| huii no y( oim oiak; aiu.,ua mā'aoi -: ] o ko ulua Anakala, au kfc Auakalai hoi e liuāO I.c; inā iia &Uo apaa e 1.10 ka maiue aioha o ia lehuleau; iii ,hope ora. H.-, k»i kekua aku i nei *lus i h.o koke ana ukē Atipunt o Mf u«sai īa u«v īaia a me • koiia uiH« hu.i'.ina Ua pomaikai oi: i «.u bat.t>rr-i aoa nit ke kanaka ; kulaua haih a e like nif a'u ao. ka kauak» hoi bp e huike ui A uei i i,ou auo aoowahawaha, a ui kanu ia nae ka o> io e ke'u ola ( aua aim aiaopopo hoi ia' u ka imaikai ole o keia hana iluuu iuau A ; a kekahi kan-ka 1 ke kuleana o ke |kauaka opio Alii o k? ā aiaa mm i kouu niauakake īnai," . "H liale īona, «ole loa t koiuo ; KOU ka kaunane ilo»:<» o keia niaii , haua b keia poe ( Kau»:an Aiii hupo |«s i kama.lio uiai ie , a aoie no ! hoi oia i nia<4pov>o. i'ki i keia iu .u : m:a e hoolalā ia u«i no kōna |.« - nihika . ' Ua k«mailiO ia uiai keia j uiau oleio uae ks (eo ano e ;ke i.iuwaUiue Vale.rir' ma'ka kuej aue hauhan uwe Ika lohe aaa a Baleliona i keia mau olelo hoale a ae Kama-alii-wahiae.- Val«riā iwua oua, uaiuo uiino aka ibo 1« oia, alaiia, keaaailio hou aku la o a j kei« m<iu olelu ika Lede Vai«ria uie *e ano āa «ku. j ' 'Auhea mai oe, aole e mai | auā ke kaaawai i kau hoole uo ' koaa koaio ele, āka ole, aka. e {nana mai āna-k'e'i Kānawai, oia ho |ka h«na ia ana o keia hana pepeh| I kaaāka iua kona iaoa. Ka, e ha i Ltde hauohaao e hookaawāle ma| kela poo mauao kaao ia olua iloko oua pihkia rca keia uiaa akn E kookaanale nia< la oe wai ka hui I kaa pa aua mct ktia poe £t«muk«>

ie imanpo e bans nei uia ke maopo-j )M3 oli oks lakou mea e hattt nei.

£ hookiawale mai la oe, oiai k« inan-iwa leupono a pake.e olua Hoko o keia halkau hihie a fea po« e hoolali nei i keia hlna ano hupo uo ko lakou pomaikai iho, oiai, ua heolala < ao iakeu inu oihana e l<na an& la lakou ke leuaklla keia h na pepehi<kanaka a lakon e heo. iala uei "

No kekahi m&nawaua nana mai la ka Lede Vaieria mana mak a kaumaha i ke kanaka opio e kamailio akn nei i keia mau oleio ana oial'iooa o kona aloa i ka manaw» hope ioa ua kamaiiio mai ia oia i keia maa olelo.

"Ua hoop'hoihoi mai oe ia'u tnp seia mau olelo HiKi ole ia ke hiHnaf aka i ka oiaio oia mau ole 10, a manouli no o ko'u manao ua Uuhihewa ioa oe i kou kamaiiio ana mai i kela mau no hiki oie ka hilini ia, oiai. aoie loa wau * apono ana ia hana a lakou » hoo lala aku ana- Aole loa o'u hiiina| i-kau mau ahewa wale ana i keia hoaaiohn kahikoo kuamakuakane a he poe hoi i ake nui qo ake nui no ka boihoi ia raai oiapono i knu kaikaanae, a mauli oia manao i luakemake ai lakoo e kokua ia.''

"Ua pane aau la o Baleliona me ka leo kOpo i ka Lede Valerie me keia mau oielo. "Iloko o keia la hookani wale no, ua loaaj ia'u Ka ike no ka Meolelo o.Mo-! nasareta nei, *i loaa oie hoi ia'ai mamua aka nei- 0 'keia poe au e kapa kuhihewa nei be mau Hoaaloha oiaio ao kou makuakane mamua, ano ke aloha ia otsa ko iakou kumu o ka hoao ana e kokua i olua, aole nae pela ka m«a oiaio.oiai iaaou e hoolaia ana i na hana e make ti o Diodoa ke Kahu Aapani ao ka mea hoi nana e Daa oei ka kaala-waha o kaj hookele aupuni ana ma Monasa— j reta nei, aia no ka maka o «e»a! |poe Kaukau Alii ilihane iluna o i kekahi maa kulaea e hoowaiwi hou ia ai lakou, oiai. ua Kaieha ia eiku la lakou e Tiodoa mai ko lakou kulana maa. aaa lawe ia 'aKu kae kuonoonoo mai ia lakou laku, ke hooiala nei lakeu i he [hooiala nei lakou ī ke alahele ; -wale no e hoi hou mai ai ko 'akou : aku. maia lakou mai A oo ko l lakou ano hohe waie no, eia lakou Ike onou iv olua mamua oka Ipilikia, a iua no ua holopono o ka • holopono o ka lakou mau hoolala | ana, alaila, t koi mai ona lakoa i iko l&kou aku piha ho ka iakou maa Hana kokua ia olua Aole anei no hoi oe e kaakaa ae kou

maka'i ka manawa knpono. ae imi aku i ka alanui e pakele ai oe me kou kaikuniine maī 'ieia p)lik*a e hekau mai nei mamua o ko olua alo' Ua pane mai la ke Aliiwahm* Vaieria, ae kamailio mai ana u Haleliona no ka manao no ka maoao hoomaikai • laia no kona lawelawe ana mai ka h-na i ka hana ms ke pno elele na Valeria, a ia manawa pu no hoi ua Kamaaliiwah'ne nei ī kao.ailio mai i keia mau olelo hope ia Haleliona.

' Ina oe I manao e hana i kekahi kaaa hou no'u, aiaila, e hele aku bei o« a hai me ka Haku Babarec!ko. ae noi aka iaia me kona maa hoaaioha e hoopau io* lakon i keia manao aea e powa i ke ola o ka Marqnisa Diodoa aole uo ho) waa e apoao ana īa manao 0 lakoa. i na nae ola ae alahele a lakou i manao ai e koaua mai la maua me 4iuu Kaikanane. I na lakoa a hoopaakiki ma ia manao ana pela, aiaila. e hoike ani waa Ika Marqaisa Tiodoa no keia manao ino loa a lakou e manao nei pela. aanao nei no nae wa», e» aao kahihowa paha oe no la mea, aka, aoie no aae o'a apooo ikl i kela manao p«pehi kaoa«a i alu ae iloko o lakou ' Aale i paa