Ka Hoku o Hawaii, Volume XXIV, Number 11, 2 September 1930 — Ma ke Kauoha KUAHAUA [ARTICLE]

Ma ke Kauoha

KUAHAUA

| Ke ktootaba m akM keia ma keia | *HkV»e ke kohikohi o ke Pankn » m** ■ Kanawai i ao«po®opjnōpon« W\ V « Ha«aii 1925. • maiama ia [f. > koho ber*4a 00 ke «ohu 11 i L*taa Kiinea oo ke Kalane || * ii, aa aaaiamā la hoi »» ka 1] ;* OM k* Okat ba, A. N ; r holeokea • . | nknaaa a iia bora 7 a. & , *a i ka bor« 5,* m |I J KmUmi« *•» % ; *le ta9 k«a eoao KalaUioa me ia e bcis» ia oiaUlo j *So Loaemokeeiuana eiike mej Se<tenk» malalo iho r-ei: ] Vt»«ahi < 0 no M koho iaoU ia» eoo hoi hw e ae he mao 'ao ka ehUn hoi, ae koho lau'a l : bi«i roa ke ano ake» ka | hoioo*t>a, a oia ea Lina- | mal« n ka Papa Maoa Houko | 9 aa.Papa LunakUi. \f ~%£kolv (3) Lināmekeainnna Apa. $ . b& Ekahi gkol« 13) Lanamakaainana Api- .' B« Elna 4 HM«bi *KeUn» 5 Ho«k%bi i\ Ho«ahl Kalan& 5 &«>kabi Loio Kaiana Mookahi KakauoUio KaUna Lonamakaai — | KOHO SKNaTOA I 0 Pooa. Hilo-beme, Hilof Hamakea. Mokapuni a jf ;# Kalana o Eawaii* > 7 MaheU koho ekahi Kalapana 0 keU maheU'o k& Apaoa o Pone, : rs ke hema ak« 0 Keeao, e komoF hana hoi 0 ka pa'eDa o Kehena, ae |LJM» ma ka Uiae bema-komohaaa e I biM i ka paUaa o oa Home Hoo~ [ kuoeoooa o Kaohe, ae moe aka ana ( a hoea hoa i ka Uioa aiua paUna bema o Keaau. Wahi koho. Halet kala o Kalepana. f MaheU keho elaa Kt eanihi, Ka I KohAvMaU<na ameOprhiB Mo O ka leeahele 0 ka Apana o liF«aa. le piii ana hoi ma ke komr Hb||Di oae ka paieoa 0 elaiia Bjhofe?' eka ia a heea i k*k»hi kihi o jP ka Eome 0 Kaohe, aiaiia, holo akufifr nia ko laina pc.~ * eJei a hiki i o na «lanui n Pohoiki a holq U a ho«n i k a hemA o ka PejfejsVB4o» alaila, holr. akft )a ma 0 PohoiKi * hoea i &e AlaMl 0 Maiao>a a heea ' te paieoa h«JM • Kaehiei<-kb. t-.n»:Ui| hrio aka Wahi kobr, j halekaia 0 « Puuh, uia fcofeo eloa e 11A J «a o. Halehoo- | Mahe!fckobo ebi Pnhoa me ūb 1 Hoae Saokaono')Qo 3 Kuoh»*. O tke ko«B»fiafco o ka Apina 0 Puun, «j» «a bama o ka paiean 0 K«,.iu l kOJ9 HaleiuU 0 Pehoa kobo elioia Umu, Mt. 1 ew ame Gle»>woc<i p ke keeoa aku < ra'Apfßa o Puoa. Wahi kaho, 3 ftUU«>tfkolok.)lo ma OUa. Maheio koho eono Hnme *, £000000 Waiakea. O keia maheie Aa Apaea o Hilo-hema. e hoo — daka <3»a ke aiahae o ka paiene 0 i iioa, %bolo aku i ka aktu ma kabi t/«a aiakao nei. a Uoer> ata i ktkabi b §Jtolo ana 1 ke koonohana a v i hoea I k» Alenui Laaikaoia a hoea i 1 ka han* o kehi 1 hooloihi Ltoa ia akoeke Alanui Manooe, alaila,] ■'« ka alan&i Uhe«. aU;i«, hoio koone 'na heoaa i ke aianui Ohee a i ka' Uioloihi ka alaoai P«at I a Uko*b»®» Aktt * ****! H bai I ĀUnui Poaioako» aiaiia, kaaaohaae • bo«o i ka Ijßau 0 Kokuao 11. aiaiia, fcdH|a aka a ioaa ka p'leaa 0 |jpWahi koho. H**»*Qla a k^B: x k J%7^

fce «k*Q«btkioft s k* p»leoa o ka. antbele *obo eooo, a h«lo eua *• P**' !«n» o i» a«b»i» moc, •Uiie, holo «k» i ka ?k«n ma ka . h*tpn o k« Aiaoni Maoooo * ko*a i | ka Alnp«i L«aik«ttlo, hoio i) k« komehau* *k« ma k« AUnoi Ln nika«ia a bo«a ik« f»i«oa kwno— -han« o aa Homo Apaoa Wa»ak«a Hela I, alaila, holo akn iba a»«t wa ka paioaa' ona Ho«of apapa WaUkea Halo I a hoea ako ika i Mnliwai o Waiioa, a holo kooohar s | na &• Maliwai o Wailoa a bo!« o» ka AU«ai o Waialaaaa a h«ea i kt< Aianoi o aiaila, hoio isa akao Ālanai Piopio a hoaa ak» i k» Aiauai Kaaaeh&oiaha, a hoio ma ka pa oaawaeOa oke kaleana o Theo.i H. Davie Co- aioe C. E. WrJgkVa hisi 1 ke kai- Wahi kehe, Halekola o Waiakra-kai. MaheU kohe ewain Hiio anw Paaeo. O kela maheie o aa apaoa e HUo-heaaa e hoooaaka »s* toai ka *Bk« mai o ke kAhawki o Pakihae a bolo ' ke Kouuohana lua aa kahaw«t oei a hiki ike Aianoi Waioako, alaiia. holo i ka besa me ke Al«— um Wuinaka a hoea ika owapo maoke o Wailuko (Owapo Piikea) aiaila huio hou ike koeoohana ma ke Alanm Waiiuiu a boea i ke Alauni Oiuiani. haio ika hewa aia ke Alaoui einlani * haea i ke Aianni Waisn«ier>af, aiaile, hoio hott Ike komohana a bifei i k» A»anui Ka—v piolaui. aiaiia, koio boi) ika hama ke AUna'* Kapioian: <> h?ea iKe AUnui Ponahawal, aUila, holo i ka hikioa-akao ke AUuoi Ponahawai a hiki i ke feai, wahi koho. HaUhuokolokalo e H>loMahele koho aiwa Poapako, P«paikeo, Kaiaoa, Ooooiea am« nn Ho2QehooKUooQono o Kolanaano. O ke)a wahi o ka apaua o Hilo-hema ma»aena o ka maheie keho ewalu aoae ka paieaa hema o Makahana— iea. wahi koho HaUkula e Hooomu Maheie kooo umi Pepeekeo, Ho oomo ame H&kalao. Oke koena aku oka apaua o Hilo hema, waki seho HaUkeU o Honomu. Maheie koh* umlku-namakahi Hoaohina, Kaaaee, Waikamaio ame Ninole- oka mahele oka ap« na o Hilo akau, ma »a wa«n« koau o *e Kakawai e Maalaa makai aoie ka hema o ka p*Uoa o ke kahawai o Mauloa maaka> wahi koho, Hal«jkiiohioni o Hoaoinu. Mahaie koho umiKOa.ama —eli>a Kapaho, Papaaloa, Hoaaehookuo — | noooo KiSraU"i, Homehooknono —j odo M*Dowaiopae, Lanpahoehoe a me Ookh.U. oke kotoa aku oka apaoa o Hilu akan ae hov mjJ mei ki» aina a H\imuulB. wr»hi k?oho, | Halekookolokolo o Manowuiope*- | iM iheie kobi> Vjrnikumaißaxo!« ; K-eLit., Kukai»u, Kuinebe au»* P« | O keln apaoa a Hatnakuai mn ka hi&'i.H o ka palena biiioa o na Home Hoajeho<»kQouoouo i io Kanpah» hine Ka'opa «ihukp, au jka pal>;iia hema e P-iauhan muokh, jat totr.o pu aa aina o Knohe wahi h. HaWkula o PaauUo. MaheU koho ue&ikuiuaiiiaha Ho.>ue H'.okuopoon j o Kaie pi 0 <ta aina apau e waiho ne: niuuka a makai o Kaiepa oia ka apaua o Haeiwk'ua, wahi kohu, H«!ekcai o A'btone Luz V"erreira. > Mahelo koho umikumamaiima Hjui»kaa. Ahuloa ame P-auhsu. O kela mahele «> ka apena o Haiuaku* aīekwaena oka aaahole kohe uunko jji»ii)aba am- fca hikina o ka pa'eua 0 MaUnah* we Kapoaula a heea i ka Pau e Kaiiali. wahi kuho, H>ilehookolokoio o Hmokaa. MaheU koho uuiikumamaeno jfeiKuih*ele me KepuUoa O keia melkeie oka apaua o Hamakua e pili ana me ka makele kobo omi— tcutaamalim', ae holo a« aaa ma ka j iuiaa heoae hiVLni» u ta pali o Waspio, w >bi koho, Haiekaia a Kikui- i | haeie. 1 Mahele kobo ■aaiaumamehika [Waipio ame Waimanu Koena hoi I o ka apani o Hamukua, wehi koho . SaUku.e Waipio. Mahele kobo awikumamawak 1 Keaukahe Mai ke kai mai ama kr I aoao o ke alanoi o ka awapo o hlo, aa hakai ana bot ma ka Uina poloiei a bnea i hama pjioiei ma k« ka akau hikina o ke kikt o ka ma— heie k-ho eono ma ke alahaa oka hei kaaah!, alaiia, moe pololel ma ka paleha o ka apana o Pona, aieiia poe uiawaene oae apaoa • Paaa na au» a biki I ke kai, wabi kahe, MeHl» •

fcobo o£Di«amw»atw# Maheki o K«i>'ol»nt aon« k#k»fci| hapa oka Homa hookoouoono Oi h«la nn&hale i paa m» !*• vbi*io« «s ka mab«J« ehifeo »a»e *• uiaheft 9000 ma ka h«tpa f a aon ke koeao — ban« oka paiaaa o WaiaMa ana Kok«aa I rbb§ ka laioa « bolo po— ioiai ana ma o» palaoa qn| a boio nalaoa oaa apana o 2okQ. ■ I t> ne Ii a bui iaa knhawai o Ale— naio, a o oa wabi oia n« kabi o ka i 1000 kapoai m N komohao» ab«« a ke kiko «raana « kabi Aoa Aiaa o ka Aapooi, ma kabi o ka P«it o ka makakiki :88i, aUila kolo ika bi kiaa akatt aaa ka laioa poloM a biki i ka aiaai» o Kiiaaea «s faa oiia i a boio naa ka aka* a biki i ka Lokoia o Mohoaii a Kiki i ka Lekoia 3 Wa'akea, a holo ma ft« akaa tna ka ao«s kooaohuia o ka lokuia o Waiakea ame ka muliwai o Wailoa * bii>i i ka aoka oke ēla — «ai o Waiplama a holo ma ka b)ki* oa a hikina i ka paleua o ka aoahale

koho eh'.ko, wahi ;4uho. Halekola o Kapioiani. Mahela Piopi?, V r Mli Frerc, Kukuaoa anoe P.ma— hawai Khoomaka ana mei se kai a ho'o ik« hema ma k% lihi pa e oaahele aiia i ka »ina o Tbeo. Obvjb Co. aeoe C E. Wright, a oaaluha o ks alanui Keniohameha, a e holo aaa k* nlauui Piopio a hiki i ka awāpo t> Waiolauoa . a holo ma ka hikina ma k« .eiawai o Waiolama, a biki i ka inuliwai o Waiioa • i pale i« ma ka heaa o ka matieie amikunaami.iwH, a hoio i ka biki«ia .akan ma ke kahawai o Alanaio a hiki i ke aianai hopkai mai o KapioUoi a holo i ke komohaua akeu a hiki iaē alanai o Pooahowai a bolo i ka hi kina aka« ma ka aUnoi o PiUar-> kawai a hiki i ke eai. wabi kobo, u ala&oi u Hunalwl ain^Kilauea. Maheie koho iwakaiaakamama — kahi Piihonoa, Wai — Kaiwiki. Koeoa oka Apaoa a Hilo-heoaa, hema o ke kaoawal o iiooolii ame ka paleoa hema o Paa&& makaa, wahi koho, Haiekoia Ki%kie Opi*. APANA KOHO LUNAMAKAAINANA ELUA-KAIKAPaMUA O NA APANA KOUO sbnatoa Na apana o Kohaia—asaa, Ko — hala — Kooa-akaa. Kenaheaa ano« Kaa, Mokupaoi a Ka — lakia o Hawi>ii> Mahele koho ekahi Niolii, awa wa o Pololo, Halnaa aue Halao'a. 0 keia mahele o ka apaua o KohaU akan, ma ka nikina ae o ke kaha— wei o Waianti«, pāUna hikiua o |Ntmulaiki me L«uialOi., ka pJen<» hema o Halawa, M«ka palw, Niui'i, Wniapuka, a hni rce ka aina o Pololume fea o Houe kaue, w«hi *oho, e Mika Mahele iinho oiuii Kavati'u. ' IoU-,. Aiuakea, Honoi|>u. Mahukona, llawi,. Hoin.iiiakan, i'u'.ieiia O kt*la Uia'.n U' o tta ap;uia r Kohala-akuu, m;i ka heiuu o ka niiil.ele koho ekoi.i a ;»kau hoi o k« iaina iiui o ke kai);t<(ai p liiH-a aku i ka ]<aU-us <i ka o KaJina. ue liolo ar.a uia ka j lainu a iioea aku i ka hdao akau i liio u k;t liaie hiiia iiHlakah'k), ai.nla iioU/ ui» ka hikiua aku <» ka au — wai o Kolmia, alaila, holo nku uu» ktknmohaUH iua ka auw.-u a iioeu ī Ka paU'ua i> ka ■lalieU- kotn> t ka!n. wahi koh< Ilak-kula o liouomakau. MaiieU' k .'lio ekolu, Knauhuhu, Knhua I'uuhue, I'ouakuloa Oke ktK>na aku o ka a}> :i uii o Kohuia ukeio, a kuino pu hoi k<> Ahu(.>uaa ia Kawuihuje ], \«aln koho | iiaieknia o Kaauhuiiu . l Malu'U 1 kolio eha Waiuiea, Puukapu, ! Waikii Oka apaua aina o K. haUhema mauka a i oie ke komohaoa n ka iaiua o ekolu tuUe o kn laiim |>olo!«>i n>a> ke kai oaai, a aoU' i hui ia iue ka aiua o Kawaiiiae 1, »nhi ko(j'», HaU-hookole'— koio o Wainiea-

Mahele koiio elima Ki««iira« ame I'uako aina oka *|>ana o K i . h.ila Hem«, uahi koh«. Hakaula o Ke waiha<>. Maheie koho eon<» Pnuaaaiial". Puu waauaa amv Kihoio - O kel» mAheie o ka apana o Kon& akau luklna o ka paima komohana o Puawaawaa akan hoi kn paleua h«*tria o Pnnwaawaa «nie 1 *nn ■ anaho'u, waiii koho, Haiekula o anahnin, Ma.heie koho ehlku Kohanaiki. Ka— iaoa, Huehue, Honokohoa O keia sp>hele o ka apana o Kona Akan, a miīm komohan* ae ma ka maheie koho *oa* f a ina ka ak«u hoi oka paleaa o Hopo-s koh*u II ame Honooohau I «« moe mepina o Kaupulehu, a moe hoea akn a I ho*-a ika hem« oke komoimna oka I paiena o Pnuwaawaa, wahi koho, Haiekula o KalaoaMahele kohn ewalu Kailua. Kahului, «ni» 1 Makalawena O keia mahel« oka apaua o Kona-akau, a ma ka heīua ae o ka mahele koho eono ame ehiku, ae ana hoi ma ka akau o ka palena o Hn-> luaioa, ae kamoe aieu ana m«i Laalaau a hoon i Naohnleelaa, walii koiio, Ilalohookolokoio o Kaiiua. Mahele koho eiwa Keanhon, Kaluilm» K&maliu, Laaioa, Kaawaloa O ke ko*na aku o ka apana o Kona akau, wahi koho Haleknla o Keauhou. . | Mahele koho umi Naj>oopoo, Kealpkekua. Keei. Kaawaloa Kela oi ka apana o Kena hema, ma ke akAu ae o ka laina raa k<- kai n»ai, ma ku palenn aina o Honauuan. Keokea, Kealia I a hoea i ka pal<*na o ka aina o Kahuku, waiii koho, Halekula o Knhauioa. Maheie koiio umikumainakahi Ho— naunau, Keokea. Kealia Hookena «nie Kalahiki Keia mahoie o sa apana o R oua hem» niawaena oka paleua oka mahele koho umi ame ka palena o Hono kua, waiu koho, hale hookolokolo o Hoo knna. Mahale koho nmikuniainalaa Ala—e. Pahoehoe, i Honokohua, Opiliali ame Oieioinoana Keia mahele apana o Kona hema mawaena o ka uiahele koho umi.kouiainakahi ame na paiena hema o wahi keho, Haiekula o Ala—-g

Mahe'e koho umikumamakola Heo— puloa. Papa, Alika, Kannamuoo, Kapua Milohi ami' ke koena akti oaa apana o Kona heina, wahi koho, Haieknla o Milohi. Mahele koho umikumamaha Kahuku Naalehu. Waiohinu, Kauiaoa, Honuapo ( Kekahi mahele o ka apana o Kan ma ke | keiaohana ma ka paWnahema komohana ) o Kaaiaiki a hiki i ka Pnu o Kaiheiena. a malaila, akn ma ka laina pelolei a hiki 1 Puuiki, a malaila akj ma ka laina poiolei e nolo ana a niki i ka akau oka pau ana o Kahuku, wahi koho, Haie — ho<ikolokolo o Waiohiuu. Mahela kohw umikamawaUma Kaalaiki, Hilea, Puaalnu, Ninol<«. t Kala waki oka pale o Kaa «a ka kikina o kn naahele kobo omikuoka- | eaaha a ina k« beva komoheaa o ka laina e hoomakn aoa m« Pooiki a b.->lo aoa ma ka palena beroa ko~ mohana o Moaaia a ma ka oaiena hikina o Pauoalou, wahi koho, haleukeni e Penaiuo. Mahele koho umiknmanihono I'ahnlo, Moanla, e Wonl Vft'!ry, Kip^pal», aene ka Lua o P<<le K"ena «kn '< ka o K«*u, w:hi koho, Heiehookoloknio o Pah«ls. O aa oala.ia Uiu» e rr*hi»le t.n» j na U'hele k »ho e honn>ar «nn 'nina jina«rfipr'» o u« nliimi » i o'e *!* | alawiii i h*ak*ka ri n» pnlona o n* jmahfle lroho. | "0 XA OIAIO o KEIA ! kan nei w»iu i ko'-.: Mm*. kakan aaie jkn h ipiii p«.i ana nii i k,; S'!» o ke Kilann o ,H»w«ii Hnna i« ma Hiln, Hawaii, i keia la a* o Aukate, A, 1). .193.». S.\MUEL m. spencer Lon'hnomalo ame Mmnhooko KKHOIKK AKU NEI KKIA 0 keia uipĀ i hoike ia ae ia ea piha {.•no a oiaio 00 bo. &o it« Kupe Oiaio o ke Kuaheo», (< i* ) # na m« k* 1« 4 OkFtoh». 1936, a j ua h*opuka ia e ka L'inahooeaalu e . one Maaahooko o ka Papa Lunakiai | Kaiana 0 Hawaii, | Ha»a ia roa Hilo. Hawaii. Au— j kate 29. '93°Kakan ino» A. A. HAPAI i Kaaauolela oka Kalana 0 Haweil