Ka Hoku o Hawaii, Volume XXIV, Number 26, 30 December 1930 — KO KAKOU KALANA O HAWAII NEI [ARTICLE]

KO KAKOU KALANA O HAWAII NEI

Ua puka •« n«l ka Nup*pa ''Hawah News" o ha pnle i hala iho la, ae b<>lke ena i kekahi īua — d o e hoikaike ana l ke kome o k« Kalana o iloko o ka aje B-nckercba, »i hoike ia kela maato e ka L'>uāhooajala o ke &omite Waiwai o »eia Kalana ilokō o keia man m%kahiki lojhl i hala aku nei, a oia no hoi k"» Ln■akiai Kol:&na leti o KenāKeuia, a iaa he 'u ui%u r!e!o kaiahei a Wtla N«pecS e kapa ia nei, aia koua hook-;le ia ana ms]alo o Luuakiai Oahaiino, aleila, he mea maopnpo e komo m : ana k- 1 Kiar» Kic«ie o k* Alia Heō— ko!okolfl a''pani o H :waii ucj, & uoii i ke'ii kulana o ka hele o ke K imā iloko o kv hia oka aie, ae 11lō ena ka l'apa I.unakiai i mi>u "Lawthih na ke /\up»ui" e ui-'-i na»)o6u v>ouo i* keia kul*n* a ke:s' Nnp?pa t khlalie-» nei mak iia, inau kola.iiu uo ke a kulan* oluo o ke o Hiwaii īluko o ka| ■ Aie k*a ole " ae kohu a hoi kela j ole'o ana, "i'a biuekeruba" ke' o Hawaii | hele aku e a;nan nau| p no i k:a o rio o eeia mau 4, OleIo; Kalith.a: a keli Nupepa Hawaii! News i li ike ae f>i īiuui oki i lehulehu, a eia ka mea i hoike kei ii «nai ia makou. 1

"I hv halawiii tnt iho utl o ka Pap* Lim»kiai raa ka la 15 o k«Ji < mahina. ae 1 īke ho( rac ke 3 a k« Kao«w..i i» lako» c ' 'Hoo — «afceūlcau Ukoa uu ke ano oai i ka Bila Haawiaa 6 lee Kaluia nō ka niakahlk* h6u a hoea aiai ana.'' Ua nobo io 110 Jak«*, (K» Papa Lnnakiii o keia K.Siana; aa -huomaka kfi noonoo ana no ka oklogi aaa i kekahi īiiaa uktt o kekahi mau Lvna Aapuni inalalo o ka Maaa o x«ia Papa Luuakiai, ae hikl pono »i e uku i& ua "Aie 6 Ka'aua maoua 0 ka p a nna 0 kria Makahiki 1930. "I ka k .omaka aua o ka ak<ihelc aoi. ua hoomaopopō koke ia dq like ol« o ka manao eki oki ukn o kek lii maa Lunakiii. um Inii e okioki «11« ! ** iuti <> k.*Jlahi inai I. m A v.puiu n: 111 o <<; 0: okuki t le at:a hoi 1 ku uku o; kekaiu iu-.n Luna Au — \v,u: u*n e ne M» Kh ho ka hrp 11 t o l:a Pap* Li'M» kmi, « ha»'a i- ho> kh;ina uku ,, nn ke mhi! |f*ttltke, ** ° IIC i' Ea han* a |pkabi «uea koft4 iuweUwe

iaea. ftka, 1 keia uiaoawa pilHiia 1 h'l o ke Kkli**, n*lc e •! kaooe'e U kikmhi foea li*«s raala& o t« Kalaoa i,«b hiu * pooo «i •it nit tona ohaoa. Etan» I* no hoi ke aoo nkioki ukn «t k« aHa k«ttiike, •« hoopilele U ai na d*U e kiki ai e oka ia ka aie o k« K.»lftna maoaa oka pau an» o ke>a Maknhiki 1930,

Ua M|« ole aae ka maeao o ke -> kaki uiin Xunakiai # a« hat anft ao : aa kan« okiOKi «ka.me ke Sno k<ialifte ole. nolaila, ua oln ke i aoo titokna>iao« lwaeua o kela ka> lawii aoa a ka Papa Lnaakiai, a iiio hoi i mea < 'R6ōhu4ketō ,v • i kekahi tuftn Lunakī#', * haa'ele mai li Ika aoonoo aaa i k "Bjla Haawina faen • ka Makahiki hon e hoea mai aoa.*' a haale!e hoi i Volaoa nOho aua maiaia tce-? Halāw-a Noo oo i ka BilaHaawina liou ok& Mak-h ; ki 1931. I mea e «oouaopopo loa mni ai ko uiokou poe he'.nhelu i k« auo (tault£e o!e o ke okioai }a am o bn uku o kelĀhi a hoop*.kete ia li )i hi jce e lawelawe han? auā 0 ke Knlaiia .i k >ala ia hoi kela man haaa eka I'.'pi Luii: kiai 0 ke K lāaa, a mn !ai:ā no koi ko lakou oki oki ) fcela m:iu u-u, ee oki auā hoj i kela uiau ukd mn fce ano kaulike a ua l:!o io uō kela uiaw hin« hooeni m<i i keknhi tnan lilo, ae hooku— p -no ia ai hoi 11» hoolilo oae Aupuni K .lwlia o kakou uia ke ano k^uli'ie 1 lja ae o'e nu& o ha Hepa— nui o fea Papa Lur:ftkfai e hoopau waie ia ketj«M p.e e laneUwe hana ana ae ka hoao ele ia e okl ia ke»tahi mau ukn o okn nishioa, a ea lilo uo hoi keia hana r aaa i mea huhu loa o ke'.a mau LunakM o na Kooa, a kaa ele laua i ka haiawal, « hoi aiu la uia k« olelo uiai, "aole loa Uua e hoi hea nāi ana lka hal wa) bb» a ho«4 uiai k& aakahi«i hen."

Ua noho ih& 1» kek*h' mau Ln 1 nak'ai o H»wali Hikiaa, a kuk*/— 1 kuka uiaikai, ai koku& maieai ia hoi e ka Luuahoeii o ke Kalana e Hāwall, a bo«maka iho U ke flkj aaa uia k« ano Pā keneka i kekahl uiau uko o l«kon o ka ae I-we ai h»t ka «ku ona i n-v{* o I ke Ka'aea i ka pau »na o keia mak;ih'ki. ae koe pn ai Loi hr ane— ' ine 525.000 00 ua ulia p likia wale e halhwal tu?i iim uie ke Kelann ' ao makahiki hou e neeakanei. O ka p uuikai me m hoomau la 0 ka lawe'awe hāua ana i ke#ahi mau limahina o ke(a Kalaua i keia mau lā Lap.likii o keia Kal*t*«, e p ii') e hoomaikai pu ia aku kou 1 in Luuakiai i hoomanaw nin' 1 kn lianA hooponopono akihele lan», ae pu kakou i ka [MakHii.iv S»in K' Pm e ka Oi— 1 h -n» Makai <.') kei» Kulana, oi n', ! J i y >kna po mai i keia ! man Lunaki-i ka eeana i ; oki ia u kekahi mau uku o iu pee jo ka Mafc.i iue ke ino eki ikipon >, ae iho ai m dai« me j ka hōouele ele ia o kekahi po« i ' kahi oku mahiaa e. ola «i ka nono lana o kei« niau pilikia o na poe Limahana o ko kakou Kp.laua. I'a hoohana ia ne ke oki pahi aua i ka utß o kekah' 111.u Luna Aupnin o ke Kaiaua, n ua oai ia n«t- īna ke a h o kanlike, ae aele ale ai keia uaa Lnna Aopuni o oki ia | kekihi 0 Wo lakōu mau eku, ae hooneie loa 'a ai hot l*H'>u uoe k» h*ua ole e peno ai UkoM ko hk6u ni4u Ohana i keia manawa pi.ikia o ko kaaon Kalau», a u» kaua ia hoi ka h-na oki.uk*> <bi aoo k»ulike. ae hoooele e]e ia ai kekahi paahana o ke Kal&ua 1 kaki haua e prco ai oia i keia tnau ina. i(na e uee nku nel. Ua eki la ho| eaa ke «no k«u|ike maeli. a6 e hei e like me ke auo i oki ia kekahi eiau Luna Anpnn ; a hōokoe ia ho; kekahi poe "Huhihulu" 1 ka p ika 'hu, «.k», ua p&hola liiee ia k«fa unhek'hele kupouo ai>a 1 na Lne» Aupiiui a l'aniianii o ke Kalaua sid o ii <\vnji a he mee pouo i k« poe e houiu*u āsu anr. i k i han\ e hai.wi 1 ko oukoll uiLa o hoo mā;k i'« i ko K -'kou Lunihuomalw o ke Ka ■ 11.1 ; i tn pu- I.uunklai iua* n i> k *>i! ke h .a» k<'.ulikr h<.i i ke oki atu, 1 K& liku > kc> .bi \ o c m« ke ;<uo k ulike uo. O k ' Makaiaui Sam K. Paa ke-

aiikaio anfi laia, « ««malio kona komo n« ea« «t«i a kakoo i keia #m««• aki kauUke oka t4a»hoo ««1« «a« «a Leaak'ai o ke KaUoa, a« waHi« a«i i Moa Pap« o «« « Oki fki ia «a«lfe ieken «»• «k« «talU«a, «e kekeki wahi oki uukn «e hooaele ole ia al bui keie «tta« Makai « ke Kalaoa e hoomAo&wenni a«a i k« haoa. Ua paepae aaai ia ka Makaiani .o ke KakOo IC«Uu« ma ki «• «iaf.> kal aua mai i keia oki«ki ia o ke — kabi *a« jfett »ai loko aai o k a H«Wiua o ka Oihaaa Mikai e ke ia K«Una o kakou, «i hoe& •ko hoi Ika $15,000 o na daia i oki U niai ka aaihoaa uiai d ka Oihaul 'Mekai o ke r a Kalaafi • Hawaīi. I ti» la aiAtnua • ka hapa! klipoa o keia Hoonaheooho Ha«w ot da!t e ;ia Oihana I>ke oieō keir RaUaa, ua hoike i vakta U i na Poo 6 fca Oih«»a Makai he $25.©co«oki ia *na naal ka Ofh«na M»k«i mal, a mahcp« iiio o ka OUh«uj ftna o | kelaahl mau :Z««aakiiii. a ' haaleU taai la huf i «{a hui stikaktika ana ine ko l ua nilu Hoa lioi ia aku iā na Makau ui Saiu KPut e wai io mai oia ika ooi 6 i»t Makai iae ka uui o na uku e oki i | aoa e ko lakou tiku na'aioa, a mā muli hj{ okā okā Mukaiuni ō kakou, ua kakoo maik i mai la oai geia maeao hoo«ati lilo o ui Makal okeKala a, a wafho mai U i aana P&pa laoa o «1 Makai ma ka uku e okī ia an« ma' kolakou uaa aaakina mai, a ua ike iho U oa Hoa JL«itakfai e hoao pu» e hooponopouo i kia ufeo ma k£ liooemi atta «aj i na hō*)ilo ae pakele ai hoi aekahi heina daia e uk* ia ai ka aie 0 ke K-Una o ilawbii. mamaa ae o ka hoomaka ana mai o kk Makahiki hoa

ī nala miia oka aooaee āoa o Ba |ar.akiai apan 110 ka B Ia HAawiaa 0 k«ia te na hoomaopopo ia tre ano kanlike ele o ke oki aaa 1 ka oka o keksbj mao Luna Ka,i l*rta, ao kekakl po« koi e hana aoa malalo o kekahi uiau Keera Āu—Ipuui eke Kalen»..«e oki ana hfii i kek&hi mau Keeoa. ne ohi o,e ana hoi i kekahi okn 6 kekahi >uaa Poo o kekahi ibdb Keena poo miiilo o keia Kaiaua, a inamuH oia anoi hoea mar ai na m uao ltke ole iwaena o na Luaakini e ae, no Ika Uana k»ui>ke ole ia o ke eki «na Eia paha m m«« hooia oO) la haua ano kaulike ol« i hoanake •« e olei i ka nka o kekahi niiii limahaua malalo • k'> kakrn K«--|tana. 'Ua oki 'a ka, uku o ka Lnna— [.wai ō.Kohala Akau maf ka $140.00 0 »i<thiuH a koo iii 1 loa ia i ka g6'\oo wa!e - o ufca o ka mahlna, a lie i oki ia nia* «ku aku o k6ia Lumwai 0 Kehala. ā ua, ok» pu ia hoi ke Kakanolelo a kn 1 L<«ulheoinalu, A he $50.00 i «-k£ la o koaa tiku, a tta rk'- pw ia h i ka «ku oka Lueawai o hilo he $50. oo i ōfci ia ō 'iona uku mahim aj tta ok i«u la hoi ka ukn o iuan Kukānoielo o kekah. nau' Keena e ae o ke Kalāan. I

i Uaoh' ia hei ka itftn o na K« — kmolelo elua o ke Keenā kuai o ke Kalana, a»cß, ael« i oki ia k;a nku o k« Agena k«ai o ke Kaian« « na oki in hel kekahl tH«n Pno o Ve{|»hi «ian Keena. * koe eo hol ka ttka o ka Hope Loio Kaiaua, «e mau 00 hoi koaa uieii meke«tziole ia. Ua uiana* h«j ni Hoa Luaaklai e ae, e hana ka»: l'ke ia hoi ke oki aaa ina k* ano pakoneka, ak«. ua like oie hoi ka nianho o kekahl man Hoa o k« Komitc Waiwai o ka P«ca a aaalaila ia ua luo i uiee e ai lilon, a haalele aai 1« k«]a miu Hm Lanahiai 1 h« haaa e luopoiia pouo pit e lik4 n:e se kauoha a ke Kanawai <a lakan," e hooiaakau - kau i kekahi Haaw>na 110 ke Ka - Übm aa ke ano aui, «e oaakaukan h i uiamaa o k* hoonikA »na oiai o k» noho iiun uia: • ks Ma - k'h'ki hoa, La hoea axa 1« ka Loualioomalu *i ke Kuajtc w twui imua o kelA Nnpepn a kool.h* ia ae, ua kukaU «c «i , e - r ubft aua kt Kiiai:a oiiawi 1 * 1 kx h ale!« a i« uiai o kelā m 0 Luoakiai o H«w*ii KuiuoUaU*. « hoi ak* U uie «u , au |>«.u > o.e t fca hana a k 1 t\t«uaw«i i k<tuot<a a> i* t "H»o*«kattk«tt i ka

lN«kfttliKi h«u « koc« W«t «jM> 9$ aoko ibo h kd«fa! rfin Usa rae k« Lun «tooiMSki »♦« K&kna, »1 kōi6t pa ia mai e k* t«iDihooke ke S«laafl, A hoo-N m&k**kwk i l&lnhi Bfi* a«»Wtm h«e*a«Uk« «a fc* «Mf«.lrAlb • okl ia a! k« Hk« o kekahi i*au Liaiia A«pual « ka«« aaa ukilo • k«ia Kalaiia, aeeki «!e hoi f kti<hi mm loukahaa a hoopau Im akn utai k« Kal»ita ak», ai hooaan *o kai iakoa ik« Uw«~ l«»w« aaa i lra k*aa 0 ft« KaU»« uie k«la «k« i hoo«iai iki li ul, • «a ioiie ia ao ka maoa > apenM» o kek»hi poe i*«ak«lapa i okl ia ko iakou ut«« «k«.«« hootu9« ia «1 h*i ko iako« haaa uie ka fcir*ku oi« m a«« e hela *eU, «e aele hoi i kihi haaa « poao ai k« ooko a«a w® ka ohaaa Uoko m k«t4 auu 1« pihkia o k« Kalaaa o k«ko«.

Ua Uwe ae U lakou i kela oielo kau— iuna paha uka poe ilipnakea. "£ aho uo Kahi liapa ouioomo paiaoa mamaa boi o ka 2K.'ie lo»." H waiho aku ana kda hapa o ua Lunakiai i hoooaahawa— nui iho ia i ka haua tto fca hoopau ana i ka kuuilikii o ko kakou Kalana, a hea— r.a U ka hopena e hoea eiai aua* E lili) anei keia i kiimn e mokiiaha>ia ai ka liana o ka Papa Lunakiai i ka hoouuakn uiiia ana o keia makaliiki ae? Ina nae viike me ka makou 1 hoike ia-inai' nei, a iie kuinu io uu hoi ia e hoopau ia a> na pillkia oko kakou Kaiaua, ae kipaku ol£ i« ai boi kekaiii poe Oiwi Uawaii e laweiawe ana i k-i hana o ko kakou Kaiana, «laiia e hoomaikai aku kakou i n.i Lunukiai me 119 Luna Aupaui kiekie i kakoo pu aku i ka olokaa ana i ka liuila oka hoiomoa no ka hoonee ftna aku iko kakou Kalana i keia mau la kaikoa o kahi Mokn Kalana o kakou, a hala ae hoi ktia mau la ihoe heea mai nei, a hoea akn hoi kakou i oa la maiie maikai e hoea mai ana mi keia mna koke iho. O keia ko makoj manao no keia ka— laua o ko kakou Anpnni Kaiana. ao kahi Kalana wale no hoi e hookele ia uei ena Hawaii Oi%i o ka Aina alohao kakon. E kokaa mai no ke Akua i na Lnna Aupum nei i kahi Moku Ka— Lana o kakou me ka {Hoomanawanui po a hoea pu aku i ke awa holomua o ka Pomaikai kaulike o ko kakou noho Hoooonopono Aupuni Kalaua ana. "O ka Hoomanawanui ke alahele o ka Lunakiia." Ao ke Aupuni i Mokua-N hana iaia iho, aole loa e mau ia Au— puni.