Ka Hoku o Hawaii, Volume XXV, Number 37, 23 February 1932 — HE MOOLELO NO KAWELO KE AHI KANANA O MANOKALANIPO A O KA HOA PAIO HOI O KAUAHOA KA MEEUI O HANALEI [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KAWELO KE AHI KANANA O MANOKALANIPO

A O KA HOA PAIO HOI O KAUAHOA KA MEEUI O HANALEI

4 I<; ic«wi>l6-lei-makna, e paa E Kaoahana a ka lapa o Pmia maka o iluna Kuuhakn. inulawaia alii o Kauai"

No tre>& pane hooio a Walahe*ikia, uapahahoa aku la o KaW«l0 ■■ ; E «hai paha r <a maka oko - i AUiia. pahu mai i» Kawelo, Hai io hci pahakamaVao ka'u ihe ia oe, ooe e k« mai ne<, » o ke kala ho!ookoa oka hale ua lik'ā no, uia pah* āho ho!ons», uaila, hala ka mi ■ ka īhe Ke p»hd aku ia oe. Paha hoii ro#i.la o Kawelo me ua oleīo hoon*nk ! ati ikc koa akena <> K* ual ' 9 P ene! ; ua paha nei ' :&.<> hoi e hou mai aa iht a* : A ttai ae la v& a 1 0 * 0 m&io '- , Kahi i noho ai ia Kauai n?i He ma' i noi no ka hilahila- &,

A'lohe o Waiaheeikio, ui pi ae Ta kona sktuk v no kett o?elo heonaukiuki a KāweU, a hooni p«a iho la ia i hoo makaufeaa mai e hou i kana ihe. laia ihoa mai ai, ua hoom a« ia o 1 ss lepa o kona ttia*o, a ua ua io aku la uo aa ;he nei i ka iepa o ka maloo aku ak« Ja ika honua. Aole ia Kaweie e r.«e me ka manao kaeni o ke koa Kanai

I ike aha oua wahi Koa nei, | «a ko ka mea a Kawe'o i oie'ō, *ai ai iaia mā ka paha, ua korHol io iho ia tia hilahila Uoko hali ae la uia'% holo mai ke alo 7ikuo K«#elo. Eīa nae, aoie 5 huii pono aka na wahi kanaka nai. ua wiiiwiii ue la o Kawelo ia Kuikaa, a hahau aku la maluna i W&'aheeikio, ahe pehu ana, ua loaa pono aku la kahi koa Ksuai kaena, a nniake ioa Iho ia oia i ka hauna laau a fCawe!o.

I>a ma!te aiaa o i ua koē ih€ Ia o Moomooikio, a la minamina nō ho< o Kewelo i keia koa Kauai, a no ka iihi no paha e loaa ia kakoo ma kona aoao, ua pafca aku !a no o Kaw?!o penei E Moo®coiKJo e E ne kokoolua o W'alaheeik'o Eia kaq w&iiine ia o kua wahine 0 Kinewahineikiaoha e 0 kau wahine la—ti. A e li'<e no me tia pa*e Mkoola a kdna kokoolaa i make mu&. pela ho hni ktia Wahi kea i pan« ju*i ai. ia Kaweio. Ūā how ma' IrVo i kan* ia «e iike no hoi o K»sve!o i hsna ake al a ku a*n la ka ihe i ka honus. Uā huH ae la uR wah? kna Kami ttei « heio, ua e akfl la riae o«a ia Kmkaa, ka laan kain kaa lana a Kp\v«*o, s haale'e >ho la fcoa waa ia koa kana^a

1 kn ik% %ūa o K&ehuike**«rakoa ika m£M *na o ktia msu ko* kiUlana « Aikanakn, ua huH ae 1% oia a kuupau ak« m i koaā ms.wa holo no luna o la ?im o Nounou. A i kona koea ana imna o AiHanaka, w$ hshai aka 1a o'a ! aa mea lpt)i £ pil» make ana » WaUheiik'o sme Moomooikio

' A lohe o Aikanak», alaila, o'elo ae la Akahi & kooio ke anu i k* hoapu, uvnaha aku la ka hale e malu ai.

1 ka wa 1 hoopuka ai o A'ka— naka 1 iieia mau ol«lo ano hopo—v. ivopo f ua ku mai la kekahi koa kaulana o Kahakaloa inoa, ahe koa no hoi i iiBula»j<a no ka ikaik?, sm« ke akaaai ī ke kaua laau, a hoopuka uaMa i na kei no kona ikaika» 3 p«nei ke— kahi mau olelo ana.

I nahea ko Kawelo a'o ana i ke koa, a o kaKou no hoi m i noho pu iho ia Kauni fjei, aoie i ikfi ia kona akamai i ke kaua laau. Holo aka nei a Oahu. a aioei ke kaikamahine a Kalonaiikahailaau A ina ua a'o ia mai nei e ka makuahonuwai »«3, a o uana hauiiH laau e manao nei e lanakila 'ia Kauai nei, &o ka haana laau a ka ir&*ual*onowai, alaila, aole ia e pakele ; a'u t oiai r na haiaa laau no maua me ka māfeuahotiowai o ua o K|weic mamua aku nei, a ao!e ECf ka make o kahi o maaa !

Nolaila e ke aiii, e ae aiai oe e haawi mat ia'u i elina kaau Kana ka e kii ae e kaua ia Kaw*lo ame kona kaikaina me Kamalaoaa. Ua ae oaai ia no o Aikanaiia ia Kahakaloa e heig io c hui me Ka« Wfcb. .

I ka heea ana o Kahakaloa nie kona poe i!a?o o ka puu kaua o Nos«iO0. ua iiee aku ia lakou e hui me ko Kamalama mau koa t a aā hooili ia he kaua Hahana mawaena o ko Kkmalama ma aoao a me ko Kahaka'oa. Ma ia kaua ana, »a luku ia na koi o Kahakaioa na Koa maia o • Kamalama, aia wa i ika nui la ai ke koa ai waiwa oko Kauai keiki. Ua hoo nee ia aku a Kamalanaa atr»e kona poe fe keia koa īhaika o Kauai a hiki waie ko i ka hoea ana ok« kaaa imua o ke aio o

I ka hoea ana o Kahakaloa imua o Ka*.yelo, wa paha mai la o Kaw»?lo ma ke ano hoenaukiuki i* Kahakaloa penei O Kahaka nui , U Kahaka iki O Kahaka loa O Kahaka kou-ai pu Keia !& paha ea.

I ka lohe ana o Kahakaloa i keia paha hoonauKiuai a Kaweio, ua pane aku ia eia me Ke ano ? - -

Kahaha! aole paha i olelo ia mai ko'u inoa o K&hakakauaipu. aia oe ae nei e Kpweio, k&pa ia aaa au o Kahakakauaipu. Q ko'u iooa la i iohe ko pepeiau o Ka— uaka ahi o a o ko u inoa i» ia a lohe oe.

Ua ku ae ia iaua e hoike i n?, ieikl*ane o iaua, EKu ana no koi o K&welo me kana laau Kuikaa, a ku no hoi o Kahakaloa mē iaau palau. Ua hoala like mai 1a iaua.i'na laau a laua, āka ku mai la o Kaha*alc«i kaaa laau s leaa iho la ke aa o Kawtlo. Mamua nae o kona hauie i ka henua, ua eh* lepo ae ia o Kaweio i Sana iaau ia Kuikan a ioaa llhi'ihl a«u ia ka manamaua iima iki a moku, a mokū pa no hoi ka pepeiao o Kahalaloa.

Ua haule aku ia na<i o Kaweio a waiho i na honua, aia Kawelp « waiho make ana. ua ktr.a raai ia o K&ehuikeawake» ia Kahakāioa. ka, haniu ho« iho od i laau U«u i m&Ke ioa o K*mplQ t a aolei m&'** o Kaweio, e.a ao nae na maU la ke aa m&i nei

1 ka luh« ano o Ka ! iAkai°a i keia kena a Kaehuikeawak«a. ua paha mai ia oia nm ke ano kaeaa penei L a ms*o ha laau r.a ka ni Hoo**hi m hauna liau a ka w\ mak» ' Iho *ku animel » H\p !a Mi'u ala

! ' 2 aku i hahau palua ia e Ka- | hakalpa A ai k*i kō* nui o KaWP'O. •, . Kena aku lao Kahakstlca ia Ka «huikeawakea K hoi kaua eai a mnona, aiaila, iho h&u oiai e hoemak« i kuu iuahi, Ia lauai hoi ai. ua korno ke 9nu iloko o Kamalama uo kon» kaikaaana, a ua manao no oia ua make io no la o Kavrelo ia Kahv kaioa. Aole nae i loihi, ua pau ae la fee ano peniuniu o Kawelo i a ala n:ai ia oia a noho iluna, a. ftinau aku la no kona hoa pp.ro, ai mai la o K«malama 0» hoi e ai! iluna eka peu 0 Nomnou. La kena pu ae la no hoi o Kaw«lo e paina pu paakai no hoi lakou.

la Kahakaloa ame Kaehuike— awakea i hoea ai imua o Aikana* ka, ua kaa eaku la no Ka olelo ia Kahak«loa. Ua miiie o Xs welo {a'u, a 1 hol mai nei maua e ai a maona, alaila, iho hou au e hoopio loa i *a kukui 0 kuu l aahi.

Ika lohē' ana o Aikaaaka ua make ka mt»a ana e w*!i nui ana, us ano hauoli ae la oia, a kena koke aku īa i liana mau aipaupau ia Kapinannauio anae Nioiwawalu • hele e pukolo moa na koa lanakila ame kana fkaKinl maraa.

A i na aipuupuu e hc»omoa ana i Ra moa, ua ike aka lao Aika— naka ika moku oka manaenana lirna iki o Kahakaloa ninau aku la ia. I aha ia kou manamana i mora aj? I aku !a o Kahaka— loa, *e mokQ no paha ha kihikihi i waho • ; A haaha hoi ka mea i muku ai aoanamanahīna? ''Ae, aioku no he pe'eku i waho." A oko pepeiao kekahi i moku. "Ae- ua andku no he manana iiuna,'' wahi ā Kahakaloa.

A e hoao tn* «ia e hoonalonalo wale 1 na nmau a ke Alu 'Aīka— aika

A mo-a ka moa, ai iho la o Ka hak'āloa a maona. Pau ae la ka ai oka uaitK®, papale ihp ia o Kahakaloa i ke poo, a iho aku la a hiki iiain.

ia : a e iho aku ana, ua ike mai la o Kamalama, alaila, olelo aku la ia Kawelo. kanaka ohuie a« fcoi keia e iho mai nei, hinu— hinu launa ole mai ka hoi Ka lse.

' ( I aku iao Kawelo ia Karaalaaj.a

Aole paha ia he o Kahaka loa n® ia, hoi aku nei a ai a ma - ona, par Ka ai oka um«ke, k»u iho la ika ipu ike poo. no laila ba hinuhinu au e iK*e aia.

A hiki o Kahakaloa imua o Ka welo, a nana aku la ia īa i\awelo e noho mai ana iluna.

Ia wa ua oieio aku fa o Kaeh» ;keawakca ia Kahakaloa. A,la hoa o Kawelo, no'aila, o oe no ke make ana <5 k* koa, ao!e au e make he kukiai.

Ku ma! la o Kawelo iluna, a ku miu la rio hoi o Kahakaloa iluna, a!aila, kikou mai la o Kawelo i ka laaa. aoa ma ka la* o Kalia kaloa, naha iho ta ka ipu & p»a na maka o Rahakaloa i ka umeKe ana e papale ana i he peo, alai!#>, hon e Kawelo i Kana iaau palau \z Ku J ka*. a make lea ilio !a o KaKakalea.

I ka make ana o ITaha<a!oa, uaj hoi &ku la o Kaer.uikea*vsikea a ih»na o lta puu o Nnnnou, a haliai aka la ia Aikanaka i k» make aua o Kaiiakaloa. Olelo noi ]a o Aikmaka. Nawai no 1& k«3 ola o ka meai ko alina, iwa»sfeo ia mai n«i piha a ike au, oka ka alii Ka tiB moku ka pepoiao. O Kauphea, oia !t« koa k&ulaa.a a Aikinaka. i ! Aole i piu