Ka Hoku o Hawaii, Volume XXV, Number 49, 17 May 1932 — He Kaao Hawaii no Laie-i-ka-wai [ARTICLE]

He Kaao Hawaii no Laie-i-ka-wai

MOKUNA VI A h*!& ka Miahinaa?, ite •*« taoa i ka ha!e o Laieikawai, u.i uhiiame na hu!ti melemel® oka 00, e !'k« me ka alilo a ke ak«s i k. M£kaa!a. nsa %a hihio iluaa o Kaawiki. Ia Aiwohiknpna e nana ana j ka hale o k» A!i>wahi«e o Paiiuli, he mea e ke naf»aha a me ka kilahila, ia manawa fea heomaka ana o k« Aiwohikupua leanalaa nna. . ■. Ano kt ktna!ua i losa ia Aīwohlkupna, olelo at:i 05ft i kona kokoolua, "Auhea oe. T3a hele mii nei kaaa me ka manao iknika ne kau wahine, Knki 'ho nei wats, he wahin* a lohe njai i ke ao, ] aolt ka! i ike aku nei ka ha*a ij ka ha'e o ke Aliiwahine, ao!c no ona laa, nolaila, ano e hoi kaua] me ka iaona oieV' |

1 maV la Kuhina, "He mea kupanāha, a hiki fca kavt lka hal« 9 ko wahlne, ka kaua naea j au mai nei i kela mau kai «Wal« , eia ka ?ioi he koi kāu e hoi, e hel# w® kana a launa, ai£ mai ilaila ka nele a me ka loaa, n0 ka mea, ina ijO paha ia e hoole mai, hoomano aku no, ua ak%~ ka no he waa aaha \ kooka ko ka«i,.koVa.l r aDe. M "Aohaa oe?" Wahi a Aiwonikapua, "Aol«-e hiki" ltai3a ke heie • h*la wai rae ke Alii wahin?, a aole no hoi e loaa," no ka mea, lee'ike nei wau, ua «no e iea kn hal«. Ua !awe mai nei au iko u ahnula, i makana e haawi aku ai I ke Aīiiwahine e Paliuli nei, aks ke nana aku nei eau o,ke pili iho la ia oka hale oke Ah'i, no ka mea. ua iKe no oe, o keiamea, he akaula aoie is e loaa ī na mea e ae, ina Aiii aimoka Wale no . loaa'i, noiaila, e ho l kaua " 0 sa hoi iho la no la me ka launa ole. ' ... ..1

MOKUNA VII Ia Aiwohikupuna mai haalele ai ia Paliuli, hol aku la iana a feiki i Keeau, hoomakaukau na waa, a ma ia wauaao. kau ma--luna o na waa, a hot i Ka»jai> Ma ia hoi ana, aole nae i hai iku o Aiwohikupua i kekahi kemu o lea hoi ana, aia i ka hiki ana > Kauai, ma keia boi ana, akahi no a ike Kwhina i ke kumu. ! Ma keia holo ana mai Keaaa j mai, a kau i Kamaee, raa Hilo - Dali*o, a ma kekahi la ae, haa — l«l« la«ovLlaisi' a ' l afeeQ ' y , Humuul*, ma ka parena cr Hilo, I me :a manawa k& likej an% mai a ka Makaula ia Aiwohi. kupua e hol« ana i ka naoana. A haia hope o Hamuuia ia ia—; koa, hiki iakou mawaho pono o, Kealakaha, ifce mai la lakou nei ikeia wahiae e noho aua i ka pali] kakakai, e hiamoe ana naa Alii ia manawa. la lakou i ik« aku ai i ktte wa-; hins, feoch« ana lakoa Psna o oa" waa, "E1 ka wshit,e maina' h«i!" i Ano ke ; a, hikil«ls a« 'a ka hiamo* o Aiwohikupua, ainau ae !a i ka laioa »ea e waiaau nei, hal ia aka )a. °He wahino maikai k« noho mai la ila pāP n A!»-; wa aelake AHi, a ika aku ia he mea « o ka mai^ai A eo kaueiih ae la ke \Yū i na ho«waa « wrto!«t «ku na kahi aka wah?n« • 'noho nui ana. a hole a«sa la a kokokē, halawai m*a Iho la laknu me Ke kanaka e paehea »na. hinaa aktt !*, % Owii W*a wehiue e noho mai la ilona o Ua paii maluna poa« o*»?'

HaHa hs*Ma. "O Poliaha.'"*

A oo ka ma.nao o ke Alii e ikp i lt«!a wahlne, peahiii aiieu ls, a'ho Koke 3iai la ke'a me kona aalrufcapa i hoopuniia i >a haa, a haiw® mai !a i kona aloha ia AiwohiKupua, a aloha aku t»o hoi k® Aiiikaee i kona «loha ma fca lululiiea ana-

ia laua e halawai uaa'ihini i aku o Aiwohikapua "E Poliahu e! E«a wahioe maikai ola palipomaiKai Waie wau ia oe. raa ko kkua-halawa? ana iho eei, a ne - īaila, eke Alii wafeirit o »a pali' aei, ke makemake ns : wau e lawe ©e ia'a i kane hoao naa, a e uoao kanaka laweiawe aku ma - iaio ou, ma kau mau oie'o e o'elo ai, a Wiaiaila wale ne wau Ina. hoi e āe oe e lawe ia'u e like me ka u e noi aku nei ia oe, a!ai!a, e kau kaua maluna o na waa, a holo aku i Kauai, a pehea ia?" i m»i !a ka wahip.e, "aole wau hy waiiine no keia pa!i. na uka lilo irai waa, mai ka piko mai o kela mauna, e aahu niau ana i oa kapa keokeo e like rae Keia a'u e aaha aku nei« A pēhea !a i hikiwawe ai ka )oa?. ana o ko'u jinoa ia oe e ke Alii?'' i Oielo aka la o Aiwokikapua, ,4 ak«hi no wau a maopopo uo \laasakea mai oe, a ua loaa kole 'koa inoa ia makoa ma ka haiia an& e kela kanaka pger.ea." No kaa noi e. ke alii ( *wafci a Poiiahu, e lawe wau :a oe 1 kane na'u, a nelaila, ke hai aku n«i wau iaoe, me ka niniu aku, aole aaei o oe ke ahi i ku iluna a hoohikl npa ka inoa o kou Akua, aoie oe e lawe i nookahi wahine o Ueia naau mokaponi, m«»i Hawaii n«i, a : Kauai, aia kaa wahine lAwe noloko mai o Moaulanuia — k«a? Aole ane' oe i heopalau me Hiaa.iianiaiama, Re kailtamahine alii «au'aaa o Hana a pau ko hua Kai kaapun» ia.Hawaii nei, alaila, lioi aku a hoao oiua?

Ne k»u eoi mai e lawe kau& la i mau. mta hooh ai &oiaila, ke hai aku nei waa ia oe, aia a h«epaa oe i kau hoohiki mua, aiaila, poie na'u e ia oe, nau no e lawe ia'u a hui kaua e like me kou |«akelrake.' ,

A2O k«ia olelo a Poliahn, pi!i pu iho la ko Aiwohikupua manao me ke *aumaha no hoi, a liuliu hoopuka aku ;a iwohikapua i wahi niiau pokole per 4 ei> "Pehea ia oe i ike ai, a i hhe.ai hoi no ka'u maa hana ?ii e bai ma ; neiHe oiaio, e Poiiaha e, o na mea s pau au e olelo raai nei, ua hans wau e like me ia nolaila, e ha' mai ika in«a r»ana i oielo aku *a oe." ;

M A«le o'o mea nana i bi! mai 3 keia mau mea, eke AUiieane, no'u iho no lio'u ike wahi a ke aliiwahine, "no ka raea. ua ha - nau kupuaia mai wau e l«ke roe oe, a ua loaa no ia'u ka ike mai ke Akua mai o ko'a maa k«paaa a hooili ia'u, e like me oe, a na ia akua wau i £s*ikuhi sia« « Uke mo ka'u e oialo nei ia oukoa. H o«kou no e holo mai ana i Hdmun!a, uaiß«wau nou na waa, a pt!a wauiikealia ee M

A ne keia oleio, kukuii iho la o Aiwohikupua, a hoemaikai &ku ta imua o t*«l>ahu, rae ke noi akā t| )ilo it i kane hoopalae na Poliahn m« ka noi aku e tio?o pu 1 Kauai. Aole kaua e ho!o pu i Kauai; wahi n ka wahine, ana, e kau wm me c*akou » Kohaia, hoi mav waii, hoi j Mai ka hoomaka sms e ha!awa! ua'lu a hiki i ka P&8 ana o na «l»io a laaa, ilona r»o o na Keia maiī a%i««ai]io ana. Matina o ka holo ana, olele aku k* wr»h : ne ia Alwehikupua, "Ke hole pu r.ei kaiiou, e hooka? waie mai ko o wah., kaawak akt ko oiua w*hi, eoie o na kāaaka, oa akaka iro lakoa wahi, mai

hoopa msi oukou ia*u, ao!e hoi au e hoopa ia oukou . a hiki wa'e i Kohala, e noho maluih-a Joa kaftcu a pan,'' a ua maiKai ia rr:ea imuu o !?.kou-

Ia hslo ana 0 Uk«u a.Hiiel 1 Koha!a,.ao)c i hanaia kek»Cv\ mc>a iho iwaena 0 lakou.

| Ia lakou ma Kohala, a hik: Ika liai haaieie ai o Aiwohi!/ipua noa ia Kahala, lawe ae U o Poiiahu i kona kap» haa, a aku la ia Aiwohi&upua ts«» k& olelo aku, "0 kuu Kapa hau, h« «apa i papa loaia e ko'a mau makua, aole e li*o i kekaiii mea 0 a#-, ia'a wak iho. no, a&a. no xo kaua lawe ana ia ka»a i kan-a hoao os aa'u, a pela aei wau ia oe, nolaila. ke haawi liio aku nei wau i keia Kapa, i hiki i kon la e t»ai ai ia'u rca s na hf<ohiki a k&ua,

aUila, Laa ko» kū,īei.na e~iv»i &e ai ia'u a loaa, iluna 0 Mae "ea, aiaiii., hoike a« oe ia'u, .... 4, hui kmo kaua."

Loh« o Aiwohikupua i keia mao mea, alaila, he moa oholi nui loa ia i ko ke aiiikane naaa. & me sena Kahina, a m.e na kanaka hoewaa.

Ia maaawa, kt: aku !a 0 Aiwohikupua i kona «huala, lawe maj >a a hooahl aku 1a ia Poliahu, me ka olela pku, *'« ?iiKe me kau oHflo ia'u mamna o keu haawi ana mai ia'w ike kapa ;haa, pela no oe e malama ai a hiki iko kaaa hui ana e hke me ke kau— oba.''

Pau ka laiia kanaailio aoa i Ra wanaoo', ho<»fcsavrale lakou i ka wahine lioho n:asna, a holo ak« īa a klki i Hana, tx hafj«wai t«'e HiEaikamalama. MOKUNA VIII

A hfki o Aiwahikupua naa i H«t»a y mai Kohals afcu mahope iho olto lakou hookaawale ana ia PnUshH, rria ke awn p&e waa o Ha«fdo ko 'akou hiki mua an?, ma ko Hina J karaalama wahi * noho ana.

Ia Aiwohikupua nae i hiki akn ai «aa kela awa pae waa, Ika moana no lafcou i lana aka ai, s ia lakoa e tana ana ike mai ia o Hinaikamalama. o AiwohikUpua keia mau waa, ma-« hamaha mai ka »wahine me ka manao « hele aku ana 0 halawai me k* wahine, Kka, aie n3 lakou Ke lana malie mai la i ka moana, Heie mai la 0 Hinaikamalama ama kahi a AHvohikupua ma e lana ana, I aku la ka wahine, * 4 H« irnea kupanaha! heaha ih% nei hov keia o na lana ana 0 na waa īleko o ke kai? Mahawaha ma! nei'kela i ka ike ana m»i r.«i ia oukou, kainoa ia hei he ho'r mai a pae ae, ao'e ka! NoI«?ila, ke ninau aku nei w»u ia oe, malaiia no anei oukou e lana ai a holo aku?" ''Āe, wahi a Aiwohikupua. "Aole oukoa e hiki, w&hi a ka wahine, no ka mea, e no waa i ka Ilaaauku e heopaa la'oe, Aia IH# oe ia'u i konaKeia, a se waiho nei no !a hoohjki a kaua. a ke waiho iH.i no ia huohiKi a kana» a ua noho maluhia w?»» noo ka malia loa a hiKi i ►©« hoi mai la " ' 'E Aiii Wahin*, aele Deh\j wahi a Aiwohikopaa, aole $u i faoopa« i ka kau&hooniki» ke mau tirr no !s. aolo no i H>ki i fca m ! a— e hooltola ai ia koshiVi a *nua, no ka wo», n» hai mua {»k« #av !a eo, a?a i pnm c< ia'u, »iaik< ? hoo&oia kou ki|uiu .oiH-ek* Alu wahm« 7 ... , i !