Ka Hoku o Hawaii, Volume XXVI, Number 14, 13 September 1932 — KA MOOLELO O HENERI Opukahaia UA HANAUIA MA HAWAII M. H. 1787 A UA MAKE MA AMERIKA Feberuari 17, 1818 KONA WAHI MOOLELO MAMUA O KONA HIKI ANA I AMERIKA [ARTICLE]

KA MOOLELO O HENERI Opukahaia

UA HANAUIA MA HAWAII M. H. 1787

A UA MAKE MA AMERIKA Feberuari 17, 1818

KONA WAHI MOOLELO MAMUA O KONA HIKI ANA I AMERIKA

MOKUNA V Kon» Hoora&iiiniifQ K0 f; * Oihana Misioneri

I koīi* "wa « launa ai rae ks~ naka, o ka naasao && kana mea i ĪHii nstī i\, a ina i ka o'e ka !a - kou lianailio ana ! kona mahāo, wihe a« la oia i kana huke Kauoha Hon. a heluhelu iho )a a 1 o:e ia# feoi okna no i kona k-eēha • hali aii na buke.

I k«kahi aliiahi, na akoakoa. mai k#kahi mau hoaaīoha, a fcs ■; waaawana mai ia ia'u M'na ] en'&a I ka wanawa, Pia kēkahi ma« nhane e haele ana i keln ao. j kipuno keia manawa e paipai aku ia Ukou," Mamua o ko iakoti hoi ana ik» lakou e.ats wah f ,l paipai no oia i k«kahi «au m?a" t!ua o iāta »"* n'a mea o ka uhane " Ēia kekahi mea i ikela. o kona an» haahaa o ka naaa. I ko| *»aua kaahele ana nia ke!a kn'a - aakaahale keia t?ulanakaahale. faamuti no hoi o ka o na kauAka «l®k<e iaia, ua haawi pinepine au i?ia e imaa o likoo ma na mea o ka pono, Pili pono kana o r e'e ana koifcol do >01, a me ka iealea o ra, popelao iR a hooloh e akn, A r,o la ? ia, nui na oielo maha!o aka - naka i haawi mai ai iaia aole nae i Hio ia mau m«a i knmu e hoe-] kieki? ai oia, aka, ua mai no tio-1 n» ino haahaa, a rne ka hopo—| Mpo iaia :ho, Eia kek&hi mea i ikeia ai kona ano I ro maua kaahe!e j aaa. «a hiki aku rtiaua t kekahi) knlanakauhale, a i ka piu ana o ka haiawa? misionari malaila, ku mai la k« ka'm o ke!a Ēkalesia. a hoakaka mai i*a haiawai ma ke ahiahi peeleele o ia la, A ahi — ahi ae kokoke i ka manawa i hoo waopopo ia no ka halawai. iia'ku o Op«Kfthaia e manao ia *na ia'a kekahi na&u olelo o ia halaval Hoole mai la 'oia me ke ano haaiala. Koi hou m oia e olelo, i mai īa oia h« wahi pegena naaupo wau, aole \ law» knu wahi ike e aq aka ai i ka poe e noho ana ma ka aina Kristiano. a no' mai la oia ii'u t hookuu ae iaia r© ka olelo ana. I aku la au i?ia, 6 kao manao no, he hana no ia i haawŪa mai iaia p hana Ua kokokua iokomaikai m&i kolaila poe ua n«i ho: ko lak»u makemake o loh% i kona leo ma na mea nka pOSO Ua ho!o pouo hoi kana miu olelo ma na wshv e ae, a ms lia paha e Mo kana i mea el olai nhane o lakou. hop« iho, i ke makon hele ana r ka halep*le, n* kra ike a«a ua sttt kona hkpoliopo, not ak« īa au ia Rev. Ilr. B e palpai ak« iiia, a koolana \ koha *a«a©,

Nui na mea i oJe!ola r ki} e hoo— kna'i i kon* manao. a!?8, i p*u ixi Kona ano makau 2nse ka hopohopo. Pliki makou i k--» pu\a 0 ka halepule. huli hou ma ; Ja lē ia'u, i mai la, kg* noi asru n?» au ia oe e hookuu ta'u no ka ana, aohe a'u mea « ole!o aku ai, 'i Bhf> —e *W- T~lt3 elelo, he ol aku ka pono maiaila, I »ku }a au iaia/ ao]e e hiki, jjo sa mea, na pāa Kn manaō"o &e anaina e lohe iaia. Aka, oi hlki aku no i ka mana [WAlLupono. ana oia o!e!o aku imua'O ke anĒina, mai !a no ia a hai i ka ob!o rr.e ke kupoholna e like m< ka mea mao laia. īka pau &na oks ba lawai, pu ska Ia maua Kahe tt«i pe la kona ma« ws:roska Maopopo ae la ia'u ke kumu o kena kaumaha. Hoao no ho> »a e'b.nolo*li i Kona ar,!e r,ze 1 hini. a ike ae Mr. B ino ta s ! ā e hooiuaha 1 kooa naau, a hiki 0!« t»o hoi. Pe.'a no a hiki i]

k« bale kah) € rrt«fe t\ ia 00.

Alaila. hai aka la au i fca poe o Ika hale. ike R«mu knha kau - maha Hoao no hoi ma«ou a pau * hoolana hou iaia, a iiuHu loa, piaka mai la kona ifto. he wahi lawehila pono ole pu, he mea ia «a liio i ka waYe Alaīl», p*« iho ia kona ka.rnsaha, a mailio oluolu raai no e like me '■aawiua, ■■' 1 I O tn Ba'bala kana hoa hele mau. He mea mam 1«- i-a «a lnwe iloko o kona pakeke i ieek afrl Ka«oha Hoa ihaawiia ia*a e ke*ahi ; «akamaka aloha i hele asu nei i na aina Pegana ma ba nihana mi si«niri. I k#kahi naanawa, m hele akn o Opukahaia e ike i>ekahi o kona lahui, he «ml paha miie ka iolhi o i btle aku ai v ; l fca hookowo au« na<? i kona m hu no ka hele ana, ua j,o'rra oia i kd»a Kauoha Hou- 1 kona h#i, ana neai. i la oia u u. me k& maka oluolu, maluhia o'e ka fe«!e ana o ka makppo, ke neie kona

-kookoo , ■ Pela iho na waM o!eio a Kev, Mr, Perekina, no kona ike ana is Opukahaia i kela kaahele ana a' iaua. • 1 Noho aUa ]a o OpuKahaia tiia| Ameheseta mahope iho o fcs?a kaahele J»na, & hiki i fra Apen'al © ka mafcafefßi IHI7. alaOa hei j aku la i k.e kuia misionan tna j ! i Mal&i*a oia f neho ai me konā mau hoa 0 ka lahui Hawali, (o Hopu nia, a 0 Hono'vf, Ge©rge K&anioalii) a i na )a mm o Mei. 4laila ua hooneeia aku 'ke kula i 0 Konewale, I keia manawa, ua paa lea ko na mamo e hoomakaukau >oke oia me kona ikaika a paa no ka ha» aaa ika Euanelio. L; ? o nui kona manao wa ka oihana : ha'olelo, a 19a hoo*»uka pinepine h>i i k6na mau manao hn ka hoopono-i 1 pono ana i na wanao 0 na ] ha(a<), a me ke ano o ka hai ana! i ka olelo. ; Eia ke&aht e> k«na ma« manj»o ! fto kekahi hemahema 0 kek&hi !yoe i ko lakou hai ana i kh ! oia i fta hana n kekahi poe haiolelo e hai ana ma na hua oleio naauao a hohonu loa, a po - | hihihi hoi i ka nui 0 ta poe e iohe |ana. Wahi ans, he nui ws!e m lano oka poe lohe, He poe naau pa aa nui, hapa waie no ka poe i maa i na huaolelo ano e 0 ka aaa uao hohonu. NoUila, ina e hai ana na haioielo imua 0 kanaka 0 keia ano o heia ano, pono e hāi am ni» hua i maopopo like la lakou a pau. E koho lakeu i na olplo maopopo lea. Ina ao!e P*la. wahi ana, &!sila »a Hke kn iakoa haaa mt he liaioielo la ma iea oleio e, L, maopouo na hua oieio apau, wahi *»a. ns? ka maa. aele hiki i na fcs:iuka h\wf- i ha bukfe kuhikuhi 'huaelplo i ka hvawnl

, Noho aku la o Opakahaia ma Ue kpla oq3 K«<ne\vale, a paii kela janakahiki i a i ka ho©?nakā an.a 0 ka maKahiki iSiS ke a,t:o om / afn«ai loa t pono oie ai imi ana'Ona nā hukeo.Ka naauao. Kiiia ke kahuna lapaau, a !ja/iaia'kt* ano~o kona mai tkem he wela kooa piai. he wela ano paskjki 'oa . r,o. a hoom»>caia k* h».iāj ana i ka. laau kupuno no kela mai. I ka lua hol 0 ka_hebcdomp, 0 Ikpaania - ana, Vā oiaolu no kona mai. a ua lana ioa ko lakru manao o.la ana. A«a. raa - .hopQ ilio, ua- -k» e'mi mau ?na 0 kona ikaika. a ma ka hemo ole aku o kona naai> ka trea, ua pun! loa kona kino i ua mai iiei, a ua hoepaa. 101 aku hoi ka mai ma na kumu 0 kona ola Ilanp aku no ke kahuna lapaau me kona aKamai a pku loa. me ke ; ku!ra,pu no hoi me »ia kafcuna lapaau e ae

Kiai mau mai no hoi na ni&ka-

jmaba sk'oha, rne k» m?ilaraa p n no | 'oa ika mea mai, aka/ hiki ole ia j lakou, eolaila, maiee aku la o (Opuk&haia ma fca po o ka la 17 0 [Feberusrl ■ 18(8, . 1 Ruira kona uhane . lanakila, a noa<i mt ka iln> nui 0 kona naao, lehoikokeaku oia i ka Hale 0 Uona Makua ma ka Lani, f I kena wi e waiho ena i Ha mai, ms ka hale ao ia 0 Rev. Ti - , mote© Pohaku. ke K.ahu Ekaltsia 0 Jra Eka'esia Hen?a, o [Nui ka aie 0 Opukahaia a me| ,kona mau hoa.o se kula j kela ehana, no ko lakou lokoTD»ikai, i' ko ia*iQu ao haipale ana, a me ko, lako'; a!aKai maUai ara mh ka p.fcno. He rioe makamaka alph» 'oa lakou, a wa'ama loa hoi i; ko!» Kuia M : sionari. .] I kona wa!bo liuiiu ana i heia, mai hppe/ua hoomaopooo !ea ie' anp haipjle io o Opukahaia.; jO kona ahonu', inanaoUna. a me' ka ae oluolu a*u i ka manao 0 ke| Akua, 0 kona aloha i na maka— maka no ko lakou mau lokom£ika'", a me sona manao a'oha i ka j »naka a pau. oia na mea i ikeia, aj i i oleio ninepine ia e ha poe i lau na rre ia IIOHO oia wa. I iho la ke kahuna lapaau, "akahi no ia a ~ifce ! Ka naea i loaa i Ke 1 "» msi j weia 'a io'hi noi i jkff ole ia ke 1 kahi ano paupauaho 0 ka manao, ja kuhu wale paha i kekahi m& 'niwa."

I Oleia iho !a o Pohaku wahine. ka m«a i malama laia me he makuakine ponoi la, mai ka hoomaka ar«* # kona raai t a hiki i kona oiake ana, olelo ih»j Ia ja, ,: o ke kahi na ia o na wa pomaikai loa, s me s ka waiwai loa oko'uo'a ana. O ko'u luhi ana, a nie ka msiama an* iaia i.-ke so a rre ks po, m aoai, a ei !oa aKu, wa.Ho'u ike ana i kena ano mai kai, ame ka lohe ana no hoi i koaa kamaiiio haioule," Na i»a wahl makuah, aloha |nei no i iho a naa, ka jpepa roau olalo «i C>paka ihaia.iloko o «a la kona taai aua. ; 1

I HeiUhi kaUahiaka, te po pi!i jkm !oa hoi kai hnla aku, kome mai ia o Kaumiaali,' kekahi o kona mau feoa o ka lahui H»v, aii e ike Uia I akn la «īae o Opakahaia, k3kote loa wau e make i ki po nei, He nve* m*fkai ka ieaa an;. i ka mai, SandWich (o'a hoi kt kahi inoa hsole o Kaumuaii?.; F. make ana kakou a p«a, a h« mea o!e kahi a:. | &iaauaka iakekahi u.la, Mi# - k*u ane» ot i ka m?.ke? Pane mai ia oia, Aolei, aole ro. I aku la kekahi makamaka ikapma |ha wau noa f i Hoa mai ikaika.loa j i'ine luai la b w oia, e hana n# ke I Afc«a « hk« me kona tsakema)E«. A6l#iPait !