Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXIV, Number 29, 15 November 1939 — He Kaao No Laieikawai [ARTICLE]

He Kaao No Laieikawai

Mnliope iho o ka lilo o ua wahl kniiaka noi I nieu nui iuuui o fee Alii, me he Kuhiim nui Ia; u oia ka lioakuka mau o kt> Alii ma na inea e lealea ai ke Al'i. i»e ka maīiao aku o ke poe e. e kuka ana ma na mea pili i kn aina, ame na waiwai e like ine ka iuea mau i ka noho Alii ana. Eia ka 110 Laieikawai ka laua e kuka mau nei, a he uuku ke kuka ana ina na mea e ae. Mamua aku nae hoi o ko Aiwohikupua lohe ana ia Kaukahialii ni> Laieikawai, ua hoike e oia i kana olelo paa imua o_'lcoua mau kaukauaīii, ame na kaikuahine ona, a me kona poe aialo apau, a eia kana olelo paa, "Auhea oukou e ko'u mau kaukaualii. na kaikuahine o'u ame o'u mau aialo apau: mai keia la aku a hiki i ko'u mau la hope, aole loa ana wau e lawe i kekahi wahine o keia niau niokupuni i wahine mare na'u, niai Kauai nei a hala loa i Hawaii, i na i oleloia mai he mau wahine u'i, aole nohoi uu e haawi i ko'u kino e koiuo aku ma j ke ano kolohe, he ole loa no. No ka mea, he kanaka au 5 hana opa la e na waliine, mai ko'u wa opiopio mai a hiki i ko'u hookanakaniakua ana. Aia ,no ka'u wnhiue ae ke kii mai, no ]&ekahi niau aina mai, i na no Toko inai o Moaulanuiakea. kahi o na wahine oluolu a'u i lohe mau ai; alaila, o ka'u w-ahine makeniake ia, i na i kiiia mai au ma na ano. elua." I ko Awohikupua lohe ana i ka Kauakahialii moolelo o ka lioike ana aku. a me ko lua kukakuka mau ana hoi ine kona Kuhina Nui i na mea e pill ana ia Laieikawai. aiaila ua manao loa iho.la ke AHi no Tahiti mai keta wahino. Ma kekahi 1a ae, ma ke awukea hoi, ua liaule ilio la ke Alii a hiamoe, a iloko o kona hiamoe ua loaa iho la iaia lu? moeuliane uu hoea maila hoi o Laieikawai imua ona lloko o ua uioeuhaue nei, u ua ku.

like loa hoi kHa wahine ka Kaaakahialii i lioike mai ai ioia. Ua paoho ae la ua Allī nei, a hooniaopo|)o ilio al eia ka ho nioeuhnne. Hoao hou Iho la un Alii iH'i o hi- , anioe, a iaia i moo Iho ai ua loaa ■ ht>« aku 3a m> o Laieiliawai, esa nae hoi aoie oia i ike aku i ua wahine. me ka inoakaka loa, ua ike lihi wale aku nae hoi oia nei me ka poahiahi loa iaia i ala ae ai mai kona ! hiamoe ana. ] No keia niea, ua pono ole loa iho la ka noonoo o ke Alii, a ia inanawa na hoopuka iho la oia i olelo paa Imua o kona niau nmkaainanapenēi: "Auhea oukou, niai walaau oukem olai au e hiamoe ana. I na e haiuunm kekalii, i na paha he alil almoku ola, e pau ana no kona atmoku ai;a; a i na he alll aialiupuaa, e pau no oia a i na lve kouohiki, a lopa paha ka niea nana I hahai kuu olelo paa, alaila o ka uku he make." Ua waiho aku ke Alii i keia ole--1« paa. no kā mea ua iuakeniake loa oia e loaa iaia ka hlamoe loihl ana aku, I wahl e loaa ai iaia ka launa pu aha me Laieiknwai īua ka moeu- ] bane. ] Mahope iho o ka ke X\\i walho | ana aku i keia kauoha, ua hooma-] ka hou iho la oia e hoao e hiamoe, i eia n&e hoi aolo e hiki iaia ke hiamoe a hikl wale no i ka napoo ana 0 ka la. I keia mau nianawa apau aole i hoike iki aku ke Alii i kekHhi iue;i 1 kana mea i tke ai ma ka mCM?uhane; ua huna loa ke A>H I kei» mea i kona hoakuka mau, luiiimo hoi oia, ain a loaa hou aku, alaila hai aku i kona hoa Kuhina Nui. A no ka makemake loa <• ke Alii' e loan mau iala ka inoeulnuie no j ī-aieikawal, kauolia ae la oia i kon& Kuhina Nui e maiua i awa. : Nolalla, ua hm>lale koke ae la ke Kuhina Nui i na mea nunna awa ke AUi e nmma l ka awa. a lawej aku !a i ka awa i inua o ke Alil. a . inu ae 1a nohoi ke Aili ame kona j Kuhina Nui, a uhi iho la k;i oua «»j ka awa. laia i haule ih» ai mv>e mamuli o ka oiia o ka awa nla hel | ua Ulo āku laua AUi uel me Niolo j poa « aole nohol } Huliu Hu> ua kaa| malla iinua oaa na haHalia ana ihi , t4»WtkawaS. n?e he mea 1.-i ua lau- • M laua mainua «ku! Alaila, ua j poha ae la kon-i leo nie ka 100 nut; «1« o ke kanaenae «na I keia mau! lalani mele penel: ] **K*u maiU i nei ] K* n*e o Puna . ' U*(ti ma! tk* lau makani, | 1>» «he m*kar)i j>uuter.« o Ka elt loke Ika mln*mma I t )t« I ī «kw I.n ke Kulilna s k<- AHI, ihe e ka j,>au atva e ke mele! "Ho n«>a k\jpanalm, aolo ho; *r*hlm> * kaua e noho ue!. aka.! Ooko o kau mele I oltoli mai nei < w» h«> mea kt ke wahino kau.*" ; I maila ke AIU* "l!a oki \ kau ole : h», IW» I* m<*. iho iiui »ei ka!

| <>na oka awa īualuna o'u." Ia maliiiwa l.uule aku lu ke Alii lloko 0 •ekahi hiamoe kuliiipo a ua ike olf iiku uia i kiiiui meu i iini ai e ike aku. IT<e hookahi po ame ke ao ko ke Alii liaule uiiu i ka hiaīaoe mamuli i<• kn ona aku uwii. Ika niahie ana ;ie keia o k;i ona a ka awa, ua o.lelo akn la ke alii i kona kuhina, "Aohe he pomnikai i loaa'mal ma keia inu nnn o kaua i ka awa a ona.' Panp maila nohoi ka hoakuka, ' "Heaha hoi ka 7>omaika{ o ka inu i ana ī ka awu? Kai no oka pomai- | kai o ka inu ann oia no ka hekau i !iP)i iho o k;i niuhuna awa maluna I o ka i!i." 1 T mallu ke Alii, "Aole Sfa, oka ike akn ka hoi la ia Laieikawai, oia ku nomaikai o na inu «na i ka awa." ' ' ' ~" Mahope iho ua hoomau aku no ua Alil nei i ka imi ana i ka awa no na ia leh-ulehn. mnlla paha "he hookahi makahiki, eia nae hoi aole he mea i loaa mai iaia, a ua hoopau Iho Ta /»ia i ka inu ana. A mahope w«Te iho no ō konu hOi>ki ana i ka inu ana i ka awa, 5 hoike aku ai oiu i ko Laieikawa! hoea nna niai hnua ona ma ka moenliaue. u oiu nohoi kona kumu i kan aku ai i kana olelo paa aole e

wnlaan i kona manawa e lilamoe ai « oia pu nohoi kona kuma o ka hooman ana i ka inu anā i ka awa. j i tn.iu no ka onu a hlamoe niau a; ike akn 5h Ī.Hiieikawai. i llahope iho o ka laua kamailio iina no keia mau mea, ua hooholo iho la ke alii no ka holo aku i Hawaii no ka ike ana ia Laieikawal. I keia.manawa nohol ua kukakuka iho 1a lau:i a hooholo iho la no ka hoīo ana o ke alu no ke kii ana la ī.aielkawai i wahine uana. I ka pau ana o ka ino a maMe nuiikai malla ka moana no ka holo iinn o ke alil, ua kauoha maila ke knhina nui i na hookele waa o ke iilil. o hoomakaukau ! na waa kaulua no l;a holo ,tku i Hawali ma ia po iho: :i in manawa pu nohol ua \v:te niuila usi kuhina nei I na kanaka kupono i poe hoewaa no ka holo i mai 1 keia hnakai holo moana, a pe i !a pu liAlioi me na ukali plllklno o ! ke alll. ! Mamua oka napoo ana aku oka i !a ua kauohala ao la na hookelewaa 0 ke alii, a»ne na kilokilo e nana i na onll lani ame ka moana, I na paha u;i hfki I ke ali; ke holo aku mn k'.ma huakai hoio moana, e !ike sae na hoikeike a na aouTI lani. Ela nae hoi ua maopopo no i kona poe hookolpwaa ame na kilokilo, ua hiki iaia ke holo aku ma keia huakai. A ma ka wanaao o kekahi la ae a i k:i oili ana ae hoi a ka hokuhookelewaa. kau aku 1a ke alii ame kona kuhina. na hoewaa he umikumamav>m%, no hookelo elua, liut ia he iwakalua ko lakou uul» maluiiii o na waa kauHia, a liolo aku la. la lakou i holo mat ai, ua pae niiiila lakou ma Nanakuli ma Walanae. Ma kekalii nuuiaao ae uas haaie'o iho 1a lakou i kela walii a hoio ;;ku la a hoeu 5 Mokiipu a ua hoohala iho la ho umi la uiaialia, no ka mea ua halii maila kekahi ino tiui ma ka moana a hiki ole ia lak.'u ke hoomau aku i ka lakou hua'eu uo ka Inki aku I Molokai. Ika hala ana koia o na la he uml ua īioī luaīla uolioi ka malie o ka moana. Ta li!taU J le iho la lakou l& po a ao ae ua hoomau aku no lakou a 1 ae aku la i rolihua. ma Lanai, a mailaila aku a lioea i l'kuiuehanie, a iio ke ano ouliiala loa o ka uiakaui ua hoohala iho la lakou ia la nialaila, a nia kekahi 1a ae ua haaiele' iho !a lakou ia wahi a holo aku 1a: hoea i K'piUmlu. | 1u lakou ma Kipahulu, ua biH)ho ! ?o iho lu ke aIU e liele wawae oia| lua uka o ka aina. a o ua kanaka! nm ka nioana maluna o ko lakou wua. A mii kahi a lakou e kipa aku ai e lohe ia ana no Ua le<,i aiahalo a n« makaalnaua uo. ke kanaka u'i o Aiwohikupua. t'a haaUie iho la nohoi lakou ia | KU>aliuin a liele aku 1a no Hana, f o ke alll nohoi īue kona kuhina ne| ma ka aina, a o ua kanaka no ma-. luna o na waa, I laua uei i heiei aku ai, ua ukaīiia aku iu* laua e na! kauuka. s o ke lakou makeiuake la! Aiwohikui>ua. | la hikou S hiki aku ai ma ke aw», pae waa o Hauwo I llana, he ka po<> i akt>akvu suai uo ka makai | kai anu i ke alil, no ka pakelo ka | naka u'i. { la Aiwohikunua ma nae i hlkl, uku ai, e hwnaiu imii ana ua kane! auie uh wahine i ka. ualu o Fuhele, | inuena o Kokt p<>e e Juvuaiu ana ke. kauiani>Vi«tūue o īlaua, o liinalka j iiHKi. 1 ko uei ikej ikeia k.ukaumiuue Alu o llaua ua Uiaila ia t ke kuko, a | MiH uv4h>i ke kuniu o kv» AiwolūkU j pu<« ma uoho aua malaUa. ! (Aole i p*u) |