Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXV, Number 2, 8 May 1940 — He Kaao No Laieikawai [ARTICLE]

He Kaao No Laieikawai

Ua hol aku la nolioi o Halaaniani, a kokoke i ka manawa i kauohaia aL iala, alaila ala-maila oia a hele īiialla u hui me kona kaikuahine. Lal&u iho la kona kaikualiiue i ka pu hi-i a liele aku la ine kona kaikun'ane, a ua liokoke aku nohoi lauu i kahi e kui lehua man ai o Laielohelohe. la manawa olelo aku la o Malio ia Halaaniani, "K pii ae oe iluna 0 kekahi kumu laau, kahi e hiki ai ia oe ke ike iho ia Laielohelohe, a malaila auanei oe e noho iho ai. E hoolohe inai nae hoi oia ke kani aku a kuu yu la-i, a e helu mal nohoi oe, a piha ka elinia, a e nana iho oe, a i alawa ae oia iluna ma kahi i kani maii ai ka pu la-i, alaila, e loaa auanei ia kaua, aka hol, 1 luli ole ae kona inau īuaka 1 kahi a'\i e hookani mai ana, alaihi, aole e ?oaa ia kaua i keia la." la laua no e kamailio ana no keia uiau inea, uiua mai ana kahi a ua o Laielohelohe e kui lehua ai, I nana aku ka hana o laua, o Laieiohelohe e huiliai lehua ana. Ia niauawa, pli ae Ia o Haiaaniani iua kekahi kumulaau a nana aku la. laia īaaluna o ke kunmlnau, kani mui ana no ka pu. la-i a Maiio, a kani iiou i ka iua o ka i)>anawa, a peia a hiki i ke kualinm. lioko o kela umu nianawa elima a Mallo 1 hookaui mai ai i ka pu ia-i, aole i ike iki o Ilalaaniani i ka aiawa ae 0 Laielohelohe ihina a hoolohe paha i ke kani iho o ka pu ia-i. f Ua kali maila nohoi o Maiio uia kona wahi e pee ai, o ka hoi aku o Halaauīani e hoike aku i kana mea " i £ke ai, aole nae i hoi koke aku, uolaiia, iiooaiau liou maila no oia i ke puhi ana i kana pu la-i. A uu iioi aku la nohol o Halaani-. ani a Liuua o koua kaikualune a 1 hoiko aku la i mi apau. I ka, iohe ana o ke kalkualihie i via niea; apau u koua kaikuuano t hoike akuj ai, ua pane maiia oia, "Loaa ole ae j la iu kaua i ka pu la-i, a I kuu ha-1 »o aku ia loaa ia kaua," j Ua haalele iho 2a laua i ko laua i waiii i noho iioohalua niai ai, a ua i huli hoi aku la no ko laua wahi. t T a . howiuinoe iho ia laua nia ko Mnlio; hoiue ia po a S kekuhi kakahiaka . ae, ua haalelo iho la luu.i i ko lauu wahi a hele aku a hiki hou no l ko; laua Wiihi i hoohaiuā num ai i ke | kahi la aku. ' Ia laua nel no a hiki iho hoea aua uo o La.ieiohelohe ma kona wahi mau e kui lehua mau ai. Manma nae hoi o ko laua nei hiki ana aku ma ko laua wahi i pee al ma ka la inaiuna aku, ua hoike mua aku o Malio i kana oieio i kona Uaīkunane i>enei: ••K liaku oe i lehua, e huhui iho si iilo i tuea hookahi, aia a lohe oe 1 kuu hookani aku i kuu hano, a oia no auanel kou wa e hookuu Iho ai i kela pop<» lehua mahmu o koua poo, a nialia o jmiwa ia ineft a nana ae iluna. " I ka pono ana o na meu apau, a tna<»p«»jn> nohoi 1a Halaaniani kana uiea e liana ai, ua ptt ae la oia Uuua o ke kumu 3aau, ā ma kahi e kau p <no ana maluna ae o kahi e u«ho ana o Laiellohelohe. ua noho iho )a oia. laia rio e kakali ana o ke kani maiia no ia o ka hano a Malio. ia wa nohoi o Halaanīani i hoolei iho ai i ka popo lehua a haule iho hi nm ke alo o Laielolielohe. I keia haule aoa iho o keia popo lehua iiianiua poao o ua kaikamahine nei, ua puiwa ae la oia a nan.'i ae ia iluna, anie kona hoopuka ana ae i keia mau oielo. ' I na Jie kane oe ka uiea nana keia makaha ea, a pela hoi uie keia hano e kani hoiie mai nei, alaila, ua'u oe, a i na ka hoi he wahiiu» ea, alaihi e iiooaikane nohoi kaua." i hakaiia no a pau keia mau olelo n Laielohelohe, no ka inea ua lolie pono maihi nohoi <> llalaaninnl i keia uiau ōlelo i hoopuka ia ai, a lie emo <»ie uh ku Uio la oia mai luna mai o ke kuuiuiaau. a hele a ku ih<» uiauHia iho o ke a'o o Mallo kona kaikuahine. Nawai hoi e ole, no ka tuea uu I*ooko ia ko laua iinl, a kohu ai paha keiu nuiu wahl lulanl mele, Uuiupo noi ill i ke anu, A he ami inoa ole I kft Juftl\«o. Knn ike ia tn> e ke alolm, Hof po»o ka lini a *Vwai nohoi ia niea e hIM a»a ko hooku«Hi iho, i «n e ike Hku am» na luaku ī kola mea *TaH ke kua mahina ke ii!o," a koe nae paha hoi, he manao hoohoka no ko keia eu i wahi ,> ku mau tu o Waka i kahi o ki; hoka nme ka Va tuawaV ion ;ikn !;i kaua ma o a poina akU ia nio MmHo u ku ;»mi a hoike aku la nohoi o Halaa "l«ni i n« mea Mnnu wnila nohoi o i ka ho«i!on» a ī!slaar\i!ini t Ike ?» ■ hoeu»aopopo «5, a hsTi skn 'a no t na i lohe ! b'vpnVa is e T,alolohoU>he. t lohe ana kela o i \u a ĪLHigai}ianl i skn !a

kauhale a kakahiaka hele hou mal kaua ianei, a ia n:a»uwa auanei kaua e iohe maopopo ioa al i kona manao." Hoi aku ia nohoi .h\ua no kauha'le, a ma la po ua ho6auōrfofe no 0 Haiaaniani me Malio ma ko Mallo halau, a ma kekahi kakahlaka ae, pii īiou aku la laua no kahi kahl mua no a iaua i helē mua at i na la mauiua aku. la laua nohoi a hoea nia ko laua wahi o na ia mamua aku ua hoea maUa nohoi o Laleiohelohe, a ma kona wahl mau no ē kui lehua ai, ua noho iho la. I ka noho aua iho no a Laielohelolie a hoomaka e kui lehua o ka wa nohoi ia a Malio i hookanl mal ai i kana liano, a ua hiki ole i ua ui nohenohea nei ke ako aku I ka lehua a no ka mea ua kaili ku ia aku la kona noonoo no ka hoolohe ana I ke kani a k:a "hano. lle ekolu uohoi inanawa a Maiio i hookani mai ai i ka hano. la mauawa no, ua pane hou ae ia 0 Laielohelohe, "I na he wahine oe ka uiea uaua keia hano e kaui uei, aiaiia, e honi no kaua." A no keia ihau oleio a Laielohe-* lolie, hoea kino uiaoli aku la o Maiio i mua o Laieioheioiie a ike maila uohoi kela iaia nei, a ua hoomaopopu niaila uohoi kela he uiaiihiui keia iiuua ona. la mauawa ua liooko niaila nohoi oia e iike me kana 1 hoopuka ni ina o ka houi aua o iaua. A no ka makemake ana o ka waliine opio e honi mai ia Malio, ua pane aku ia keia, "Aiia kaua e honi, me kuu kaikunane mua oe e honi ai, a pau ko olua inanawa, aiailu ea, iioui kaua." No keia mau olelo a Malio, ua pane inaila o Laieiohelohe, "E hoi, oe me ko kaikuuane a ITo oiua waiii, uiai iawe mai iaia iniua o'u; e hoi oiua no ko oiua wahi, a mai heie liou niai. No ka mea, ooe wale uo ka'u uiea i ae aku uL e hauwi i ko'u aioha nou nta o ko kaua honl | ana, aole uu i ue uie kekulii iuea; okoa ae. I na e hooko au i kaui j īuea e uoi uiai nei, ulaila, ua ku-e j wau i ka olelo a ko'u mea nana e i j malama maikai nei." , ī ka lohe ana keia o Malio i ka ! ! pane a Laielohelohe, ua hoi aku la j j oia a hoike aku i na mea apau i 1 koua kaikunaue, me ka i ana aku, j "Ua nele ae nei kaua i keia la. aka, j e hoao wau ma kuu inana, i ko ai | kou makeiuake ame ka iini." | Aohe uohoi he haua hou aku, aka, | o ka hoi aku wale aku uo uo kauj hal«, Ua haaleie iho ia nohoi iaua | uei ia wahi a kamoe aku la no ka j • Uiki aku i kauhaie. Ika hoea ana, aku keia o laua i kauhale, ua £ena ae ia o MaUo Ia Halaaniaui e hele aku a uiakai ia Laieikawai. I ka hoea ana aku keia o Halaa- j niani i Keaau e Hke me ka Malio! 1 kauoha ai, aoie oia i ike a lohe i •paha i kekahi mea e pili ana uo j Laiēikawal. . Mokuna XXIV la manawa nae auu i hoeu aku ai i Keaau, ua lohe llio la o Ualaaniani, lie la nul ko Kekalukaluoke- , wa, a hc la hookahakaha hoi, no ka j hoao ana o Laielohelohe nie u& Kej kalukaluokewa nei, I ka uiaopopo , ana keia ia Ilalaaniaui ka la hooj kahakaha o na alii, ua huli ae la keia a hci no ka hoike ana aku i na meii apau i kona kakuahine. I ka iohe ana o Malio i keia mau mea, ua piine aku ia oia i kona kaikunane, "A hiki ka hoi i ka la hookahakaha o ke alii o Kekalukaluo- ■ kewu uie Laielohelohe eu, oia auai nei hikl ka la e Uio al o Laieioheloj he ia oe." | Ile niea maa mau nae hoi ina , kaikualiine o Aiwohikupua ka iho I ana i Keaau no ka hoohalua aua I | ke kaue a lakou, no ka make io psj lui a nmke ole paha. j lua mau kaikuahiue nei o ASvro- . iukupua e iho ana I Keaau, im tohe ; iho la lakou he la uul Ia ho Keka(lukaluokewa me L&ielohelohe. , Ike kokoke ana keia iua la nu! j nei, iho aku la o Waka mat PaliuU :aku uo ka halawai ana nie Kekaj lukaiuokewa. I ka hoea ana aku :kela o Waka a halawai uie Keka- ■ lukaluokewa, ua holke aku !a ota penei: "Ma ka !a aiK>po, a ma ka puka ana a ka la, ē kuahaun 5 na kanaka ā pa\i. a l«e kou aTo aUI e lieie a"ku ms kau wahl i hooui»k«uknu ai no ka hooknhakah* »us, mata!la e ak«nikoix t\a mea apau. la uianawa H\mnet e hele aku a ] e iioike aku ia i*p> Iho, a kokeke ' i ke awakea, aiaila e kau ■heie, a maliope aku o ka nuinala, ' a īa manawa auane! an e hoouh! ' tnai as i ka iuh i maluna o ka ahna ' nei a n\a!\ina hoi o kahl e nonoho j ana kanaka, ■ "Aia a hoomaka m»i ke ana ]a ka mnUwa oka alhn, *I*t!a, {e kaU oe la ws. a I - Ikuwa a ua ; ?ka!l hou «kii f»e t« w». n loh*r hou |oei ka !<v> ikiwa ho\i <> «a a Iha.iM# walO l ' r,vahojM-> .M* ' nw *■*« i ks n'w -r»s!nna 'o ks r\tna e «v t nk;i «o PaHnM, I pM ks a \iM ] o na kuahiw! U w»naws e nW | (A oN» 1