Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXV, Number 5, 29 May 1940 — He Kaao No Laieikawai [ARTICLE]

He Kaao No Laieikawai

Mokuna XXVI A lohe ka Makaula i keia mea, alaila, hoomaopopo lea ae la ka Makaula, o ka mea no keia ana e inii nei. Aka lioi, i mea e maopopo lea ai, naue aku la ka Makaula ma kahi kaawale, ā pule aku la 1 kona akua e hooiaio mai i ka olelo a ke kaikamahlne. A pau kana puie nna, hoi mai la a hiamoe iho la, a iloko o kona manawa- hiamoe, hikl mal ia ma o ua Makauia nei, ke kuhikuhi ma ka hihio, mai kona akua mai, ; me ka olelo mai, "ua hiki mai ka manawa e hookoia ai kou makemake, a e kou āi hoi ka luhi o kou imi ana i ko loa. Ano hol, o ka mea. nona ke kamaiiio ana noha iho ia oukou, oia no ua niea la au i imi ai. "Nolaila, e ala ae oe, a e lawe i kau mea 1 hoomakaukau ai nona, e waiho aku i kau mohal iiuua ona, me ka hoomaikai mua ka inoa o kou akua. "A pau kau hana, aiaiia, niai kali, e lawe koke aku iu lakou ma kela po no i Kauai, a hoonoho I na pali o Haena, iuka o Honopuwniakun." Ma kela men, puoho ne la ka Ma. kaula mai kona hlamoe ana, ala ae la oia a ialau akula i ka puaa ame ka mon, a hahau aku la imua o Laieikawai, me ka olelo aku, "Pomaikai wau kuu Haku i ka hoike ana mai a kuu akua ia oe, no ka mea, he nui ko'u manawa i ukall aku ai ia oe, me ka manao e ioaa ka pomaikai mai ia oe mal. "A nolaila, ke noi aku nei au ia oe e ae mai, e maiamaia keia mau iwi ma kou iokomaikal e kuu Haku, ae waiho pii ia ka pomaikai me ka'u niau niamo ā hlki i ka'u hanaun« hope." I aku o Laieikawiii> "e ka maknn. ua hala ke kauo ko*u poiualkai nul, no ka īnea, ua lawe aku o Wa kn 1 ka hoopōmalka! iu mal o'u aku nei, aka; ma keia hope aku, e kail oe a loa a la'u he p° lua ikai oi aku majnua o ka pomalkal ame ka hanoliano L loaa mua ia'u aiaiia, o oe pu kekahi me makou la lioopomalkaiia. w A pau keia mau mea, iawe ae ia ka Makauia elike me ke kauoha a kona akua, hoio a ku la ta po a hoonoho 1 kahi r kaaohaia. I ua Makauia nei me kana mau kaikawiahine niiuiUn o ltonopuwaia. kua, a he mau 1a ko lakou malalla. īīe mēa iuaū t 'ua Makaula neī ke kaalieie i kekahi manawa . lioko o kona e hele m;i kona ano he makaula, iaia hoi i hiki aku ai i Wailua. Aiu hoi, ua hoakoakoa ūa kāikainahine puupHa a pau o Kauai, ma o ka poe kank;jn alii me hh kaikaTn»htnt- k'oikoi, mamuH nae o ka olelo kuahaua a Aiwohikupua, e ia tuai na kalkamahine puupaa imua o ke aiii. o ka mea a ke aiii e lealea ai, ota ka wahine a ke alii (Alwohikupua.) A hiki aku la ka Makanla iloko o keia akoakoa. «ia īiol, ua lioakoakoaia na kaikamahine ma kahl liookahi, e ku ana imua o ke aHi. Ninnu aku lu o Makaula L kekah? poe o ka aha, "heaha- ka hann a kela ahaV A heaha ho{ ka hana a keia poe kaikamahiue puu paa a • pau ma ke kauoha a ke alli, a o ka i.iea w Aiwohlkupuu e makenuike ni. alaila, e lawe x>ia elua mau kaikamahine i luau wahine nana, a o laua iiH mea pan[ ma ka hakahaka o Poliahu aiue HinaikaiuaUinia, a 0 na makuu natiA na kaikaniuhine 1 lawela i mau wahine ua ke altl, e hooahuia ka ahuuia no laua. la uianaw;'., ku ae la ua uuikaula nes. a kal»ea aku !a me ka leo nul iniua o ke alii ame ka aha npau: V K ke alll. ke ike uei uu, he tuoa uiaikai no ke aili ka Uwe aua i ke kahl o keia poe puupaa I mea lioo iealeu no ke »Ht, aka, aole e lilkl i kekahi o keia kalkaikamahine l>uupaH ke panl ma ka Uakiihakn o l'oliahu ame Hiiiaikamalama. "Ina i ua»a Iho nei wau i kekahi 0 kela poe puupaa, ua ano like iki sku ka maikai me ka uha hema o ka'u mau kaikamahiue, a!aiUv, e aho la ia. He nanl no keia po«\ ao ie nae e like aku me kekahi o ka'u jxh» kaikamahlne." I mai la o Alwohikupua iui> ka 100 hul\u, ' i uahea u>akou i ike ;»i he kaikauialUue kau!" A o tia uiHkiiula uei. II!o ae U ia 1 etn<m( no ka jn>e nana na k&ikauiahine i laweia iinua o ke aIH. A no ka olelo īiuhu aua niai o ke aiiu, i aku ua makaula nel. "ewsu hwkahi ka m«a i luii ikaika I Ha ku no ka aina & puui na moku, o ua Haku la o ka aiua, ola ua kaika luahioe 1* a'u, a o ua kaikamahiue e ae h'u, be mau ksikajuahiue uo ia oo kuu hakukaue "Ina e he!e n»ai »a kaikaiuahLue h'u a ku iloko o %e kai, h<P kal koo ma ka Kioaua, isu e ku t»a ka »!u«, lulu ka makauL t«alu ka !*, <Mt ka ua, ktiS k« ka waikahe lt* aina, puaiena ka mosts ■; ka 11« a kuu k«lk»mahiot» haku." * no tr«ia o?*io a ka makaula, 1» s -tira r*hta

no na kanaka apuni ka aha. Aka hoi, o ka poe uaua na kaikauiahiue poupaa, aoie o lakou oiuoiu, Nolaila, koi ikaikn ae la lakou ! ke alii, e hoopaaia iloko o ka liale paehumu (halepaahao), kaltf e'hoopaa ai i ko ke aiii poe laiwehaia. Ma ka manaopaa o konā poe e&emi, hooholoia ae Ia ua makaula nei e laweia iloko o kahl paa, a malaila oia e noho ai a make. Ma ka la o ua Makaula nei e hoo. paaia ai, a ma ia po Iho, ma ka wanaao, pule aku la ola i kona akua, a ma kona ano makaula, ua hiki aku ka leo o kana pule imua o kona akua. A ma ka malamalama loa ana ae, ua weheia ka puka o ka hale nona, a hele aku ia oia me ka leo nui. "E Hulumaniani e- E Hulumaniani e!! E ka makaula o ke akna!! Pehea oe? Ua make anei oe?" Ekoiu hea ana o ka iiaiuuku i keia oielo, aoie nae oia i iohe i ,kekahi leo oioko mai. Hoi aku la ka ilamuku, a hai aku la i ke alii, "ua make ka makaula." E hoomakaukau no ka la e Kauwila ai ka Heiau, a kau aku. Ia manawa, a kauoha ae la ke alii F na luna o ka heiau, a kau aku i ka luakaulu ina ka lele imua o ke kuahu. A iolie ka makaula i keia mea ma kuhi kaawale aku, a uia ia po iho, lawe aku ia oia hookahi pumaia, ua waiii ia i ke kapa me he kupapau ia, a hookomo ia, -iloko o kahi i iioopaa ia ai ua umkaula nei, a hoi aku la a hui uie kaua inau kaikamahine, a hai aku la i keia mau uiea, a me kona pilikia ana. A kokoke i ka la kauwila o ka lieiau, lawe ae la ka makaula ia Laieikawai ame kona mau hoa pu maiuna o na waa. I ke kakahiaka nni hoi o ka Ia e kauwila ai ka heiau, kiiia aku la ke kanaka o ka i ke komo aua aku ia o ua luna o ke alii,. aia hol, ua paa i ka wahUa, Inwela aku la u wuiho ka heiau. A kokoko i ka honi e liauia al k"e kanaka uia ka lole, a akoakoa ae 1a na mea ayau, ame ke hlii pu^a'hiki ke alil iluna o ka anuu, īaweia mai la ua pumaia la i wahiia* A kupono maialo o ka lele. I a. ku ke alii i kona mau luna, "E welie i ke kapa o ke a kau uku iluna o ka lele I hoomnkaukau ia noiia. I ka woho ana ao, ala he pumaia' ko ioko, a ole ka makaula ka mea i inauao ia. "He pumaia keia! Auhea hoi ka makaula," wahi a ko alii. Nui k>a ihu !a ka liuhu o ke aliī i ua luua o ka halepaahao, fcahi 1 hoopaa ia ai ka makaula. I kela manawa, hookolokolo la iho la kona mau luna. la manawa lioi- e hookolokolo ia ana na Inna o ke alii, hiki aiai la ua makaula nei oie kana maii kaikamahin? maluna u ky kaulua, a lana mawaho o kn uuku o ka inuliwai. Ku mui Uv ka makaula nia keka hi waa. a o nu kaikuahine o Atwohikupua ma kekahi waa, u o eikawai hoi iluna o ka pola ō na waa kuhi i ku mai a!, Hoko hol o koua pulouiou alii kapu. Ia wa a lukou o ku me LaUM I kawai, lulu ka makani, malu ka hi, kaikoo ke kai, pualeha ka uioana". hoi ka waikahe o na kahuwai a paa j i na kumu wai, aole he puka wat 5 j kai. A pau ia, lawe ka niakaula i ka i>a-u o Laieikawai a waiho iuka, i ia wa. Kui ka hekili, hiolo ka hoiau, I haihai ka iele. A pau keia awu mea i ka holkela, I i uaua aku ka luuia o Aiwohikupna . auie ua mea e ae e ku niai "ana o I Laieikawai inaiv>ko o ka pulonlou j alii kapu iluna o ua waa," la īwanai wa, kanikaui pUu* aku la «ha, | "Ku waliiue nuakai-e! Ka wahlne j maikai-e* KiiakUa ia eku mal la V i Ia maiv»wa, nuholo wai 1h na ka I naka a ku luauku o k«hukai, hohi | kekahi maiuna o kekahi i ike ,U"Ki | Hku i«kou. i ia manawa, kahea aku la ka | kaula ia Aiwohikupua. "Mai lumhe I wa aku i kou niau luna, aole wau |ua iakou i iUH>kuu umi kahi paa | uiai, na kuu akua i !awe mai ia'u | uiai kuu pīlikia mauwale ana. a kuu I haku. | "lle <»iaio ka'u oieio ia oe» ho ka-i | kamahiue ka'u kuu haku hoi a'u 3 | «iui at, ka uiea uaua keia uau iwt." I xm ko iko uiaopopo ana aku o I Alwohikupua la Laieikawai, be uu v a |0 hoi ka haalulu o kona puuxvat, a i waiho aku la i ka houua uie hc uic« I iuako 1«, I A maUM ao la ke aill, kauoha :.f I la oia i koua luua o law<? tnal i ka | makaula me na kaikHUUihUn 1 4>t) > um, i paoi lua ku hakahaku o IV Ualiu ame Hiuaikaiiialauia Ue\« ! aku la ka luua u kahoa aku ia i k« inakauU, iiuua o ua wa4» w« ka hat aku { ka oielo a ko alii, A lolie ka uiak&uk i keia hui aku U oU l k&ua oU?'.o l ka iu aa« "E hoi oe o ko aiii. kuu haku hoi, c oielo aku «x*. ao'.e e IHo kuu k«ik«uiahiue haku i wahino nana, aia he a!Ui ahuoku, aiHila, U\o kuu " Hoi a ku ka hoi aku 1« oo hoi k« maknuU-» u\c kan» 'uki . u«o t ike hou i« oxa ia hope iho i W'ailun, hoi aku it i»kou a aoJio i 1