Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXV, Number 6, 5 June 1940 — Oi Aku Ka Weliweli O Ke Kaua [ARTICLE]

Oi Aku Ka Weliweli O Ke Kaua

O keia moolelo i kakau ia e Kapena John H. Craige, o ka mahele o na Marina a i lioomaha, maloko 0 ka New York Sunday Mlrror, ma kekahi manawa pokole i liala ae nei, e holke mai ana ia i kekalU iiiau nianao ame na 1 ba 'poino iloko o ke kaua honua e hoo--111 ia mni nei i keia iaanawa e ke kolaom elima. E heluheiu ana ka moolelo penei: "Ile mea kamahao ka wanana ana i na poino hou ame ka weliweU e hekau mal ana o ke ano malamalama —a e ola ana hoi a ike aku i ka oīaio oia māu wanawana ia ana. He mea hoi na kekahi mea kakau akahai maluna o na kumuhana o ke kaua e ano hoomaopopo iho ai 1 ka holo paiua ana o leremia ame Cassandrā, na kaula kauiana o ka houua kahiko. Ua kaa iki aku paha maluna aku 'o elua makahiki i hala" ae nei, ma ka la 6 o Malaki, 1938, ka mea kakau o keia manao pepa kai hoike ae iloko o ka mooielo maloko o ka Sunday 3lirror, ma ke kaua honua e liiki raai ana (oia hoi keia), kekahi ano hou o ke kaua a i oi aku )cona wellweli, a i hoomaopopo Ja ka 'launa awiii pu ana', e hoohana ia no ka lanakila ana maiuna a o na aupunl ame ka luku ana i na kulanakauhale $ noho maiuhia ana mamuii o ka hahau ana mailoko ae, a e hoea mai ana me ka loaa mua ole ana o kekahi lono. Ua hoopuka ia keia ma kekahi ma'nao i kakau ia 110 ka hoohana a na hana hoala kaua kuloko iloko o na mikini i hana ia ame na manao ilobo o ka oihana kaua mai ka wa mai 0 ke kaua honua o 1914-18. O keia mau mea ua hoopuka ia mamuli o na kulaiui o Nu loka, o ke kulanakauhale liamaina loa o na kulanakauhale apau o Anielika, a i hoikeia »a kumu e 5U \w\'\ ;u\u tata mauiuli o ka Iwoiiana ia ana o Keia mau ;iinnmn\i iioko o ke kaua, i na nae hoi kakou eku hupo maoli no ka ae ana ia kakou iliō e ume ?ā aku iloko o na kaua o Europa. 3kja ka hoopokele ana, malia hana aku ua aupunl o Europa e hana aku i kekahl mana mea 1 hoolala ia ai.

O na manao o Malakl 6, 5 hoike ia maluna'e, e liooakaka ann 1 ka iuiT '.o na ahahui nia-hi nunn? a eml mnt. i kukulu ia rrtaloko o'te aupunt apau e na aupUT\i Sovlet ame Fa»cist.

E lioike aua lioi ma na 'kaiia e lio•ea nial ana, o na aupntif apan g

"haawiia aku uo ia 1 na aupunl e lamiKUa aoa mal k»?fa mat> ahahai aku- e poalo nel ia lōko. O kela mau olelo na noonoo in na noi ae a me ka hoopihoihoi ana iloko o ka niakahiki 1938, eia nae hoi ua liooakaka ia ma ka oielo a peIa nie na huapaiapaia, heaha atia k& hopena © Norewal iloko o ka Httlef mau hana hooplhoihoi itpfco o A]>eHla 8, mo. Eia ka mea i hoopuka ia nm ka makahiki I&3S a o holke atia e piU ana i ke ano hou o ke kana i hoohaua ia ine ke kan ana ftk« o ka hiohioiui paani wale ta nmhma o Xore\vai. Ile uiea nno uul nohoi e loaa ka maopopo anie ka Ike 1 na Amelika e hoouaaopopo pu hot i na uio-ii e loaa mai ana ia lakou i na e lanakila n\ai ke kaua maluna o kela aina.

o ka 'Sociai Inflttratton' wahi a kela poo manao e hoike ana. *o ke- i kahi la o na mea ano hou loa a i ole. kekahi mea makau nul loa la ma na mea i inanawalea ia aku o na uoonoo iioko o na oihana kaua o Europa a ku i ka weliweli uui. 'He ano kaua kupaianaha ana no keīa, i hoaia ia e oa kanaka Hoko o ua aaliu kiwlla. A he weliwelP ioa a he wea lttku. ; O keia hoolala i«i aua oia ka heke aine ka hua o mi manao upu hou ioa i iianau mai mahope iho o ke j kaua homia a e hooUaUa ana l>oi i' kr kauu e ku o aiui i na enemi kiwila ! ma ns ano hou. He nul a lehiilehu j no kekaiii mau ano e ae. Aole wa- j le no o na koa lloko o na aahu koa I 'ke kaua iioko o ke kaua lahui nui 1 e hoea mai ana. j •() na aupuni k:uia. oia hoī o na ; poe. o ka aoao Kipi amē rasdst, e' hoao ana me ka ma iu loa no ke ka im ana i na puuiu iiiiii o n« kana-1 ka a »uakehewa ka ivoonftlion imn ' aku iioko o m ha«A hoohaiua ma ' mua o ke alo © «« mokusiina nunni •(i m kahak» e komo an;* a 'a w«tawe i keia ano hana e iiio «na ' lakou i s>iv manaoio me ka wwwoo K nianao ana ?ako« e wake j «iia !» r makaukau ana e hooko i i fcekahi han« ina ko lakor. aoao roe j k« h«M>ik»ika *n«. R Uiwe an* ta knn i na nwn*o »I>*tl o k* h*noh* no mahope o I*lw»w. 1C h*n* *h« t* kiA\i \ kekahi hans e hooko s ! oie~e t«*tf. ! 'He nui na r«w> t w*nsot* r ' m hwnW, tr*V j h«na meR k»ua kikow*ett». n* a«-1 pnnl *i>an, n« htki ttv* k« hookin» ia nku TO«m«»l o keia mau a«o hnna i ] se kona w«ikaJ mamn* o kekaht j m«u t)sw i hrtf*t«ta ts no fce k*us '

honua e hoea mal ana. ~ E hookuku i ka mea maluna'e e llke nie ka mea L hana ia ma Norewai nia kela po Poakahi L piha me na popilikia, Apelila 8, e like me ia i hooakaaka ia e ka mea kakau Amelika, Leland Stowe, a o ke kupa Amelika hookHhi hoi i ike maka i Tia hana pakalia a Hitler.

| 'Mawaena oke aumoe ame ke aI wakea o kela la i piha me ka inea,' !i kakau ai o Stowe, 'O ko Norewai kuianakauhale poo, ame kona awa ku moku poo ame kona maupa kaua pale, ua haule aku ia iloko o ka lima o na Kelemania.

'Aole ia mau wahl i lilo pio aku mamuli o ka ikaika hoonee kaua. Ua liio mai ia mamuli o lia hana ohumuhumu, i hoala ia paha 'e kekahi mikini kaiaiaina e nee malia ana me ka ma-lu no ke kenetnria* I hala aku.

"Ma o ke kipe ame kekahi mau hana e ae a na agena Nazi ame ka manno kipi i ke aupuni ma ka aoao 0 na poe luna aupuni kupale ame na makaainana kiwila Norewai, ua kaplli ke Alakai Kelemania i ka lio iaau Trojan maioko o Norewai. A, 1 ka manawa i hahau ai, o na poe hoolaia Kelemania ua kakia aku la i ka hapanui o na pu o ka hapanui o na aumoku kaua o Norewai, a ua ■hoemi maila 1 ka Ikaika o ka pa kaua ano uui o ua aupuni la. 'O k4 ohumTthumti, v wahi »ua, 'ua nee aku la ma kahl o ke kanaiwa pa keneta e like me ka papa hoonohoaoho.*

L'a lioomau aka lsi nolioi oln 1 kā h<ūke ana. no ka hoea ana aku he mau moku kaua Kelemania kakalkalii ame kekalii mahele kaua uuku 0 na Nazi niua o na ipuka o ke Owawa o Oslo. T T a kupaie ia mai kela ena pa kaua ikaika o Oskarborg ame Dr-o bak. I na laua i hoolli kuau aku. ua hikl loa i ko laua tnau pu nunul ke hoopakele i ala e komo aku ai 1 ko awii o Oslo, nml na aumoku kaua apnu o na auiuinl o ne. Aka, aole Inua ! kaua aku. Pe<n nohoi nu> kē kahua hoonioana o ka oihiina U'.uia inoima raa Horten. a aolo 110 i kana aku na aumoku kaua o Noiwai. Fa mua aku !a maialo o ka maiu o na koiamu elīma o na Norewai auo-Naz!. O na'knuoha olalau kni hoopuka la e kauohii ana t na koa Norew«i ame na luina no ku waihrt ana I ka lakou niau mea kaua iln!o. Vn hooUOio la keia mau kanohn e na poe apnu a koe ka mea hoomoe maiun o ka Akau, o 01 af Try?vason, a o ka mea hoi ikaika lona na hoopihoio ai i na moku kaua mamti K^-

lemania Blueelier ame mauiua o kona hoopa-hu ia ana

loko ae o ke kal. I ka keia i pae aku ai na puallkoa kakaikahi ō Kelemanla no ka la\re ana ia Osio. ua hoomau hon aku ia no ke kolanm eiima Na*i, a komo aku īa iwaena o na poe i"hoopioloke ia o ka Akau. e hoike akn ana i« lakou. ua pono r\n mea apan. Ua lawa kupono na poe klno ikalka kiwlla o Oslo i WW ke kioia aku i na Kelemania kakaikahl «oko o kc kai me ko iakon mau «mn ponot. eia nae hol ua komo malla na Makai N*orse ma ka wawahl ana 1 tia poe e lioopunln at\a, a un Inwe ptt piuiln nohoi ua Xu?i i na hana s kai huakai ae ia, e paanl ana ! kekahi mau uiele 'E Olokaa I Ka Bareia no ka hoomaaUM ana t iid mauao plhoihv>i oka lehulehu. Ua haua pu ia no ia hana hookam» kekahi mau kuiana ano r»ui e

ae o Norewai. Kristiansaml. Ftavanger, Eergcn ume ke uwa kumokn o īeiwwlheioi ua haule aku la ta iloko, o ka lima o na X«7.1 i aneane loa ine ke ki ole la ana o kekahi pti. Aole no i pau iho la kn hana haaua oialaila, Mamua oka ntawehewehe ana ae v> ka uwahi j>oka |u ua poka kakaikahi i klia, ua ku«e in kekahi wahi nupunl ]xm«W4l uuku me Mekia Vldkun Quisliug, he Norewai ano-Na?.l ma ke ptxi uia ke ano he Kuhina. | He maiuu-manamanalima nui wa-; le uo keia moolelo ka hana mua aaa iloko o ke kaua niaoU o ke kuijnn lele k&ua aku o ke kuiana launa wule aiui. Aka aia no kekahi mau aupunl okoa aku o Euroj*a 1 ioaa keia uiau ahahui ikaika loa o na Nast ame Kipl. a \ kako«> l,a «e ua ahahul o na ag**ua o ke kuiana ano haaUa*. Ma tta wahi apau tUB ka hikina «ku o ka Uhine. m;<i ka Ar\'tle h i |li,« Kal Kleeie, » u;i aupuni ku kao jk**a eia ke haahiiu nei lloko o ko ji«kou mau kamaa iuikl. malia o he |kau mai ke kuUuni i kau īluna o Norewai maiuna o iak»u. I A j>eia no ai na Mokualiva Huiia, iua Inwkaliua ae ti« komo w&le ( | mai o na ai»a e ma ke ano he msvi Uoike ika hoi e ana o na hana noii « b« koiuiie o ke Piea. Kia oae hoi ma»uvi o ka lepe no . j ke koum iauna pu an uaa pap«u Ua j«i aku waiun» o ke W p« keuets o _ 'lk© kakini mau '.n«k*stnsftA ie | kiii>aa. A©l« eohoi kskou e weU- , | weii atm i ko kakou s\a &na ae n\a j kekahi kakahiaka a U>ss aku aupu , «ni ikaik* ua kukulu la i waena o t j kakou iua ke he &u , .|»uni a i lumkele ia e m Anwllka. ki|« k»p>kh» j

|a« uw* 00 likou < iUa ka ui&kaaU loa i kela aiso luuii kak« c kckdbi puulu kutXMao ole. I.'* luiu &Vu U kv kulaua lAuh*.k uuoui i kekaiu ui& k* &kca ao feti& luux«. 0 k«k*bi mau h*uesi W»nl» ; ko oie u» i'\s mikiol ua WoS* llaa, e «.ua i ua tw> ra kuliu v k» 4xl mWuU e \x*luc !««« i* ika \> Kvka &l\sv i * lt k«hui |