Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXV, Number 18, 28 August 1940 — He Kaao No Laieikawai [ARTICLE]

He Kaao No Laieikawai

MOKUNA XXXIII Ua oleloia ma ka Mokuaa XXXII 0 keia kaao ke kuniu o ko Laielohelohe iuii ana i kana kane ia Kekalukaluokewa. Noiaila, imi aku la oia iuai Kauai mai a Oahu, a Maui, i Lahaina keia, lohe aia o Kekaiukaluokewa i Hana, ua hoi mal mai Hawaii mai. Holo aku la oia ma na waa a pae ma Honuaula, ilaila lohe lakou o Hinaikamalama ka wahine a Keka lukaluokewa, aole nae i ike o Ho nuaula poe o ka Kekalukaluokewa wahine keia. A no ka lohe ana o Laielohelohe 1 keia mea, lalelale koke aku la lakou a hiki i Kaupo ame Kipahulu. Alaila, hoomaopopoia mai la ka lohe mua o lakou i Hosuaula,"a malaila aku lakou a kau na waa* ma Kapohue, haalele lakou i na waa hele aku la lakou a Waiohinu. lohe lakou ua hala o Kekalukaluokewa me Hinaikamalama i Kauwiki, a hiki lakou i Kauwiki, ua hala loa aku la o Kekalukaluokewa ma i llonokalani, he nui na la i hala ia lakou j mn ia hele ana. ' la liele aiia a lakou a hiki i Kauwiki, ua ahiahi nae, ninau aku la o ; LaieLohelohe i na kamaaina i ka j loihi o kahi i koe a hiki i Honoka- j lani, kahi a Kekalukaluokewa e 110ho an ame Hinaikamalama . Ulelo mai ia na kamaaina, "Napoo ka ia hiki," A hele aku la lakou me ke kaniaaina pu, a molehulehu liiki aku la lakou i Honokalani, alaila, hoouna aku la o Laielolielohe i ke kamaaina e hele aku e nana i ka 110ho ana o na alil. Hele aku la ke kamaaina, a ike aku Ja i na alii e inu awa ana, hoi mai la a hai mai la ia lakon nei. Alaila, hoouna hou aku la no o Laielohelohe i ke kamaaina e hele hou e iuuui I na alii, me ka 1 aku nae, "e hele oe e nana a lfee 1 na aHi e hiamoe ana, alaiia, hoi inai oe a hele pa aku kakou." A no keia olelo a Laielohelohe, .alaila, hele aku la ke kamaaina, a ike aku la, via hiamoe na alii, hoi aku la a olelo aku la ia Lalelohelohe. Ia manawa, akahi no a hal aku oia i ua kamaaina, o KekaUikaluokewa kana kane mare (Imao). MaUkuu aku nae o feo I.uielohelohe halawai ana me Kekalukaluokewa, ua lohe mua aku oLa i ka haulo «ua o I.aieioiieiohe i ka hewa me Kaonohiokala, i lohe i kahi kahu o Kauakahialii, ka mea i lilo al i Kuhina Nui ma ka aoao o Aiwohikupua, a no ka lohe ana o ua wahi kanaka nei i ka hewa ana o Laieloheloiie, oia- kana mea i hele niai ai e hai ia Kekalukaluokewa. la Laielohelohe ma I hiki aku al ma ka hale a Kekalukaluokewa e noho atia, ala hoi e hiamoe mal ana iaua ma kah hookahi. ua hoouhiia I ka aahu hookahl, e uioe & na nae I ka ona a ka awa. A konio a ku la o Laielohelolie, a noho ilio la nui ke poo o laua (KekaUikaluokewa n\a), hoiU iho la i ka llm, a uwe malu iho !a Hoko ona, aka, ua itoohaiiiniia na mapuna \vainiaka o Laielohelohe no ka ike ana, iho he wahine e ka kana kane, aole nae e iiiki ia laua ke ike ae i keia, no ka mea, ua luiilumiia laua e ka ona o ka awa. i 'ia hoi, aoie e hiki ia Laielohelolie ke iHwnianawaniii i kona ukiuki ia Hināikamaiama, nolaiia, konio aku ia oia mawaena o laua, a pale aku ia ia Hinikamalama, hoohuli 111:ii īa ia Kekaiukaluokewa, a apo aku la i kana kane, a hoala aku la. Ia mamiwa, puoho ae la o Kekaiukaluokewa a ike iho la o kana wahine, ia wa, hikilele nial la o Ili- j naikamalamn mai kn hiamoe mai. a | ike iho la he wahine e keia n\e !a ua. hoio aku la oia tnai o laua noi! me ka luiiui nui, me ku uuuiao - t{oi ao'e koia o ka Kekalukaluoke- ' iva wahiue, j A ike aku la o KekalukaUiokewa j ia Hinaikamaiam» e hele ana me : U ; j maka kr,kona, aiaiia. i alm !a, J **M Hinaikuuialama, e holo ana i t ko aha. me kou .naka Inaina, aiai kulii <>e I keia wahlne he wahlue e, o ka'u wahlno mare (hoao) no keia." Ia maiiawa, hookanwaieia ae ia kona huhu uiaS ona aku. a pumtia Iho la ka hilahlla anio ka maka'u ma ka hakahaka o ka huhu. ! ka wn uae t ala ae a! o Kt ka Uikaluokewa luiai ka hi im e ona awa ae. a ike niii !a I ka wiīMne ia !,aielohelnhe, honi Iho la ma ke ano man o ka hikl mahhini a«». A'alla, i nml 1a oin i kana wah? ne. "K Laielohe'oho ua lohe iho iiei wau nou, ua hiuile oe i ka hewa me ka haku o kaua (KaenohSoVaia>. a no'aila, ua pono aku la no oe me ia. ;• «a pi'no r.o hoi wsu ke noho aku iiial,vlo o o'ua, no ka mea, nona mai ke-la noho h ; ino!iano nn* a «1a no hoi \Ma ka make sme ka o!a Ka maUio aku paha ausne! o ka msk<' \'sik;r' sla. no!,iila. ma kahi k,i '...ki, o kaua e manao ai, p>mo no ko !uv>ko akn, a»ile uae no ko v u makcm«k> ka haaw! akn 1a <>*, ska,

* ' - > ♦• T 110 ka i ka malcē. w Alaila, i aku la o Laielohelohe i kana kaoe, "Auhea oe, kuu kane o ka wa heu ole, "ua pololel kou lolie, a he oialo, ua haule wau i ka hewa me u» haku la o ba halna, aole uae i mahuahua, eluu wale no a iuaua hana ana i ka hewa, aka, e kuu kane, aole na'u i ae e haawi ia'u e hooiiaumia 1 kuu kino me ua huku la o kaua, aka, na kuu mea nana i malauia ia r u iae e hana wau ika hewa, no ka mea, i ka 'la a oukou i hele ruai ai, ola no ka !a a ua haku la o kaua i noi nidi fci ia'u e hoohauuiia ia niaua, aka, no ko'u make'. make ole, nolaila. na kuliikuhi aku wau i ko'u ae o!e laia, aka, i ka hoi ana iluna a hoi hou «a&i, nouoi ae la kela iu Kapukaihaoa, a nolaila, ua launa kino maua elna inanawa, a no ko'u makemake ole, ua huna wau ia'u iho ma na.halekuaaina, a no Ja mea 110 hol, ua haalele wau i kahi au i hoonoho ai, a ua imi mai nei wau ia oe, a i ko'u hiki ana mai 'nei hoi ioaa iho nei oe ia'u me ke?a wahine. A nolaila, ua pai wale kaua, a>le au hana no'u, aole hoi a'u hana aku ia oe, nolaila, ma keia po e hnoU-H<nvale oe i kela wahine. A no keia mea, ua pono ka olelo a ka wahine iniua o kana kaue, aka, ma keia olelo hope a Laielohelohe, ia manuwa, 11 a ho-nia ke alii euaena 0 ke aloha wela o Ilinaikiuualauia no Kekalukaluokewa, no ka mea, e kaawale ana laua inai ko laua launa hewa ana. Hoi aku la o I-linaikauialaiua i Ilaneoo.'a noho iho la ma kona hale mau, i kela la keia la o līinaikamalama ma kona hale alli, he mau iaia ka noho iua ka puka o ka hale, a huli k ealo i Kauwiki, 110 ka mea, ua hoopuniia oia e ke aloha wela. I kekahi la, i ke alii,wahuie e hoonana auu i kona aloha ia Kekulukaluokewa, pil ae Ia oia ame koua mau kaliu iluna o Kaiwiopele, a 110ho Iho la malaila, huli aku la ke aio 1 Kauwiki, mma aku la ia I\alialaoaka, a 0 ke kau niui a ke ao iluua pouo o Honokalani, ia manawa, lie mea e ka maeole o ke aUiwahiue i ke nloha no kana tpb, alaila, oli ae la ola he Wahi mele penei: "Sle he ao puapnaa la ke aloha e kau nei, Ka uhl paapu poele i kuu mauawa, He nmmiini puka paha ko ka liale Ke hulahula nel kuu uiak&. He maka uwe paha-e. Oia-e. K uwe «kujin& wau ia oe, I ka lele ae 0 ke ehukai 0 llauualele, riū pono ae ta iuka o Houokalaui, Kuu T,ani-o. Oia-e." A pau kuuii oU aiia, uwe ilio la oia, a nana i uwe, uwe pu uie na kahu ona. Noho iiio la lakou ma !a la a ahiahi, hoi aku la i ka hale, keua mai la na makua ame na kahu e ai, aka, aole loaa iaia ka ono o ka ai, uo mea, ua pouli i ke aloha. A pela no lioi o Kekalukaluokewa, no ka inea, ia Iliuaikauialauia i haalele aku ai ia Kekalukaluokuwa I ka po a I-meleheiolie i Liiki mai ai, ua pono ole ka uiauao o ke alii kāue, uolalla, ua lioomauawauui oia I kekalii mau la mahope mai o ko laUft ana. A ni;i kela la i lluiaikaiuaUuua I pii ai iiuna o Kaiwiopele, a ina ia i>o iho, hiki oia i o lliuaikauialawa la, me ka ike oie 0 Laielolielohe, 110 ka mea, ua luanioe oia. Ia Ilinaikauialaiua uo e ala aua, e hlaa ana no kona aloha, puka aua o Kokalukaluokewa, uie ka ike ole oloko 0 ka hale alii aīa iauei. la Kekalukaluokewa i hiki aku ai, pololei aku ia u<> oia a ma kahi a ke alii wahine e hiamoe aua, lalau aku la i ka wahino aia ke poo, a hoala aku la. Ia nianawa, ua hooleieia ka oiii u Hniaikaīiialaina uw no o kanu ipo aka. 1 ka li&u aua ae, aia nae o kana i ai. la uiauawa, kahea ue oia 1 na kalm e ho-a ke kukul» a iuu ka \vunaao. hoi aku Ia 0 Kekalukaluokewa me kaua waiiiue (ji&ieloUek>Uo). Ma ia uianawa mai, t\e mea nuiu Sa Kekalukaluokewa ka liele piuepiue i o Uluaikaaialama L kela po keia po me koua ike oleia, a haia iie Miuihulu okoa o k<> Kekalukaluokew:t hooinau ana e hana hewa oie Hinaikaiuaianiii nie ka ike ole o kauu wahiiie, no ka mea, ua uhī paa i'uUi ke Laiel\ ! hei\ v Ue ike c ku aua awa uiau. uiaiuuU 0 ka luakeiiiiike 0 kaha kaue. 1 kekahi la. kuim ka uiauao alohu 1 kokalil wahuie kamaaina uo Li\ielohelohe, uoialla, heie uiai la ua ka maaina waliine neS e lauua uie ke alii waliina Ia Kekalukaluokewa uie Ba kauaka ma ka hale kahi-oloua, ia īuauawa i lamia ai ka walilue kauuaaiua me LaieloheloUe. )ise ka 1 aku uia kaua olelo Uooliuahoaalau. "i v ehea ko alii kane' Aole anei Ue uilaui. a kani uhu iuai i kekalu luauawa 110 k;i w aliiue!" I aku Ui o 1 .aie'ohei 'iīe, 'Aou\ Ue uiaik&i l\Kt uiauii e uolio uei." Olelo hou ke kamaaiua, ' MaUa i>aha Ue UookauiauL" "Ae pah.n," «alil a "a ka, i ka'u ike aku & inaua e uolio nei, Ue o!uvūu ke mauu uoho aua." Ia uiauuwa. oleio uia*>iK\is> aku U. kc kauiaalnn me k» I akii, "AuUe^

oe? O ka mnun mahiinuiī aiu lun kapa- alanui puuoi, i ka wauauo, «ia aku la ka'u kano i Un mahiai uui ua luahinaai nei a mainv 1 kuu kane nat' e uialiiai aiui, hoi nuiī aua no o Kekalukaluokewa mai ilaueoo mai, manao koke ae ia no kuu kane me Hinaikamalanui 110, hoi ae kuu kaiie a oieio ia'u, aole nae wau i iioomaopopo. Amaiu po mni, ika puka ana ka mahina, alu ae ln wau j me ka u kuno, n iUo uku iu i ka īwieaea aweoweo mu ko kai o llaneoo, ia nmua e hele ana, a hikl i ke#lu kahawai, nana aku la maua e heea-'mal aua kela mea luulumi u fee aUui\ i hala hope ia maua, ia manawa, aīa ae la maua e pee uua, aia »nae b Kek'alukaluokewa keia e liele |nei, alaila, ukali aku la maua ko iajia mau kapual, a hiki maua ma kaiū kokoke i ka haie o HinaikanuUaiua, aia nae ua komo aku no o Kekaiukaiuokewa, ia maua I ka iawai-1 a, a iioi mai maua a ma kahi no a • makou i hahiw.ū mua ai, ioaa iiio ia maua ia Kekaiukaluokewa e liele ana, «ole au > oi i m aole hol & uiaua oieio iuia. l'un ia, i kela hi hoi, oielo pon«i uml ia ke kahu o Huiaikamalama la u. lie kaikualiiue ut> kuu kane, anahuiu ae nei ka launa o aUI, ua'u nae 1 Uoolmuhunlau aku. a nohUla. liu mai ko'u «i«i«a me ka'u kaue ia oe, lielo mui «nei «>au e hai aku ia oe."' I (Aoie i imiu)