Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXV, Number 24, 9 October 1940 — Moolelo No Aukelenuiaiku [ARTICLE]

Moolelo No Aukelenuiaiku

MOKUNA I Aukelenūfaiku Me Kona Mau Kaikuaana Loko Ino Ma keia liaule ana iloko o ke kai, pau ae la kona manao liana iao ia Aukelenuiaiku, lioi mai ia ua kaikuaana huliul la, a hgoinalimali ia Aukelenuiaiku. I aku la ia ia Aukelenuiaiku, "Pau ka hakaka, ka huliu, e noho alolia, he nolio hoahanau, he kailnaaana, he Kono mai la ua kaikuanna la ia Aukelenuiaiku, e hoi i ka hale, ae aku la ia, e manao ana he oiaio. A komo laua iloko o ka liale, ia wa, i wehe al ua kaikuaana ala i ke pani o ka waha o ka lua o Kamooiuanea. Lalau mai la ua kaikuaana la ia Aukelenuiaiku, a kiola aku la ia Aukelenuiaiku ilalo o ka iua o Kaniooinanea, inalaila lakou i wauao ai e uiake o Aukelenuiaiku. MOKUNA II Ka HaUie Ana O Aukelenuiaiku lloko 0 Ka Lua 0 Kamooinanea, Ame Ka Loaa Ana O >Ka Pono laia Malaila. Maune! e ike :il kakou I ka poino o Aukeienuiaiku ame kona pakele ana I ka mak<> a kona kaikuaana huhu, a<»le ole. A haule o Aukelenuiaiku iloko o ka lua, kahea iho ua kaikuaana huhu la, penei: "E Kamooinanea e, eia mai ko ai la, ai ia mai." laia ae kahea ana, holo niai la kekahi kaikuaana o Aukelenuiaiku (he kaikuaana aloha iaia), kahea iho la ma ka waha o ka'lua. "10 Kamooinauea e! mai ai mai oe, o ko nioopuna mai no o Aukelenuiaiku e lole aku la. Mh keia liaule ana o Aukeleuuiaiku, ua nlioli loa kona poe kaikuaanii huhu iaiia, no kona make ana, e mamio jina lakou ua make i<> Aukeienuiaiku, ila keia haulo ana o Aukelenuiaiku, manao lakou. ua lilo kona kai'ii i mea ole. a ua nelo ku olelo hooilina a ko lakou iuakuakauo maluna oua, a ua liio i mea ole loa. A haule o Aukelenuiaiku ilalo o ka lua. aia hoi, elua kanaka e noho ana. Maimia ir ko Aukelenuiaiku haule aua, ko laua haule ana ilalo o ka luu. Xa uu poe kalkuaana ta no o Aukelonuiaika l leiola. Ike iuai| la ua mau kanaka ala ia Aukelenuiaiku, mīnamina ilio la laua, no ka maikai na lielehelena o Aukelenuiaiku, ke nana aku, no ka maikai aiue ke kiua ole o kona auo Imua o laua. Ia lailia e kamalUo ana, lohe aku )a o Aukelenuiaiku, ninau aku !a ia. "Heaha ka olua e kamailio nei" I mai laua, "E minamina ana maua ia oe." A lolie o Aukelemn'aiku. niuau al;u ia ia. "I ke aha lioi ?" Wahi a ua unui kanaka nei. "I ka make i ka uioo. ia Ka> mooīnanea." I aku o Aukeienuiaiku. "Aiiea puka mai ka moo?" I mai uu mau kauaku nei. "Aia a pii mai ke kai. a emi aku, pii liou miii e emi aku, alnila. hoeu hou mai ke kai. alaila. pii pu mai me ka moo. 0 ka make ku hoi ia o kakou." A pau ka olelo ana a iaua ia Aukelenuiaiku, niahope o laila, pii mai la ua nioo nei o K:imooinanea. a kahea mai la. "E Aukelenuiaiku e! honmi oe i kekahi kanaka i mea ai na'n." I aku o Aukelenuiaiku. "Uaawi aku auanei au ia oe, i aha hoi ko'u hoa noho o keiu wahi mehameha"" Aiaila, nalowale aku la ua nwi> iei mai ko lakou mau maka aku. Ma ko lakou ike ann aku i ka helehelena o ka moo, he uiea e ka weliweii auie ka makau launa, a iie laea kaumaha ioa ia i ka manao o ua mau kannka nei. A ualo ka uuoo mai ko lako maka aku, i m:»i la ua mau Kanaka nei ia Aukelonuiaiku. "Kupanaha! eja ka ua leaa kou inoa i ka moo, akahi wale no haua ana i pakele aS, ina e hoea mai ua mw nel, o ka inanawa la e pau ai i k:i 1 Im. aka. nno ke ike ne! m:i\ift. uu pakele i kela wa, a iua naio | waie U>a. pakele mnua t k& make." Ta iak.m r kamaiiio ana, hs>ea liou mai ia ua moo nei, a kahea raai la "E, Aukeienuiaiku e. e haawi inai iH 1 i kekalū kanaka ua u." Ho-'ie akn o Ankelenuialku "Aole e 'u au akn :a oe ke kanaka." A lohe ua moo nei i keia oielo a Aukeienuiaiku, i mai la ta. "E haawi iuai tv ia'n i hookahi kanaka, i ahā kau uku o ka ā «u mai i anei' no k« moa. iia. haawi īa mai oe he kanaka m.iki', ai aku wau ia 00. aka. naim | ae nei au ia oe. a o ka u e:i i puka ; pono akii mai Joko o no-aii... ;o«',e asi e ai aku in oo." j Ma ko!,; o o o u« nuw ja. ua ae' :iK;i o .v. ke ot.,v r.ku. a -.ni nwiniii , • i O 1 , • >k-> k , :■ ko:«,a k'i"., ) nioo a K,i:i iv;ii.i , 'u \ w . !.a .w .ikn . \uk< > ] :\i n: i 1 0,.k.«!u kau.ik:. :ii,v s \,k . 1 h.i , Ui,ut iaia,! ola kona manawa i ike ia at, ua ua j !o koke iioke o ka opu. A j>au lai nouoi Uv>u mai 1a ua uwv> | 1.»,a o kanaka llnawl akn la o AukeV ! nuiniku $ ke kaiinka, a pnv, uo laia! 1 ka ai ia A |vru ua kauaka elua,! ibe I.i o \»keiemisa!Vt!, hoi mai ia na moi -1 noi a nol;o tuai la u« la 4

lenuiaiku. "E kli oe i elua iau ape." A loaa na lau ape ia Aukelenuiaiku, lawe aku la la imua o ua moo nei, a loai- iiio ia ua moo nei iluna o na lau aiie elua, a piha ae la. I aku ia ia ia Aukelenuiaiku." "E ka moop'una, e nana oe." Nana "iho la o Aukeleritiiaiku. Alaila, i mai la ua moo nei. "He mau aina keia e*ku nei iloko o ka lau ape, he aina nui, 'he aina uuku, he aina malia, he aiua weia, he aina anu. O keia mau aina nae elua, o Hoianiku, o līolunimoe, he mau aina maikai loa keia, iie nui na pono o ke kanaka e noho ai, 'he ai, he ia, he ko, he uala, he maia, he awa, he uiu ame na ai kupono apau ioa. Mai keia w*h! n'u e olelo nel !a oe, malaila oe e heie ai." A pau nei mau olelo a ua moo la ia Aukeienuiaiku, i aku ia īa. "E mf»e ilalo." Sfoe iho la o AukeleI nuiaiku ilalo, paa aku la ua moo I nei mr .;a puhaka o ka moopuna. i "E kuu moopuna, ou kaikuaana, e [ pau ana lakou i ka make ia oe, a ! lilo ana oe i aiii inaluna o lakou, no ka men, ua hrtna ino lakou ia oe." Hai hou aku la no ua moo nei, i kann moopuna ia Aukelenuialku. "O keia aina nae, eono imilama e maiamaiama al, a eono maiaina e pouU ui, uml hele oe mnlalla o make oe, no ka n ea. mamua aku o keia Iwnhi. he kai omaomao, a hala ia, he knl uiauli aku, mai hele oe nuilaila o mako oe. No ka mea, mai ko'u wa kan? ole ko'u hele ana koiu aina a hiki i ko'u wa luāiiine, aole i puni ia'u. O ka inoa o ua alna la 0 Kalakeenuiakane, o Asia ma ka olelo haole. A o ke' kuahiwi. ua kau na hoku iluna, a o na kanaka he uuku loa. A o ka mea nona ua aina ia, o Namakaokahai. he alii waliine, a he nau kaikunane kona eha. o Kanemoe, o Kaneikaapua. o Leapua ame Kahaumana, Elua kauwa, o Upolio ame Haapuainanea. O ke kiai o ka aina. o Moeia. he ilio. Kkolu manu. o Manueu, o Klwaha ame Ilululu. Oin na kanaka o In aina, aohe nui. no kn mea he pau i ka ii\ e ke akua. ! A pau ka olelo ana a ka moo ia, 1 Aukelenuiaiku. alaiia, kaplii iho la ia i pahu no ke akua o Aukelenui--1 aiku, a paa ka pahu, hoo iho la ia i ka akua iloko, oia o īionoikoualii. ; A oieio naai h\ ia Ankeleuniaikn, [ "O k<\ «kua n<\ uoi puni ko aiUii in loe. eia ko al ame ko ia, o Laukahi. |He inu woana, pa no i ka leheieHe Imaonn, « ka -mnnawa e maona ai, 1 eha nialama e noho ai, alaila, ai Ihou." I.ninu Iho ia ua kupuna\va[hlne nei i ke koi ame ka palii, a

:—'i x-r~: hahao ilio ia iioko. o ka pahu, a ooki ilio ia i kona hueio, a haawi aku la. i ka moeipuiiā, i la. "0 kuu! kino mabli keia~ oia ia oe, a o kuu pau ai kaua kuu kaiiiii ai kaua, liaule iīalo, lilo na kauaka i 'ehu." f . ila keia mau_mea } apuu ioa. ua iiai aku ua moo nei .i§i Aukeienuial-. ku, a ua ao ajfey i na } mea mana apau ioa, a koe oae ka ( inoa o ke kaj[kualiiue o aoie 1 kai aku ua moo i& Ei& ka auaueio , Ma keia ualowale ana o Aukeleouialliu, ua nui ke alo.ha o ko lakou iuakuakaae uoua, a Ua kauikau ia uie ke aloha 1 na ia apau loa, a ua liookeai a ua lioohiki,lho oia aole e ai i ka ai a make ia, po ka minamina ia Aukeienuiaiku. Aka, o ka makuahine o Aukeienuiaiku, aole oua mauao ua make, .aole oua ae i ka olelo a kana kane, e hookeaī, a j« kanikau, no ka mea, ūa ike no ia, aole i make, aole no hoi i ai kona makuahine inoo, oia o Kamooinanea. Ma kana olelo'lmua o kana kane. "Ina hol ha !i «e ai i ka'u ponoi, aiaila, mamua la e ai mal ai ia'u, n mahope i ka'u ponoi. Ke ole. lo aku nei au ia oe, ata no o Aukeienuiaiku Halo kahi i'ao ai me ke kupunawahlne ! na mea npau loa, noie i make, he hoi mai koe iluuai nei," M« keia nmu olelo a ka wahine, ua ko no. (Aole i pah) i