Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXV, Number 34, 18 December 1940 — Nuhou o ke Kula o Kamehameha [ARTICLE]

Nuhou o ke Kula o Kamehameha

(Mai ka aoao ekahi mai) 0 ka lalani o Kamehameha, ua ku-e ikaika ioa iho la kona mau makua, 1 keia mare ana ona. Ua haalele ilio la na6 iioi o Bernice ame kana kane opio ia Oahu a ua lioohala i ko laua mahina ineli ma ka mokupuni o KauaL A hoomaopopo iho ia no nae hoi i ke ano o Mr. Bishop, ua lioololi ae o Paki i kona noonoo. oka hopc loa ua kijpa aku la oia imua o na opio ma ko laua wahi home uuku u ua haawi aku la ia laua me ke.kahi aniani nani nui he hoailona hoi uo kona huikala ana ia laua. Mahope iho ua nee aku la na Bishop a noho me Paki ame Konia ma "Haleakala" ka home nani a iloko hoi o na hoomanao ana a ka lehulehu e ku ana ma ke kahua e ku nei ka Banako o Hawaii. Oiai, oia e noho ana ma kona home, ua hoole aku o Bernice fka noho kaiaunu o Hawaii i ka inakahiki 1872, 1 ka wa o Kamehameha V, ka moi e noho ana ma ka nohoalii, i ka wa hoi e waiho ana »ia kona nioe make, e iini ana no ko Bernice 1110 ana i paūi nona. No ke kokua ana i koua lahui ma kekahl mau ano e ae ota kana I makemake loa al. Ua kaahele aku na Bisliop ia Europa i ka 25 o ko laua uoho uiale ana. T?a makamake ia oia no kona ano kulana haaheo, ua mahalo ia oia e kona mau hoaloha ma Europa. Ua ala maila na ninau no ka hoonaauao ana i ka Hawaii Opio oia no na noonoo a me na olelo a na Bishop. Oka mea wale m i loaa ia laua oia no ka hookumu ana i kula nui no na opio Hawaii. A oia nohoi ka mea waiwai loa a ona aina ma na paemoku holookoa, ua waiho aku la o Mrs. Bishop i kona waiwai apnu nialalo o kekahi hoaie ftha. Ua kauoha nuiilu oia o na loaa no ke kukulu auu i elua mau kula, i hookahī no iui keikikane a I hookahi no na kaikamahine. , Iloko o kana i>alapala hooilina, ua kauolia iho la oia penei: "0 ko'u iini o ko'u mau Kahuwaiwai no ka hoolako ana ka mua a ma ke ano nui no ka hoonatuiao maikai ana ma na ol«flo Beretania, a pela nohoi me ke a'o ana i na kulana maeniae ame ka hoohana ana i ka ike no ka hoolilo ana l inau kanaka aine na wahine maikai a i>ai\lu\*a.

Ma o na iiianao ame lliii o Berniee Pauahi Ri«hop, ua kukuH'. !a nu Kula 0 Kauiehameha me ke kokua nna a kana kane. ""Ua weheia hoi ke kula o na keikikane i ku A.

I). 1887 a o ko na kaikamaliine ua kukulu ia i ka A.D. 1894. Ua hoao inau na haumana o na kula o Kameliameha ma o ka hooko $na i na iini o Mrs. Bishop ma o ka hooiilo ana ia lakou he inau kane a wahine "inaikai a niauao luina." (Kakauia e Rose WI!llams) I'a hoohala iho na kaikamahino o ke Kuia o Kaniehameha o nn Kaikamahine ma o ka nn,> i ua palapala KariBimaka anie na wiakana. Kia kekahi mau kaikanwhine ke luuia iu'i l n;t un pale pakauk:iu. na kawele iima, ua ai'ani amo kekahi mau mea e ae, Na !Sīrs, Sara īlemlerson e a\> nei i keia mau kaikanmhine, O n akuikaniaMne e ulana nei i na pale wawae anw na eke kekahl e a'o ia nei. e keia wahiue.

Ua hoomaka iho uel ba hana ia ana o kekahi uwu mea 110 ke Karlsiuiaka mal na ili mst. Eia pvi no ua kaikaiuaMnp ke h»na nei I na eke elala, ame kekahi mea e ae, Na Miss Syhil Mahikoa, keia mau kaikamahine e a'o nei. O kekahi maheie hana o na !»»!- kamahlne na Miss Y kiH! e a*o nei.

(Kakauia e Loui* Agard)

t'ii Ulo ao 1h o rutrU k l\u U u iu l koiki t puka pono «mī nnu ko Knla o Kameha<n*ha mni. i a'liko;' uio ko kw?a«« kuuk-a hiinuiu v' h<vuio«uu ilēi nia SobofloUl F>arr;ir(,s. l*a pukii iwno mai oia i ka m:ik:»hiki I^l. Maliope'' iho o kona puk:i jum ni«i ko Ku!;» niai o Kaniehanioh:! ua ko mo aku hi i ko Kūhi \iti o Hnwnii ma ka l)oontaka ana i ko kuhi panu a hiki i ka pau ;m;i I ka uiMka btkl 1W?!> mio k« loHii iina \> kousi Aiwn 1 r».s.. u«»o ko koiulst«:i o hi kanole olna iloko <> ku oiliaua kana WKWao i h<M>k<H' iji 0 IUI oih:sn:i k;i «:s aiiia 0 ns Moknnina HuHa t'« lawoĪHWo jni oia i n;\ haiia hoonoetu«s Hoko o ko kuhi uui k'uīoko 0 Mkro aiP kn iuno na hsu\:i hootkslk:i kino. 110 hoa 0 ! ..i no na hui k|utp.\pp hinai ohi,t i ahiii ao i k:s inoa t»oho. I kona \va r.i;i ku kiokīo ua nio ois\ i kapona iu--ta«s» hul klnipopo hiu:ki tka ina kahiki 15VU 0 5a kokahi Uoko oko kahl hut hinai ! kon.» ia *«i »Mo Kku t no ku paaui ui kokaiii n.\Att h<H'kul>u su\a Wo n hil i lapana amo KoU-a Ms[ )o k u\si 0 umikmnaiūahiku paan! am us innnki'a lakou no umlkuma ' BSHha manawa.

I kn. "1935 ua holo aku ola no St. Louis, M,issouri, no ke komo aua iloko o ke kula a'o kauka ma ke Ivula Nui o Wakinekona. Mahope iho o eha makahiki o ka hooikaika panaho ole ana i ka hoopaa ana i kana mau liaawina ua loaa maila iaia ke degere M.D. ame ka loaa pu ana o ke komisiha iioko o fca 01hana Lapaau i hookoe ia ano he Lukanela Ekahl. laia' ma "ke kula ua hana no oia no ka uku, aTfa [i kona uku ai ame moe ma ka Ho!me Hopuianao o Thomas Duna 'na 'keiki kane ma ke ano he kumil n<j na makahiki niua elua a ma ke a J no hoi he kauka ma kona makahik} hope ina ke kula. X ke kau wela ua haawiia mai iaia ka' hana maoli nae ka pUaiikoa Kiai Lahui o Missourī ame ke ano he iiliikoa no ka mahele hele wawae, eia r nae hoi ua hana mau i ka ofhana lapaau niamua o ka paikaii ana no ka niea lie haumana a he makaukau ma na mea pili lapaau.

Mahope iho o ka loaa ana o kona I degere M.IX mai ke kula a'o kauka [mai o Wakinekona i ka 1939, ua |komo ae ia oia ma ka halemai ma |S.t Louis no hookahi makahiki a I pau i lulai 1, 1940. Ua loaa pu iala ike kuieana no ka hoohala ana he eiua puie nialoko o ka halemai o ke kahua o Jefferson BaiTacks, uia St. LiOuis, Mtssojiri, niamuß o kona huli hoi ana \uai no ka hoopau ana i kona niauawa ma ka Haiemai Mtfl-j wahine l Sepatemaba 29, 1940. i

Miunuii o k<ma huli lioi aiui uihJ j I īīuwan nel' pnka maikai olu ma j na liaininau e pili ana i na oiliana lapaau i haawiia nia na kikowaenu ilapaau apuni na Mokūaina Huiia, 0 na poe oia kulana ua hiki ke iawelawo I ka oiliana lapaau, kalia a pela wale aku iloko o 42 mai loko mai <> 1S niau moleuaina o ka Unionu, Ilawaii, Alika, Puerto Ri<>o ,ame ka leliulehu o «na aupuni e ae. 0 ka oiliana Kaua Aina ame Moana o na.Mokuaina īlui ia, ame na oiliuua olu o ka Leliuleliu, ua makeniake ia na poe L puka niaikai nia na hima ninaninau maimin o. ka ae ia ana iloko o ko lakou .mahele kou oihuiia iapaau. Nolaiia» la 11 o Okakoha, 1040, ua. K>au ia,i.a kona laikiui lapaau, kaha, ma Hawaii nei a i keia la lie pnea oia i loaa ke kuleuna e iawelawe ia. olhsua. nia keia Teritori. Oiui uae hoi eia nw oia he kokUft kuuka uo ka Ilalomai MMiwahine iia haawi inaiia ka Maltefe Kaua \VawiU' L'Oi' iaiu i ka wa k t Upouo no ka lilo ana oia kekahi o lapaau, nuunuli o ka waUvo maf o ko Uikou mau kauka |a? Tiihajia koa. Ua ae aku la nobo\ i keia, koi a ua haawiia maila ,i|ya Ke kulaoa Kapena, ma ka la iS iho Ue? o Ōkakoha. 1940. O kana mau oiha-" ■. ■*. - ..-5 na oia no ka hoojiakele ana j Jia kauaka iloko o ku oihana koa niāi* ua mai like ole lUai^^Aiah^. mau kauka lapaaii a* he .jp>olfcahi kauku nīlio ilolio ; i | keia manuwa. Mahow 0 iioohuia aua lie A m^alhik^ me ka Mahele ua, no j ku h'-'iu.u por.o mu ka Hulemui MoiVßujsĪi£. £ J

(Kakauia e H««ry Ay*&i|§} I*a koiio ia iho nei o Hurrj; 4K !i ~ hune i perosWena no ku Anaina Aiii. u he kulupu lvol ne ua kelki o ke Kula 0 Kuuieluunelui o na Keikikaue. l"a kolio ia nolioi 0 .īohn l>esiia ume Leopoki Walau e hope IHMwiileuu ume kukuuotelo,_ No ku Pupa muu lakou apau. 0 ke kumu hoakuka 0 kela ahahui oia uo 0 Mr, T>sUe Cribley. 0 ka Anaina A'ūi e hui ana L elua manawu o ku pule no ke una i nu ninuu kuioko, lahui a pela wale uku. ' ,

(Kakauia e John D? Aguiar) Iloko 0 ua haua hooikailea Klno oia hoi ke kiuipopo peku wawae, uu wae la o Alheu rela,vo ame OU\er Eenson, Ue man hoa Iloko o lia hul hin>ikaika kino, o ka Holo 0 ke Kuiuua kuuiuuu.

V'iv waeia keia mau keiki lae ei wa iniiu keiki e ae no ka hui 0 ka p;ipa ekahi no keia nuikaliik!. Ma keia makaiiiki aku nei ua knu ia iuua uia ka mahele eUia, . l"u knu ia o AU>ert e kekahi 0 ua kumu a'o ku iieke iwaemi 0 ua keiki o»a kula kiekie. He ikaīka, maj na auo o ku hoonee ana 1 ka « o ke koiu kei« 0 koua Uoko o ka liui. V'& puk& oia u\&. kela makuhiki ho keiki juo k& o waeua, e ka Siur iVuiietin t ka Uo-j noiu'u A\i>cn.i»er ame k& lUwalli iiodū, '

l'a mo uoiioi 0 OUvev i mea na ua poe e iHHiiuK* ai mo ka Uana nui tK\ koua Uilaua, no ka mea lie nai B& : ke;kī e a<» i vn>or,vxi ia no ke kul&Oa.] hookahi me OUver, l'u wae ia ola e ka iiouoiuHi A*lvonisor anit> ka. llawuii Jiv>i lu ke aiīo oīa k& oi

O ke koena iho o 113 keikl i eia uo ka hui ekahi oia no o Bob l'unalion, Mike To|»« hßvki. Oharie> u>n, t*UNi\eiA , Frai\\i> loi^ei, J»4iu Ku^vela; Dav<* Makiuu'e, r&ckar4 ilat riiu:ioii, L»iatU , US\h««\l Ola*o& Ku^wla, ame tT\ar!o;? Yee Hoj t Mmi \

(Kakmila a Henrtettk' LaeHa)

! RTL\ O KAMRHAMfJf!A O NA KATK*MA«ĪNF., Pek'ema&i ' $, - 1 iie o Mr. . i uel W. Kfē£ah*? 1fona ohana t triii1 lihini mir 1al" piilnia hhlalii mn 'kii" 1 ! hom»»'o- M kaHtatrtahine o ka P:fyk' i-Ekah? 1 Kūla -o na Kaikainahl-, nt? ma kekahi nPt. ' ' Fa honnanpa a1fti rmi>ā tVA-" Mil ln >fr. Ktnjj Kwin"oMnii mu! ' o lc#'Whwml ht» r o' 'm6lc j ' ; O ofcf'W)V6 h^eni'ī 1 oia no o **Pua Ona6nft w , **LSf- , A«-&-1 ! piihi," Aahn*' ,l Pafiuau| !wcitts n -'t&*e n| j ha 'tta-! '% hMeHt" "• " ' ; 1 "• 1 |! "" 'O iik :? fea1fcn¥naTtīri&' , e frf>h/> fte¥'tna'j ī '&oi mea | rtin * ua'pklii ati ? f Yi! j nn>) Qneenie Knaihftf* J %$fn1ii :^fāe-! t + ; A<M, fiW Fm£lta KnKpna. f O' MW'Alr^Hiih f fl$ury «>ia' r 1j(*! *:uf\t ii'W nii\ <>"Vm VaīVfiYna J h1tiK o'ka Mua . ' S,1>N j (K*kaufa e | Tn hrtnAVlifi aVn' nh ' ! na Ku | la o' Knmoh n r»eh n' K 4 ri i k ata ali i • ] w irr> hapa" inaa"'*» fea makahiki] fcrtt£ s V 1M0-lfV41. nmiknmama-; ltia pine sula ame iwakalua-'ku\i,.a-raako!u pine knia kai haawiia a"ku O na līaikaniahine i toaa na pino' penei tiō 5a: Pnpa Khiku : pino gu ! !a—MafJorie M?TWr; pine kala —- B*ertsiceHont1a. ! j Pnpa Kw-alu : ptne g\rta—Troutie j fttvie !?e!en *tratKVr: r>a pine fesla~Mirlam Crahbe, Kaha-| lewal, ame (71art,vs Gotx ] Papn "Riwa: W plnē ka1a- F\o | Aleina Ann TToU.; Pnpa Fmi: n;V ksls Al!cc| r f?ort; TTwrif.{tft Laoha, iWiiloo] VfHnt, Portia Tin>, amo Ēlaine Ila ' Papa rmtkumaTOakahi: na pinē] feala—Alaiua Aym, 1%athertue Fli-j I sstTttmonst, Ferre!ra, Am,v| iMttler, t»oroth©a t»tas, tlo«itlH , r An ! 1 <trevrs!, T,vau,! 'am<» A«Rfi | 1 Papa wmik\iraar»ataa: «a gu ; |ta - FeVlewti īlit\> j |naV*. 1%ari Ttm. l!«on 1 Mhfer l T.tno j ! 1ta Vtotet PaUuia, IHuoiui |T*f>amer. ft s .srtotto 1vuri«tvo ame "Xīa [ fhtrtijr-Ti>on. | | i>tne >tsrJortc Mopl* * l?thet rfc»tt£ >ur<> Key,iu> ] T waM o "At "ko |>in<- $ula 1 kekalii \a!kftt&ahfnc* o na! * wrfVn ans (f-' uva ka. tuv ! atvo >a nVn ana T, kiau no hot VP pin** kala o to«a l kekahi fcftt*rAm»h*m* isi avcr!\e ,-ius ivviw fOt kan ana i \a fc*v | law* (> smc i\\& Va h v vn | kalka ans smo Va ulu , 0 ke ttua iHK$v*e Iw WUooa ia, wo ka hoiVl h ' 1 u< > o ka h\>oli§.ua U e ka h&mnaua & o ka Koaūoua ( hwUvio ( } ua ho;v4SH»o uo k&iu. eia ft&v* u* MU ko Wai ac U UMklWal o Vat>a h*t\i o U, WUoua i.X) aole W Luaiks.t o f lauA U&ua ela r,ac !iul e hiNuk&iU, auA oia Ui,-s auo «4>4U. e luki. &u&. i»t* ]